Gặp nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Đoàn Công Tính ngay sau khi ông cùng các đồng nghiệp Chu Chí Thành, Mai Nam, Hứa Kiểm tham dự Festival Nhiếp ảnh báo chí quốc tế lần thứ 26 tại Perpignan (Cộng hòa Pháp - diễn ra từ 30-8 đến 14-9-2014) trở về. Đầy hứng khởi, ông đã chia sẻ với chúng tôi những cảm xúc, niềm tự hào của những người nghệ sĩ - chiến sĩ cầm máy ảnh đã ghi lại những khoảnh khắc ác liệt, hào hùng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ảnh về chiến tranh Việt Nam đã được chào đón nồng nhiệt, dành được nhiều cảm tình, sự thán phục của bạn bè quốc tế.
Trang trọng, cuốn hút
Lần đầu tiên Việt Nam được mời tham dự một festival nhiếp ảnh báo chí quốc tế lớn nhất thế giới. Đây là dịp tôn vinh những phóng viên nhiếp ảnh có tiếng, là nơi giới thiệu những gương mặt chưa hoặc ít được biết tới. Đây cũng là cuộc gặp mặt của hàng ngàn nhiếp ảnh gia trên khắp thế giới, trong đó có hàng trăm người được mời gửi tác phẩm tham gia triển lãm, đặc biệt là các tác giả, tác phẩm đến từ các vùng đang có chiến tranh, dịch bệnh, đói nghèo.
Liên hoan có 10 phòng triển lãm, riêng ảnh chiến tranh Việt Nam được dành riêng một phòng trang trọng với chủ đề Ceux du Nord - (Những người phía Bắc). Phòng triển lãm ảnh chiến tranh Việt Nam (mà 4 tác giả trên là đại diện), cùng ảnh của một số phóng viên chiến trường khác, đã trở thành tiêu điểm của festival lần này. Đây chính là “cái nhìn khác về chiến tranh” - qua những câu chuyện kể bằng ảnh của chính những người trong cuộc chiến, mà đến nay đa phần khán giả và cả các phóng viên nhiếp ảnh phương Tây mới thấy. Vì thế, các tác giả và tác phẩm ảnh của Việt Nam đã tạo ra sự cuốn hút đặc biệt.
Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính và phóng viên ảnh Don McCullin.
Trong cuốn sách ảnh giới thiệu chung về liên hoan lần này, ở những trang đầu tiên, sách in trang trọng ảnh của 4 NSNA: Mai Nam, Chu Chí Thành, Đoàn Công Tính, Hứa Kiểm. Ngoài ra, cuốn sách ảnh riêng về chiến tranh Việt Nam với gần 200 bức ảnh (tuyển chọn của 4 tác giả trên và hơn 10 phóng viên chiến trường Việt Nam khác) được phát hành tại festival - cũng đem đến cho khán giả và đồng nghiệp phương Tây “một cái nhìn khác” về chiến tranh Việt Nam - từ góc độ người xem, rất lạ so với những bức ảnh do các phóng viên phương Tây thực hiện mà họ đã được xem rất nhiều trước đây. Cuốn sách ảnh này được nhiều người kiên trì xếp hàng dài để mua và xin chữ ký của các tác giả. Sách bán chạy đến mức nhiều lúc ban tổ chức không kịp chuyển đến, lập nên kỷ lục về số lượng và tốc độ bán ra trong tất cả các festival trước nay. Một cái nhìn khác về chiến tranh Việt Nam đã gặp sự đồng điệu ở người xem và người chụp ảnh. Ảnh chiến tranh Việt Nam còn cuốn hút đông đảo khán giả khi được chiếu trên màn ảnh rộng. NSNA Đoàn Công Tính kể, có những buổi tối, trên 2.000 khán giả ngồi kín ghế ở sân chiếu ngoài trời, òa rộ lên và chụp lại rào rào khi những tấm ảnh về chiến tranh Việt Nam được chiếu trên màn hình. Các NSNA Việt Nam đã rất xúc động, lặng người và tự hào khi hàng ngàn người cùng hô vang: “Việt Nam, Việt Nam”.
Ảnh chiến tranh Việt Nam càng cuốn hút sự quan tâm của giới thông tấn báo chí, của các phóng viên nhiếp ảnh quốc tế. Có tới vài chục tờ báo, hãng tin, đài truyền hình đưa tin, viết bài riêng về đề tài ảnh chiến tranh Việt Nam, trong đó có những “tên tuổi” lớn như Le Monde, New York Times… Ngoài những nhận xét chuyên nghiệp - “mổ xẻ” chất báo chí trong ảnh chiến tranh Việt Nam bằng những lời ngợi khen, các bài viết còn dành tình cảm đặc biệt cho các tác giả - phóng viên chiến trường, cũng chính là tình cảm đẹp đẽ dành cho đất nước và con người Việt Nam, đã trải qua chiến tranh bằng sự can trường, tự tin như bài Ảnh lịch sử Việt Nam, lời kể của người chiến thắng của New York Times.
