Một mùa tuyển sinh ĐH-CĐ lại bắt đầu, cùng với mối quan tâm về kỳ thi, cả xã hội đang quan tâm đến công tác tuyển sinh của các trường, trong đó đặt ra không ít câu hỏi về năng lực tự xác định chỉ tiêu tuyển sinh của các trường.
Các mùa tuyển sinh gần đây, Bộ GD-ĐT đã giao quyền chủ động xác định chỉ tiêu tuyển sinh cho các trường, trên cơ sở các trường tự đánh giá điều kiện, năng lực tuyển sinh của mình về diện tích sàn xây dựng, về đội ngũ giảng viên cơ hữu. Chỉ tiêu tuyển sinh phải bảo đảm phù hợp với năng lực thực tế của các trường. Nhất là khi Luật Giáo dục đại học có hiệu lực, thì việc chủ động trong tuyển sinh càng được giao mạnh mẽ hơn cho các cơ sở giáo dục đại học. Tự chủ là thuộc tính tất yếu của trường đại học, tuy nhiên điều mà xã hội quan tâm, đòi hỏi chính là tự chủ phải trên nguyên tắc trung thực, xác định chỉ tiêu đúng năng lực thực tế. Và quan trọng hơn hết, Bộ GD-ĐT phải đặc biệt coi trọng công tác hậu kiểm, kịp thời chấn chỉnh các sai phạm đối với những trường, nhất là trong việc khai khống các điều kiện thực tế để xác định chỉ tiêu theo kiểu “càng nhiều càng tốt”, bất chấp hậu quả.
Mối lo này của xã hội không phải là không có cơ sở, khi thực tế có rất nhiều trường đã xác định chỉ tiêu tuyển sinh vượt quá năng lực thực tế của mình, dẫn đến hệ quả đào tạo “quá sức”, chất lượng “đầu ra” èo uột, chỉ nhìn vào cái lợi trước mắt, cho bản thân các trường mà không tính đến chất lượng nhân lực của xã hội. Điển hình nhất là mới đây, khi thanh tra hoạt động của Trường Cao đẳng Asean, Thanh tra Bộ GD-ĐT đã phát hiện trường này thiếu trung thực trong báo cáo điều kiện thực tế, xác định chỉ tiêu tuyển sinh quá mức cho phép. Hài hước nhất là cách báo cáo các điều kiện thực tế của trường này, với kiểu “múa rìu qua mắt thợ”, không tôn trọng cơ quan quản lý.
Vấn đề mà dư luận lo ngại, đó là không chỉ có Trường Cao đẳng Asean sử dụng biện pháp “phù phép” các con số như vậy mà sẽ có nhiều trường khác thực hiện chiêu này để được bộ giao nhiều chỉ tiêu tuyển sinh, mang lợi về cho mình.
Thực tế, bộ đã từng xử phạt rất nhiều trường ĐH-CĐ về vấn đề tuyển sinh vượt quá năng lực thực tế, trong đó nhẹ nhất là xử phạt hành chính, nặng hơn là trừ vào chỉ tiêu tuyển sinh năm sau, thậm chí dừng hẳn tuyển sinh năm sau. Nhưng vấn đề là, với lực lượng thanh tra quá mỏng như hiện nay, không phải lúc nào Thanh tra Bộ GD-ĐT cũng có thể phát hiện những sai phạm tương tự của các trường để “cho roi cho vọt”. Một khi những sai phạm không được phát hiện, chấn chỉnh kịp thời, hậu quả của tuyển sinh, đào tạo vượt quá năng lực cho phép chỉ có người học, xã hội lãnh đủ, nhất là đối với đào tạo của các trường ngoài công lập.
Thực tế, để có được người học, nhiều cơ sở giáo dục đại học bên cạnh việc báo cáo thiếu trung thực, qua mắt cơ quan quản lý còn tìm mọi cách để lôi kéo sinh viên (như không trả giấy chứng nhận kết quả thi hoặc không cho rút hồ sơ thí sinh…) mà chưa quan tâm đúng mức tới chất lượng đầu vào và nguyện vọng của học sinh; tuyển sinh ở mức điểm sàn tối thiểu, thậm chí còn xin vận dụng những quy định ưu tiên để tuyển sinh dưới điểm sàn tối thiểu. Cộng với thực tế một bộ phận người học cũng chưa xác định được động cơ học tập đúng đắn, học không phải vì mục đích tích lũy kiến thức, kỹ năng để làm việc, để cống hiến mà chủ yếu là với mục đích có tấm bằng để xin việc làm, để thăng tiến trong công tác… làm nảy sinh tiêu cực như học hộ, thi giùm, gian lận trong thi cử... Những yếu tố đó cộng hưởng với nhau dẫn đến chất lượng đào tạo bị coi nhẹ, xã hội quay lưng.
Rõ ràng, thực tế này đã khiến xã hội bất an đối với việc thực hiện tự chủ của các trường. Tự chủ chỉ có thể phát huy sức mạnh dựa trên năng lực thực tế, tức là phụ thuộc rất nhiều vào sự trung thực, ý thức làm ăn đến nơi đến chốn, trách nhiệm xã hội của nhà trường. Dĩ nhiên, Bộ GD-ĐT sẽ phải hậu kiểm mạnh mẽ hơn, xử phạt mạnh tay hơn để ngăn chặn các sai phạm. Nhưng trên hết phải là ý thức tự thân của các trường. Bởi uy tín quyết định số phận của họ. Chỉ có thể tồn tại bền vững với một định hướng đào tạo nghiêm túc, có chất lượng, được xã hội chấp nhận.
PHAN THẢO
