Phổ cập mầm non 5 tuổi - Những áp lực

Bài 1: Trường công bế tắc, trường tư oằn lưng

Áp lực về trường lớp, chỗ học tại TPHCM và Hà Nội trong nhiều năm trở lại đây là điều không mới. Tuy nhiên, với báo cáo mới nhất của ngành giáo dục mầm non (MN) hai TP lớn khiến nhiều người không khỏi bất ngờ. TPHCM và Hà Nội hiện vẫn còn tới 21 phường, xã (TPHCM 15, Hà Nội 6) chưa có trường MN công lập. Nghịch lý trên cộng với áp lực phải phổ cập MN 5 tuổi đang khiến nhiều trường MN công lập tìm mọi cách cắt chỉ tiêu giữ trẻ các nhóm tuổi mầm, chồi, lá. Vô tình khiến áp lực giữ trẻ đổ dồn về hệ thống trường tư.

Không nhận mầm, chồi!

Dù được gấp rút đầu tư trong vòng hơn một năm nay, nhưng số lượng trường MN công lập được xây mới tại TPHCM, Hà Nội chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Trong khi số trẻ gia tăng hàng năm rất lớn. Đứng trước bài toán phải huy động trẻ 5 tuổi ra lớp, các địa phương và các trường không còn cách nào khác chọn giải pháp “hy sinh” nhóm trẻ thuộc các lớp mầm, chồi để đảm bảo đủ chỗ học cho trẻ 5 tuổi. Điển hình cho cách làm trên chính là một số trường điểm của quận trung tâm như: Phú Nhuận, Q1 và Q3 đã ra thông báo không tuyển lớp mầm, chồi.

Gọi điện đến Trường MN Bến Thành (Q1) hỏi các thủ tục về nhập học cho con ở độ tuổi lớp chồi, Ban tư vấn tuyển sinh của trường cho biết, trường không tuyển lớp mầm, chồi (dù đúng tuyến), riêng lớp lá tuyển theo giấy gọi ra lớp do UBND phường cấp. Trường MN Sơn Ca 11, quận Phú Nhuận tuy không công khai thông báo từ chối nhận trẻ trong độ tuổi mầm, chồi, nhưng rất “kén” trong việc tuyển sinh trẻ trong độ tuổi trên.

Chị Nguyễn Huyền Ái Phương, một phụ huynh có con ở độ tuổi lớp mầm bức xúc nói: “Nhà tôi ở phường 11, quận Phú Nhuận, hộ khẩu TP, tôi đang công tác tại Ngân hàng Sacombank. Theo quy định con tôi đủ điều kiện ra lớp tại Trường MN Sơn Ca 11. Thế nhưng khi nộp đơn, nhà trường đã thẳng thắn từ chối và cho biết, trường không tuyển lớp mầm, chồi, không cách nào khác tôi phải cho cháu ra học trường tư”.

Quận 12 được xem là quận có số trẻ gia tăng hàng năm cao nhất của TPHCM. Năm học vừa rồi quận 12 có thêm 2 trường MN công lập và 5 trường MN ngoài công lập, nhưng với số lượng trẻ gia tăng nhanh chóng (gần 1.000 trẻ), số lượng trường trên cũng không thể đáp ứng nổi. Dù vẫn đảm bảo chỗ học cho trẻ 5 tuổi, nhưng phần lớn các cháu vẫn phải vào học ở trường tư thục. Năm học này quận 12 có 5.564 trẻ 5 tuổi, số lượng phòng học ở 33 trường (15 MN công lập, 18 MN tư thục) là 615 phòng.

Tuy nhiên, như lời thừa nhận của bà Nguyễn Thị Thanh, Tổ trưởng Tổ MN Phòng Giáo dục quận 12, dù quận 12 không chịu áp lực quá căng thẳng về chỗ học cho trẻ 5 tuổi nhưng nếu không có hệ thống trường MN tư thục gánh vác, chắc quận sẽ khó để đảm bảo chỗ học cho trẻ 5 tuổi. Bởi toàn quận có gần 19.000 em, nhưng trường công chỉ giữ được 5.189 trẻ, số còn lại hơn 13.000 trẻ do hệ thống trường MN ngoài công lập và nhóm trẻ nuôi giữ.

Cascader

Một khi trường công chưa thể đáp ứng nhu cầu thì phụ huynh đành phải giữ con ở trường tư, dù chất lượng vẫn còn nhiều điều phải bàn. Đây là thực trạng gần như chẳng đặng đừng của hệ thống giáo dục MN ở hai TP lớn, khi mà số lượng trường mầm non công lập xây mới không tỷ lệ thuận với số lượng trẻ gia tăng hàng năm.

