Cho đến nay, Chính phủ đã thí điểm hình thành một số tập đoàn kinh tế lớn, nhờ tập trung vốn và nguồn lực, đã tạo nên sức mạnh mới cho nền kinh tế. Nhiều người nhận xét, trước đó Chính phủ đã tiến hành thí điểm CPH doanh nghiệp nhưng chưa được đánh giá và rút kinh nghiệm kết quả đã đạt được để nhân rộng.
Rồi cũng mấy năm qua, Chính phủ lại tiếp tục thí điểm thành lập các tổng công ty mạnh, hình thành các tổng công ty theo quyết định 90 hoặc 91, mà ta thường quen gọi Tổng Công ty 90 và Tổng Công ty 91.
Tuy là thí điểm, nhưng hàng loạt các tổng công ty được thành lập ồ ạt trong một thời gian ngắn. Nhiều người nói đùa, tổng công ty cứ như bao tải đựng khoai tây, cứ bỏ tất cả các doanh nghiệp xếp chung vào một chỗ là thành tổng công ty.
Chính vì vậy, một lần nữa, nhiều doanh nghiệp mạnh phải gánh doanh nghiệp yếu đang làm ăn thua lỗ; cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng tổng công ty (vì thường sản xuất cùng loại sản phẩm) diễn ra gay gắt, thậm chí dẫn đến mất đoàn kết nội bộ nghiêm trọng.
Chỉ sau vài năm hoạt động, nhiều tổng công ty phải giải thể như Tổng Công ty Da Giày Việt Nam, Tổng Công ty Sành sứ thủy tinh Việt Nam, Tổng Công ty Nhựa Việt Nam…
Vấn đề là sau hàng loạt sự phá sản của một số mô hình tổng công ty, chúng ta chưa có sự nghiên cứu, phân tích nguyên nhân và rút ra các bài học kinh nghiệm cho hoạt động của các mô hình sau này.
Trong khi đó, hàng loạt tập đoàn kinh tế mới tiếp tục ra đời, trên cơ sở kế thừa các tổng công ty trước đây. Mô hình tập đoàn, tất nhiên được đánh giá cao hơn, gần với mô hình tổ chức hoạt động của các tập đoàn kinh tế quốc tế, hoạt động phù hợp với qui luật thị trường hơn.
Như Tổng giám đốc một tập đoàn đóng tàu lớn của Việt Nam cho biết, khi hoạt động trong mô hình tập đoàn, các mối quan hệ với các thành viên (hay các công ty con) thể hiện rõ ràng là quan hệ kinh tế nên sòng phẳng, minh bạch và hiệu quả hơn.
Với mô hình này, vị thế của doanh nghiệp được nâng lên, tức là thương hiệu của doanh nghiệp được người tiêu dùng tin cậy hơn, do vậy việc huy động vốn, vay vốn sẽ dễ dàng hơn trước.
Tất nhiên, để phù hợp với các chuẩn mực hoạt động mới sau hội nhập kinh tế thế giới, lộ trình CPH các tập đoàn kinh tế đã được xác lập nhằm giúp doanh nghiệp có điều kiện đa sở hữu để vươn nhanh hơn ra biển lớn…
Thế nhưng mẫu số chung cho các mô hình này đến nay vẫn chưa được xác lập, do vậy từng tập đoàn kinh tế và các tổng công ty lớn vẫn đang mò mẫm tìm kiếm cho mình hướng tái cấu trúc doanh nghiệp phù hợp với yêu cầu và chưa lường hết cái giá phải trả nếu mắc sai lầm.
QUANG TUẤN
