Những chiếc lán lá bé nhỏ đơn sơ, ẩn mình dưới tán rừng Việt Bắc ngày càng đón nhiều người dân từ mọi miền đất nước hành hương về nguồn. Những chiếc lán ấy đã gắn bó với Bác Hồ từ lúc Người trở về Tổ quốc vào mùa xuân năm 1941 cho đến khi cuộc trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp hoàn toàn thắng lợi.
Lán Nà Lừa (Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang).
Ngày 6 tháng 2 năm 1941, Bác Hồ từ Tĩnh Tây (Quảng Tây - Trung Quốc) qua cột mốc 108 về bản Pác Bó, xã Trường Hà (huyện Hà Quảng - Cao Bằng). Ban đầu Người ở tại hang Cốc Bó. Hang nằm sát biên giới, địa thế hiểm trở, ăn thông ra một con đường xuyên sơn sang nước bạn, có thể rút lui an toàn khi bị lộ.
Phía dưới cửa hang có suối nước trong vắt được Bác đặt tên là suối Lênin. Một ngọn núi hùng vĩ bên suối được Người gọi là núi Các Mác. Sau một thời gian, thấy điều kiện sống trong hang ẩm ướt, lạnh giá không thể đảm bảo sức khỏe để làm việc, Bác đã cho dựng chiếc lán nhỏ bằng nứa, chỉ vừa đủ một mình Người ở và làm việc. Lán được mang tên Khuổi Nậm - dòng suối ngọt mát suốt đêm ngày reo vui quanh bản Pác Bó. Chiếc bàn đá ngay bên suối Lê Nin, nơi Người thường ngồi làm việc, nay vẫn còn đó, là chứng nhân của cách mạng Việt Nam thời kỳ khó khăn trứng nước.
Cuối tháng 5 năm 1945, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc từ Pác Bó (Cao Bằng) về Tân Trào (huyện Sơn Dương, Tuyên Quang). Người đã chọn nơi dựng lán ở lưng chừng đồi Nà Lừa, nơi có con suối nhỏ chảy qua. Lán Nà Lừa được dựng theo kiểu nhà sàn, chia làm 2 gian nhỏ, một gian là buồng ở của Người, gian kia kê một chiếc bàn nứa, vừa là nơi làm việc, vừa là nơi tiếp khách. Nguyên bản, lán được lợp và thưng bằng cỏ tranh, phòng khi có biến dễ vén cỏ thoát ra phía sau lán vào rừng.
Nay, lán được phục dựng với những vách thưng bằng nứa, mái lợp lá cọ, song đôi ống bương Người dùng lấy nước hàng ngày được đặt ở đầu hồi vẫn giữ nguyên cho căn lán giữ vẻ dung dị, đơn sơ. Người đã ở đây đến ngày 22 tháng 8 năm 1945.
Sau ngày toàn quốc kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng về lại căn cứ địa cách mạng. Ngày 20-5-1947, Người đặt chân đến Khau Tý (xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa). Từ đây, để đảm bảo an toàn, bí mật, ngay tại An toàn khu tuyệt mật Định Hóa, Bác đã phải thay đổi chỗ ở hàng chục lần tại các bản Nà Tra, Nà Chài, Khuôn Tát, Tỉn Keo, Nà Lọm, Khẩu Quắc, Khuôn Tát là nơi Người đã ở nhiều lần nhất.
Như bất kỳ nơi ở nào của Người, lán Khuôn Tát cũng dựng trên địa thế “trên có núi, dưới có sông”, “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ”. Ngay trước lán là suối Khuôn Tát chảy ngoằn ngoèo qua các dải đồi tạo lên thác bảy tầng Khuôn Tát hùng vĩ, nơi Người vẫn thường ngồi câu, có tán đa ngàn tuổi Khuôn Tát, Người vẫn thường cùng các chiến sĩ cảnh vệ chơi thể thao.
Căn lán khiêm nhường giấu mình dưới những tán lá cọ. Bàn ghế nứa vẫn như ấm hơi Người, trên vách nứa, những ống trúc đầy tài liệu, như thể Người đang còn bận việc quanh đây.
BẠCH LIỄU
