Đẹp và hào nhoáng là những mỹ từ hoàn toàn xứng đáng để gọi các ấn bản chuyên san đặc san đang nằm đầy rẫy trên các quầy bán báo hiện nay. Gần như mọi lĩnh vực trong cuộc sống đều có các ấn phẩm chuyên san-đặc san đi theo, từ y tế, bếp núc, làm đẹp, mua sắm, tin học, điện thoại, xe hơi, ti vi, máy nghe nhạc…
- Đẹp, ấn tượng và thực tế
Lĩnh vực được coi là có nhiều chuyên san nhất phải kể đến mảng tin học với ấn phẩm PC World Việt Nam của Sở Khoa học-Công nghệ TPHCM. Bắt đầu từ một ấn phẩm mỏng, in trên giấy xấu, đến nay, tờ tạp chí này đã vươn lên thành ấn phẩm chuyên san hàng đầu trong cả nước với 3 ấn bản riêng biệt trong đó bản PC World Game được coi là tờ tạp chí chuyên về game điện tử duy nhất của Việt Nam.
Cùng với sự phát triển của đời sống, tin học được coi là một trong những công cụ quan trọng nhất để làm việc, giải trí. đáp ứng nhu cầu này hàng loạt chuyên san về tin học thay nhau liên tiếp ra đời. Từ tờ Echip của Công ty Truyền thông dữ liệu VASC đến những tờ Thế giới @ - phụ trang của Báo Người Lao Động, Làm bạn với máy vi tính-phụ trang của tạp chí Khoa học Phổ thông hay tờ Điện tử và tin học-Lao động @... mỗi tờ chuyên san tuy cùng một lĩnh vực nhưng đều cố tạo cho mình những hướng đi riêng như Echip bình dân hóa công nghệ thông tin với câu khẩu hiệu “Tin học như cơm bình dân”, Làm bạn với máy vi tính lại tập trung hướng dẫn bạn đọc những thủ thuật trong lĩnh vực tin học mang tính đặc thù. Với sự lựa chọn hướng đi riêng như thế, mỗi tờ chuyên san đều tìm được cho mình chỗ đứng riêng trong sự lựa chọn của độc giả.
Để đáp ứng nhu cầu của đông đảo độc giả, phần lớn các chuyên san tin học thường được in ấn đơn giản, như tờ Làm bạn với máy vi tính trình bày giống như một tờ bản tin. Nhờ đó, giá của các tờ chuyên san này gần như tương đương với một tờ báo thông thường. Đắt tiền nhất có lẽ chỉ có tờ PC World Việt Nam do được trình bày hấp dẫn, in ấn đẹp hơn nhưng mỗi tháng chỉ ra có một số so với việc ra hai ngày một kỳ như Làm bạn với máy vi tính. Tuy nhiên, ngay cả tờ PC World Việt Nam, chuyên san hàng đầu của thế giới tin học Việt Nam cũng không là gì nếu so về mặt hình thức với những tờ chuyên san ở những lĩnh vực khác.
Ghé lại một quầy sách báo bất kỳ hiện nay, ấn tượng đập vào mắt độc giả đầu tiên luôn là những tờ chuyên san lộng lẫy đầy màu sắc như những tờ Ô tô xe máy của Trung tâm Nghiên cứu Thị trường và phát triển Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam; hay những tờ Chip Mobile, Nhà đẹp…. Được in ấn công phu, rực rỡ đầy hào nhoáng với nguyên tắc “Ấn tượng đầu tiên”, các ấn bản này đều được in công phu từ màu sắc đến cả chất lượng giấy, không chỉ thế có ấn bản còn thuê hẳn đội ngũ thiết kế chuyên nghiệp. Chính nhờ sự đầu tư như vậy những chuyên san này đã thu hút rất nhiều độc giả nhất là giới trẻ.
- Lộn xộn về nội dung
Một tờ chuyên san-đặc san về lý thuyết cũng là một dạng báo chí, nhưng những ấn bản chuyên san đặc san lại thường kén chọn độc giả hơn là những tờ báo thông thường đồng nghĩa với việc số lượng ấn bản cũng hạn chế hơn. Chính vì thế, chuyên san có hình thức đẹp cũng đồng nghĩa là có giá thành rất cao so với mặt bằng báo chí. Trung bình một ấn phẩm chuyên san cao cấp thường có giá trên 20.000 đồng. Tuy nhiên, giá cao không phải là vấn đề đối với những ấn phẩm loại này vì người mua thường chỉ chú ý đến nội dung hơn là giá cả.
Thế nhưng, ngay mặt nội dung các chuyên san-đặc san hiện nay cũng có nhiều điều để nói. Rất nhiều chuyên san lộng lẫy thực chất chỉ tập trung mạnh vào khâu quảng cáo. Ngoài ra, có những tờ chuyên san lại “treo đầu dê-bán thịt chó” như tờ Điện tử và Tin học-Lao động @, nhan đề báo là vậy nhưng bài viết thì đủ mọi đề tài từ y tế với đậu phộng mốc gây ung thư gan rồi giới thiệu các quán ăn chay mùa Vu Lan đến hướng dẫn thu nhỏ lỗ chân lông đến, làm đẹp với nghệ sĩ… Bên cạnh đó, do phải chăm chăm tìm nội dung đáp ứng mọi sự tò mò của độc giả nhằm đảm bảo lợi nhuận đã vô hình trung đẩy nhiều tờ đi lệch tôn chỉ, mục đích của mình.
Có thể thấy ở một số tờ điện ảnh, nhiều người ví von lẽ ra phải gọi đó là tờ báo Điện ảnh Hàn Quốc mới đúng, do nhiều số báo hầu như chỉ chứa toàn thông tin về các bộ phim Hàn, đến nỗi mở trang báo ra hình ảnh diễn viên Hàn Quốc chiếm vị trí gần như độc tôn,… Đây cũng là căn bệnh chung của hầu hết các tờ chuyên san về lĩnh vực điện ảnh hiện nay, cứ làn sóng phim của nước nào chiếm lĩnh màn ảnh nhỏ được khán giả chú ý thì cũng chiếm lĩnh luôn các trang báo chuyên san kiểu này như khi phim Trung Quốc xuất hiện liên tục trên ti vi thì trên các chuyên san này cũng chỉ toàn phim Trung Quốc, diễn viên Trung Quốc…
Chuyên san-đặc san là một loại hình báo chí đặc thù, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, càng sâu về mặt thông tin của bạn đọc hiện nay. Nhiều tờ chuyên san đã xây dựng một vị trí quan trọng trong lòng độc giả, tuy nhiên vẫn còn đó rất nhiều chuyên san-đặc san thuần túy chạy theo lợi nhuận bán báo. Song song với sự phát triển của các chuyên san-đặc san như hiện nay, cần có sự kiểm tra và giám sát chặt chẽ của các cơ quan chức năng để các ấn phẩm này thực sự trở thành một món ăn tinh thần lành mạnh cho người dân.
TÂN TƯỜNG - LIÊN KHANH
