“Bệ phóng” thể chế cho tăng trưởng đột phá
Ngày 1-8, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 114/QĐ-BCĐTTTC, đặt mục tiêu đưa TTTCQT vào vận hành cuối năm 2025. Trước đó, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 222/2025/QH15 (có hiệu lực từ ngày 1-9), trao quyền tự chủ vượt trội cho TTTCQT thông qua các trụ cột đổi mới, từ ưu đãi thuế, chính sách thị thực linh hoạt đến tự do ngoại hối và chuẩn mực kế toán quốc tế.
TTTCQT Việt Nam được xây dựng theo hướng “thiết kế thể chế trước, thị trường theo sau”, học hỏi từ Singapore và Dubai. Đây là một bước nhảy thể chế táo bạo, tạo điều kiện thử nghiệm các sản phẩm tài chính công nghệ cao trong khung pháp lý linh hoạt, rút ngắn chu kỳ ý tưởng đến thị trường còn 12-18 tháng thay vì 3 năm như hiện nay.
Giữa cạnh tranh khốc liệt với Singapore, Hồng Công (Trung Quốc) hay Dubai, TPHCM lựa chọn khác biệt hóa thông qua Fintech (công nghệ tài chính) và tài chính số thay vì tái lập lợi thế truyền thống. Cụ thể: thị trường vốn và hệ thống ngân hàng chuyển sang nền tảng số hóa hoàn toàn, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) để giám sát, quản trị rủi ro, cá nhân hóa dịch vụ; Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM (HoSE) triển khai hệ thống KRX mới, tích hợp blockchain, tăng công suất gấp nhiều lần, giảm thiểu nghẽn lệnh, công khai dữ liệu theo thời gian thực; hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo được tiếp sức bởi quỹ đầu tư mạo hiểm trong TTTCQT, tận dụng sandbox Fintech để thương mại hóa nhanh sản phẩm mới; tài chính xanh trở thành phân khúc chiến lược: sàn giao dịch tín chỉ carbon, chứng khoán xanh, trái phiếu bền vững, đáp ứng nhu cầu ESG (môi trường - xã hội - quản trị).
Kích hoạt làn sóng đổi mới sáng tạo
TPHCM hiện là nơi hội tụ của khoảng hơn 220 doanh nghiệp Fintech. Trong đó, 3 startup (công ty khởi nghiệp) hàng đầu đã gọi vốn trên 200 triệu USD từ nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, hệ sinh thái khởi nghiệp vẫn còn những điểm nghẽn lớn: thủ tục ngoại hối phức tạp; thiếu sandbox thử nghiệm; chưa có hạ tầng dữ liệu đạt chuẩn quốc tế.
Sự ra đời của TTTCQT có thể mở khóa những rào cản đó. Với sandbox thường trực, các mô hình như ngân hàng mở (Open Banking), bảo hiểm số, cho vay ngang hàng (P2P Lending), token hóa bất động sản và sàn giao dịch tín chỉ carbon có thể được thử nghiệm trong môi trường an toàn, được giám sát tập trung.
TTTCQT không chỉ thu hút vốn đầu tư trung - dài hạn mà còn tạo ra cú hích mạnh cho các chuỗi giá trị công nghệ cao như chip bán dẫn, dữ liệu lớn, thương mại điện tử xuyên biên giới và dịch vụ đám mây. Khi tài khoản vốn được tự do chuyển đổi, các định chế tài chính toàn cầu có thể lập quỹ đầu tư cấu trúc bằng VND hoặc ngoại tệ, thúc đẩy các dự án khởi nghiệp quy mô lớn. Cùng với đó, thị trường tín chỉ carbon và tài sản số sẽ trở thành những lĩnh vực đột phá, “mảnh đất màu mỡ” cho startup công nghệ môi trường và ESG.
Tuy nhiên, để TTTCQT “cất cánh”, chất lượng hạ tầng và nhân lực là hai điều kiện tiên quyết. Quyết định 2426/QĐ-UBND năm 2021 của TPHCM đặt mục tiêu đào tạo nhân lực quốc tế trong 8 ngành trụ cột, đặc biệt là Fintech, ngân hàng, và AI tài chính. Hàng loạt chương trình đào tạo mới tích hợp các công nghệ như Python, blockchain, an ninh mạng đã được đưa vào giảng dạy ở các trường đại học và các viện nghiên cứu. Hạ tầng vật lý và số cũng được đẩy mạnh. Riêng TTTCQT sẽ được kết nối bằng mạng quang 400Gbps, hệ thống quản lý tiện ích tích hợp IoT và trung tâm dữ liệu đạt chuẩn Tier IV - điều kiện để vận hành mô hình ngân hàng mở và giao dịch T+0 trong thời gian thực.
Một số giải pháp cụ thể
Để hiện thực hóa tiềm năng từ TTTCQT, TPHCM cần tập trung vào các giải pháp đồng bộ và đột phá:
(1) Hoàn thiện khung pháp lý và thể chế: ưu tiên ban hành trong thẩm quyền và đề xuất với Trung ương triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, đặc biệt trong các lĩnh vực ngoại hối, thuế, hoạt động ngân hàng; nhanh chóng thiết lập và vận hành hiệu quả Regulatory Sandbox cho Fintech.
(2) Đầu tư phát triển hạ tầng số và kinh tế dữ liệu: đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng giao thông và viễn thông trọng điểm; ưu tiên đầu tư vào hạ tầng công nghệ số hiện đại (trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, AI, blockchain); đề xuất xây dựng chính sách kinh tế dữ liệu, thúc đẩy Open Data và Open Banking/Finance, đồng thời tăng cường an ninh mạng.
(3) Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: thiết kế và triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu về tài chính, Fintech, AI và blockchain; áp dụng các chính sách thu hút nhân tài quốc tế linh hoạt và cạnh tranh.
(4) Thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp: tạo cơ chế khuyến khích các quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế và quỹ chuyên về Fintech tham gia vào thị trường Việt Nam; phát triển các chương trình tăng tốc khởi nghiệp và ươm tạo chuyên biệt cho Fintech; xây dựng các cầu nối hiệu quả giữa startup, doanh nghiệp công nghệ, các định chế tài chính và nhà đầu tư.
(5) Tăng cường kết nối và vị thế toàn cầu: chủ động tham gia vào các diễn đàn tài chính quốc tế và hợp tác với các TTTCQT hàng đầu; tận dụng tối đa các hiệp định thương mại tự do để mở rộng thị trường cho dịch vụ tài chính và thu hút đầu tư; đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế để xây dựng niềm tin và uy tín trên trường quốc tế.
