Báo Sài Gòn Giải Phóng ngày 3-6-2006 đăng tin: Chính phủ vừa có ý kiến cho phép đầu tư xây dựng Trung tâm Văn hóa Tây Đô tại Cần Thơ. Chính phủ giao cho UBND thành phố Cần Thơ tổ chức thi tuyển thiết kế, quy hoạch dự án v.v… Dĩ nhiên đây là một tin vui trên lĩnh vực văn hóa. Chỉ có một điều tôi xin mạn phép góp ý kiến với Chính phủ và UBND thành phố Cần Thơ, đó là cái tên gọi “Trung tâm Văn hóa Tây Đô”.
Trước nay, có một số người gọi thành phố Cần Thơ là Tây Đô với hàm ý đây là thủ đô hay kinh đô ở phía Tây, tương ứng với Sài Gòn - thành phố Hồ Chí Minh là thủ đô hay kinh đô ở phía Đông, tức là Đông Đô. Gọi như vậy theo một thói quen hay một ngẫu hứng nào đó thì cũng có thể tạm thời chấp nhận được, song xem đó là một danh xưng chính thức thì không nên.
Trong lịch sử nước ta, đã từng có danh xưng Tây Đô và Đông Đô. Đó là vào thế kỷ XIV – XV, Hồ Quý Ly cho xây dựng ở Thanh Hóa một tòa thành lớn (ngày nay còn di tích gọi là Thành nhà Hồ) và gọi đó là Tây Đô, tương ứng với Đông Đô là Thăng Long. “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi có hai câu: “Đánh Tây Kinh phá tạm thế giặc / Lấy Đông Đô thu lại cõi xưa…” Bài hát “Người Hà Nội” của Nguyễn Đình Thi, bài ca “Hà Nội, niềm tin và hy vọng” của Phan Nhân cũng có nhắc đến tên Đông Đô cùng với tên Thăng Long để gợi lại truyền thống lịch sử anh hùng của thủ đô Hà Nội. Tên cũ Tây Đô để chỉ Thanh Hóa từ lâu không còn thông dụng nữa.
Dùng danh xưng Tây Đô để gọi thành phố Cần Thơ không phải là một cách vinh danh cho thành phố này, vì trong giai đoạn nước nhà bị xâm lược và chia cắt (1945 – 1975), các chế độ cũ từ thời Nam kỳ quốc của Nguyễn Văn Thinh đến Việt Nam Cộng hòa của Nguyễn Văn Thiệu đều lấy Sài Gòn làm thủ đô của phần đất phía Nam Tổ quốc. (Thực ra, dưới các chế độ cũ, nhân dân cũng không gọi Sài Gòn là thủ đô mà chỉ gọi là đô thành). Từ đó mà có tên gọi Tây Đô cho Cần Thơ để tương ứng với Đông Đô là Sài Gòn. Cách gọi đó dĩ nhiên là không chính thức và không chính xác.
Từ sau ngày thống nhất, Hiến pháp của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính thức qui định: Hà Nội là thủ đô của đất nước ta. Chỉ có Huế được gọi là Cố đô.
Vì vậy, gọi thành phố Cần Thơ là Tây Đô là không đúng. Đặt tên cho một trung tâm văn hóa ở đây là “Trung tâm Văn hóa Tây Đô” càng không nên. Đó là chưa nói nó đã được các tỉnh thành khác ở đồng bằng sông Cửu Long đồng thuận tôn vinh là trung tâm văn hóa của miền Tây Nam bộ hay chưa.
Cho nên, đặt tên như vậy thì tôi sợ rằng trong tương lai, các khách đến thăm nơi đây có thể mỉm cười vì nhận thức văn hóa của những người đã đặt tên cho Trung tâm văn hóa này như vậy.
PHAN THẠCH THÀNH
(Quận 1, TP Hồ Chí Minh)
