Quy hoạch dân cư, phát triển đô thị là một nhu cầu tất yếu đang diễn ra trên cả nước với tốc độ chóng mặt. Vấn đề là làm sao để các quy hoạch đó không bị phá vỡ nhanh chóng, đảm bảo nó được thực thi tốt, góp phần làm kinh tế - xã hội ngày càng phát triển tốt hơn và quan trọng hơn là đất đai nằm trong quy hoạch không bị đầu cơ hay sang bán trái phép.
Quy hoạch không phù hợp và “quy hoạch treo” hiện là mầm mống phân tầng trong xã hội ta, nếu không tìm được giải pháp khắc phục thích hợp sẽ hoang phí nhiều đất đai, khoảng cách giàu nghèo sẽ càng khó rút ngắn, làm cho có người giàu lên một cách vô lý trong khi một số người khác bị mất đất, thiệt thòi.
Thời gian qua những vụ đổ bể, tai tiếng trong vi phạm quy hoạch hoặc “quy hoạch treo” đều có bàn tay của người đầu cơ địa ốc mà một số cán bộ có trách nhiệm trong lĩnh vực này lại thoái hóa, tiêu cực, trở thành chỗ dựa, nơi núp bóng, thậm chí trở thành công cụ của họ. Chính vì thế mà có những quy hoạch không thực hiện được hoặc phải thay đổi quy hoạch sau khi người đầu cơ đã thu được những món lợi khổng lồ. Có tình trạng đó là do còn quá nhiều kẽ hở pháp lý và thiếu biện pháp chế tài hữu hiệu trong quá trình quy hoạch, công bố và thực hiện quy hoạch. Nhất là do còn xem nhẹ tính thời gian và giá trị gia tăng của vùng quy hoạch nên có kẻ lợi dụng được.
Nếu như quy hoạch và triển khai thực hiện dứt điểm từng dự án, từng vùng quy hoạch, có quy định rõ thời gian, đồng thời tính toán đầu tư cho vùng quy hoạch theo nguyên tắc đổi đất lấy hạ tầng một cách phù hợp, cũng như đền bù cho người có đất bị trưng dụng một giá trị hợp lý... thì người đầu cơ khó có thể trục lợi bất hợp lý.
Để khắc phục tình trạng phải thay đổi hoặc bỏ quy hoạch hay quy hoạch treo cần phải có những ràng buộc về luật pháp và chế tài chặt chẽ hơn. Đồng thời phải củng cố nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác khảo sát, quy hoạch; đổi mới công tác quy hoạch và thẩm định quy hoạch theo hướng công khai, dân chủ và phải có cơ quan độc lập giám sát chặt chẽ việc thực hiện quy hoạch. Trong quyết định phê duyệt quy hoạch, cần quy định cụ thể thời gian thực hiện từng hạng mục, không để kéo dài lê thê.
Cần có những ưu tiên nhất định để người có đất bị trưng dụng không quá thiệt thòi và phải được bồi thường hợp lý theo giá quy định của Nhà nước. Trong quá trình thực hiện quy hoạch, tuyệt đối không cho phép thay đổi quy hoạch; ngay cả sau khi thực hiện xong quy hoạch cũng phải có thời gian nhất định hoặc có điều kiện đặc biệt cụ thể mới cho phép sang tên đổi chủ để tránh các trường hợp sang bán dự án, làm xáo trộn quy hoạch.
Thực hiện được điều này sẽ hạn chế được nạn đầu cơ trục lợi đất quy hoạch. Cũng cần phải thu hồi, trưng mua hoặc phạt thật nặng những trường hợp nhà đầu tư sang bán trái phép không thực hiện xây dựng hoặc xây dựng không đúng quy hoạch, chậm thời gian, phá vỡ không gian, cảnh quan.
Nếu làm tốt những điều trên sẽ khắc phục được những hạn chế trong khảo sát, quy hoạch, việc thực hiện quy hoạch sẽ được tiến hành nhanh chóng, hạn chế được đầu cơ đất quy hoạch để trục lợi, hạn chế được tình trạng cán bộ lợi dụng chức quyền để chiếm dụng, giành phần nhằm hưởng lợi bất chính.
Nguyễn Văn Thước (Liên hiệp Hội KH-KT Cà Mau)