Theo báo cáo, TPHCM hiện có 723 trường MN. Trong đó, 397 trường MN công lập và 326 trường ngoài công lập cùng 1.054 nhóm, lớp nuôi dạy 270.841 trẻ. Toàn TP vẫn còn tới 15 phường, xã “trắng trường” MN công lập. Tương tự, Hà Nội còn 6 phường chưa có trường MN công lập. 6 quận, huyện khác là Ba Đình, Hoàn Kiếm, Sơn Tây, Thanh Oai, Mỹ Đức, Quốc Oai chưa có trường MN đạt chuẩn quốc gia. Số lượng trường công thiếu hụt trên đang góp phần gây khó cho Hà Nội và TPHCM trong việc thực hiện phổ cập MN 5 tuổi.

Hiện nay, Hà Nội và TPHCM được xem là 2 TP có mức đầu tư ngân sách cho giáo dục lớn nhất (20% chi ngân sách) nhưng tình trạng quá tải mấy năm trở lại đây vẫn không hề thuyên giảm. Chính vì vậy, không có gì khó hiểu khi ở các phường “trắng trường” MN công lập của hai TP lớn này, số lượng các trường MN ngoài công lập, nhóm lớp, mọc lên như nấm sau mưa.

Với mức học phí theo ghi nhận của chúng tôi luôn dao động từ mức 650.000 - 750.0000 đồng/tháng (cao hơn trường công khá nhiều) nên thật khá khó khăn cho phụ huynh. Vì 70% phụ huynh gửi trẻ tại các cơ sở MN ngoài công lập tại các phường, xã “trắng trường” MN công lập ở TPHCM và Hà Nội chủ yếu là người lao động nghèo. Chưa hết, gửi con tại những cơ sở này, sẽ không an toàn, không đảm bảo chất lượng nuôi dạy trẻ bằng các trường MN công lập.

Trao đổi với chúng tôi về thực trạng một số nơi, các nhóm trẻ vẫn còn khá thiếu thốn về điều kiện chăm sóc trẻ, một cán bộ mầm non thuộc một phòng giáo dục chia sẻ: “Thật rất khó để yêu cầu các nhóm trẻ và các trường MN ngoài công lập đảm bảo điều kiện nuôi dạy trẻ như các trường MN công lập khi họ không nhận được bất cứ sự đầu tư nào từ Nhà nước như các trường MN công lập.

Việc các nhóm lớp thiếu giáo viên, lấy bảo mẫu làm người chăm sóc và nuôi dạy trẻ là điều không thể phủ nhận. Nhưng tôi nghĩ, hiện tượng trên giờ chỉ còn là số ít, khi hiện nay phòng giáo dục các quận huyện đang đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra. Cái chính theo tôi nghĩ là chúng ta cần phải đầu tư xây trường, chứ cứ để tình trạng quá tải như thế này kéo dài, khó chấm dứt được hiện tượng trên”.

Anh Nguyễn

Bài 2: Chạy thành tích từ... mầm non!

Với số lượng trường, nhóm lớp tư thục ngoài công lập lên tới hơn 2.000, nhiều cán bộ quản lý cho rằng, nếu siết chặt quản lý các trường tư, nhóm lớp, các trường mầm non (MN) công ở TPHCM và Hà Nội sẽ “vỡ nát” trước áp lực khổng lồ từ số lượng trẻ dôi dư.

• Trường tư được... nới tay

Thực trạng quá tải trường lớp bậc học MN tại 2 TP lớn trên là điều ai cũng dễ dàng nhận thấy. Tuy nhiên, để đạt được một số mục tiêu mà đề án phát triển giáo dục MN giai đoạn 2006-2015 vừa được Chính phủ thông qua, ngành giáo dục 2 TP vẫn còn rất nhiều việc phải làm.

Trước những bức xúc và đòi hỏi hết sức cấp thiết của ngành giáo dục MN, mới đây UBND TP Hà Nội đã xây dựng đề án “Nâng cao chất lượng giáo dục MN TP Hà Nội đến năm 2015” với tổng kinh phí hơn 3.000 tỷ đồng.

Với đề án này, Hà Nội hy vọng sẽ có 35% trẻ em dưới 3 tuổi đến nhà trẻ, tỷ lệ trẻ 3 - 5 tuổi đến trường mẫu giáo đạt 95% và 100% trẻ mẫu giáo 5 tuổi ra lớp. Toàn bộ phòng học tạm, phòng cấp 4 đều được xây mới, 50% số trường MN công lập đạt chuẩn quốc gia.

Còn theo tính toán của Sở GD-ĐT TPHCM, hiện tính trên toàn TP, trường tư phải gánh 30%-50% số trẻ cần gửi. Bên cạnh đó, năm học 2011-2012 TPHCM quyết tâm đẩy mạnh công tác phổ cập MN cho trẻ 5 tuổi. Đây cũng là nguyên nhân khiến chỗ học của trẻ ở các trường MN công lập càng thiếu trầm trọng.

Số liệu cũng cho thấy riêng nhóm trẻ gia đình có phép của TPHCM là hơn 1.054 nhóm so với 723 trường MN công lập và MN ngoài công lập. Điều đó lý giải vì sao TPHCM, Hà Nội khó siết chặt quy định với các trường MN ngoài công lập và các nhóm trẻ.

