Sau chiến thắng Việt Bắc (Thu Đông 1947), chiến tranh du kích phát triển mạnh mẽ và phương thức “Đại đội độc lập tiểu đoàn tập trung” hoạt động ngày càng có hiệu quả, chiến thắng trên các chiến trường ngày càng nở rộ. Giống như con suối nhỏ được khơi dòng chảy mạnh đã tới lúc trở thành sông, cuộc kháng chiến của chúng ta cũng đã tới lúc phát triển tiến lên cao hơn nữa. Vấn đề đẩy mạnh “vận động chiến” đã trở thành một yêu cầu khách quan nóng bỏng.
Tháng 1-1949, Thường vụ Trung ương Đảng đã ra một nghị quyết có tính chất lịch sử trong sự nghiệp xây dựng các lực lượng vũ trang của Đảng, chuyển từ phân tán sang tập trung, xây dựng những trung đoàn chủ lực cho các quân khu và xây dựng một đại đoàn chủ lực đầu tiên làm lực lượng cơ động chiến lược của bộ. Từ nghị quyết này, Đại đoàn Quân tiên phong ra đời vào ngày 28-8-1949. Đại đoàn chính thức làm lễ thành lập tại Đồn Đu (Thái Nguyên).
Tại buổi lễ thành lập, Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã đọc nhật lệnh trong đó nhấn mạnh: “Đại đoàn có nhiệm vụ cùng các binh đoàn chủ lực khác đi tiên phong trên con đường tiêu diệt sinh lực địch, trên con đường chính quy hóa. Đại đoàn phải hễ đánh là thắng, hễ đánh là tiêu diệt sinh lực địch, ngày càng lớn mạnh, quyết định chiến trường…”.
Đại đoàn từ khi thành lập với 2 trung đoàn (Trung đoàn Thủ đô và Trung đoàn 88) rồi có thêm Trung đoàn 36 (Trung đoàn Bắc Bắc), tiếp đó thêm Trung đoàn Pháo binh, đã đánh thắng từ trận này đến trận khác. Bắt đầu từ chiến thắng lớn “giải phóng biên giới Thu Đông 1950” và tham gia 13 chiến dịch lớn trên khắp các chiến trường Bắc bộ và nước bạn Lào, trong đó có các trận đánh xuống đồng bằng, lên trung du, có chiến công bên sông Đà, chiến công giải phóng miền Tây và đã cùng các đại đoàn, đơn vị bạn làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lẫy lừng năm châu chấn động địa cầu. Đại đoàn Quân tiên phong - Sư đoàn 308 được vinh dự là đoàn quân vào tiếp quản và giải phóng thủ đô ngày 10-10-1954.
Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, sư đoàn đã cử Trung đoàn 36A vào chiến trường Khu 5 và Trung đoàn 88A vào Nam bộ để tham gia chiến đấu và làm nghĩa vụ quốc tế giúp bạn. Sau đó, sư đoàn với đầy đủ biên chế 4 trung đoàn được giao nhiệm vụ tiến hành cuộc chiến đấu chống Mỹ cứu nước ở chiến trường Trị Thiên trong 3 chiến dịch lớn: Chiến dịch Khe Sanh 1968-1969, Chiến dịch đường 9 Nam Lào 1971 góp phần đập tan cuộc hành quân Lam Sơn 719 của địch và Chiến dịch giải phóng Đông Hà, Quảng Trị trong cuộc tiến công chiến lược 1972.
Sư đoàn cũng đã cùng với các đơn vị bạn chốt giữ phía Tây Nam bảo vệ Thành cổ Quảng Trị 82 ngày đêm. Tháng 10-1973, sư đoàn vinh dự được đứng trong đội hình Quân đoàn 1 (Binh đoàn Quyết Thắng), quân đoàn chủ lực đầu tiên của quân đội. Trong tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, sư đoàn được giao nhiệm vụ làm dự bị chiến lược bảo vệ miền Bắc và nghi binh chiến lược, sẵn sàng cơ động vào Nam tham gia chiến đấu, tạo điều kiện cho các lực lượng giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất Tổ quốc.
Sau kháng chiến chống Mỹ thắng lợi, trên bước đường trưởng thành của quân đội ta, tháng 8-1979 sư đoàn vinh dự xây dựng thành sư đoàn bộ binh cơ giới đầu tiên của quân đội với nhiều trang bị vũ khí, khí tài mới hiện đại tiến lên xây dựng sư đoàn vững mạnh toàn diện.
Vinh dự lớn nhất đối với các bộ chiến sĩ trong sư đoàn là được 5 lần đón Bác Hồ về thăm. Ấn tượng sâu sắc, cảm xúc mạnh nhất đối với cán bộ, chiến sĩ sư đoàn là lần Bác Hồ gặp gỡ đại biểu cán bộ, chiến sĩ đại đoàn ngày 19-9-1954 tại Đền Hùng trước khi đại đoàn về tiếp quản thủ đô Hà Nội với lời căn dặn của Bác: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Câu nói nổi tiếng của Bác không những là mệnh lệnh thiêng liêng đối với cán bộ, chiến sĩ sư đoàn mà còn đối với cả dân tộc Việt Nam.
Ghi sâu lời dạy của Bác, đại đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tiếp quản giải phóng thủ đô và cũng đã cùng với quân dân cả nước bắt tay vào nhiệm vụ xây dựng CNXH ở miền Bắc và chiến đấu giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất Tổ quốc.
Thiếu tướng HOÀNG KIM
(Nguyên Chính ủy sư đoàn)