Trao đổi với chúng tôi về việc quản lý trường tư và thực trạng “trắng trường” MN công lập tại một số xã, phường trên địa bàn, bà Nguyễn Thị Kim Dung, Trưởng phòng Giáo dục MN Sở GD-ĐT TPHCM, cho biết: Các trường MN công lập của TPHCM tại các quận, huyện đều không đủ chỗ cho trẻ học. Tuy nhiên, thực tế có những cơ sở MN ngoài công lập không chỉ đảm bảo đầy đủ số lượng giáo viên trên lớp mà còn đảm bảo được khá nhiều tiêu chí và điều kiện nuôi dạy trẻ. Qua đó, không ít trẻ học trường MN ngoài công lập nhưng vẫn được học đầy đủ chương trình giáo dục MN mới. Cũng không thể phủ nhận thực tế vẫn còn một vài nhóm lớp mới thành lập, chưa đảm bảo đúng và đủ về điều kiện giáo viên trong quá trình nuôi dạy trẻ.

• Phải tránh chạy theo thành tích từ... mầm non

Bà Nguyễn Thị Lan Hương, Trưởng phòng Giáo dục MN, Sở GD-ĐT Hà Nội thì cho rằng: Vấn đề căng thẳng chỗ học, tuyển sinh ở bậc học MN không chỉ mới đây mà đã có từ nhiều năm nay. Nếu không dựa vào các trường tư thì rất khó đảm bảo chỗ học cho trẻ. Trong khi năm học này theo yêu cầu phổ cập giáo dục, tất cả các cháu 5 tuổi đều phải được nhận vào trường MN công lập. Nếu các trường còn chỗ thì mới dành cho các cháu lứa tuổi 3, 4 tuổi. Trong tình hình trường công hạn chế trong khi số lượng trẻ quá đông sẽ rất khó đảm bảo đủ chỗ cho trẻ.

Theo khảo sát, hiện nay nhiều cơ sở MN tư thục, nhóm lớp gia đình vẫn còn tình trạng cơ sở chật chội, tối tăm, không đảm bảo điều kiện tối thiểu. Nhưng do không có kinh phí cải thiện, tái đầu tư khi số lượng trẻ ít và mức phí giữ trẻ không cao nên đành để vậy.

Biết vậy nhưng nếu ngành giáo dục kiên quyết đóng cửa thì những phụ huynh nghèo sẽ không biết gửi con nơi đâu, lúc đó áp lực lại đè nặng lên trường công một cách nặng nề hơn bởi hiện nay nhiều quận huyện vì áp lực phổ cập MN 5 tuổi đã buộc phải “hy sinh” trẻ các lứa tuổi 3 và 4 để đảm bảo chỉ tiêu.

Mục tiêu của đề án phát triển giáo dục MN giai đoạn 2010-2015 là củng cố, mở rộng mạng lưới trường lớp, nâng tỷ lệ trẻ dưới 3 tuổi đến nhà trẻ, nhóm trẻ từ 20% năm 2010 lên 30% vào năm 2015; trẻ từ 3 - 5 tuổi đến lớp mẫu giáo đạt 67% năm 2010 lên 75% vào năm 2015; trẻ 5 tuổi đến lớp mẫu giáo đạt 95% năm 2010 lên 99% vào năm 2015.

Nâng tỷ lệ các cơ sở giáo dục MN đạt chuẩn quốc gia từ 20% vào năm 2010 lên thành 50% vào năm 2015. Nâng tỷ lệ trẻ từ 3 - 5 tuổi ở các vùng có điều kiện khó khăn đến lớp mẫu giáo đạt 55% năm 2010 lên 62% vào năm 2015, phấn đấu để tỷ lệ trẻ em đạt chuẩn phát triển là 95% vào năm 2015, giảm tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng ở các cơ sở giáo dục MN xuống dưới 10% vào năm 2015.

Mục tiêu là vậy, nhưng với thực tế hạn chế về cơ sở vật chất như hiện nay việc bắt buộc phải thực hiện phổ cập MN 5 tuổi trong năm 2011-2012 thì việc phát triển MN của ngành vẫn phải dựa nhiều vào hệ thống trường tư.

Từ những bất cập trên cho thấy, nếu chúng ta không có một chiến lược phát triển mạng lưới trường lớp một cách đồng bộ và bền vững thì rất khó để đạt được mức giáo dục trẻ toàn diện như mục tiêu chiến lược mà đề án đưa ra khi gần như sự phát triển của giáo dục MN vẫn dựa chủ yếu vào hệ thống trường tư thục, nhóm lớp. Chưa kể, trong thực tế các địa phương ở vùng sâu, vùng xa còn khó khăn gấp bội 2 TP trên.

Vì lẽ ấy, thiết nghĩ Bộ GD-ĐT cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa cho các địa phương, tránh việc phổ cập MN 5 tuổi bị chạy theo thành tích. 

ANH NGUYỄN