Ngạc nhiên, thán phục
Phóng viên ảnh huyền thoại người Anh, nổi tiếng thế giới - Don McCullin, dù đã 80 tuổi cũng bay tới Perpignan. NSNA Đoàn Công Tính kể, ông Don McCullin đã rất xúc động khi gặp các phóng viên chiến trường Việt Nam. Ông trò chuyện nhẹ nhàng và tình cảm, chia sẻ với các đồng nghiệp Việt Nam về tác nghiệp ảnh chiến tranh Việt Nam. Ông tỏ ra thán phục và rất khen ngợi khả năng nắm bắt, xử lý những tấm ảnh rất thật của các đồng nghiệp Việt Nam… Là người đã đi qua nhiều điểm nóng, khủng hoảng, dịch bệnh trên thế giới và đặc biệt là chiến tranh Việt Nam, từng đoạt hai giải ảnh báo chí quốc tế và nhiều giải thưởng khác, có rất nhiều sách ảnh nổi tiếng, ông thẳng thắn: “Tôi không dự triển lãm, vì đã quá mệt mỏi với sự bao vây của báo chí và công chúng. Tôi cũng không cần thêm vòng nguyệt quế nào nữa. Nhưng được ở đây một ngày, được gặp mặt và trao đổi chuyện nghề với các phóng viên chiến trường Việt Nam, được xem những bức ảnh của họ, tôi rất sung sướng và thỏa mãn”.
Đoàn đại biểu Việt Nam rất bận rộn giới thiệu và trả lời nhiều câu hỏi của khán giả và đặc biệt là của các đồng nghiệp về từng bức ảnh, từng bối cảnh, từng vấn đề mà họ quan tâm. Có những vị khách quay đi, trở lại tới lần thứ ba, vì sợ rằng mình còn bỏ sót điều gì đấy. Trong hàng trăm ngàn khán giả có mặt tại festival lần này, ban tổ chức ước chừng có tới hàng chục ngàn khán giả đã tìm đến phòng triển lãm ảnh Việt Nam, nhiều người còn nói họ “tới phòng Việt Nam đầu tiên”, có lẽ lý do đầu tiên là vì… tò mò. Thế rồi, hầu hết đều bất ngờ, ngạc nhiên đến mức thán phục. Vốn quen xem ảnh, biết về sự trang bị đồ nghề “ngon tới tận răng” của phóng viên phương Tây, giờ đây họ mới hiểu những phóng viên chiến trường Việt Nam phải làm việc trong điều kiện cực kỳ khó khăn, thiếu thốn, trang thiết bị hạn chế, có thể hy sinh bất kỳ lúc nào. Trong ba lô của những phóng viên ảnh chiến trường Việt Nam luôn có sẵn “di chúc”: “Nếu tôi hy sinh, xin gửi những cuốn phim này về…”. Dù thế, những câu chuyện kể bằng ảnh của phóng viên chiến trường Việt Nam rất chân thực, đậm chất báo chí - đạt chất lượng cao và đầy ấn tượng.
…Và đọng lại
Xem ảnh của phóng viên chiến trường Việt Nam, nhiều khán giả đã chọn những bức ưng ý và đặt “mua” (ảnh rời in thêm) từ ban tổ chức. NSNA Đoàn Công Tính nhận xét, ban tổ chức và những người chọn lựa ảnh lần này đã tỏ ra rất “nghề”, rất am tường khi cho ra mắt những tấm ảnh khác lạ, độc đáo về chiến tranh Việt Nam - theo cái nhìn và sự đánh giá của người phương Tây. Có nhiều tấm ảnh của ông và các tác giả khác, khi ở trong nước chưa được chú ý nhiều nhưng lại được “soi” rất kỹ và rất thích tại đây. Mọi người đã rất thích thú, trầm trồ khen ngợi những bức ảnh về các nữ xạ thủ pháo binh Quảng Bình bắn máy bay Mỹ ở Hàm Rồng, trẻ em đội mũ rơm đi học, học trước cửa hầm tránh bom, bộ đội khôi phục đường dẫn điện sau giải phóng Huế, trao trả tù binh bên bờ Thạch Hãn… Jean Fabien de Selve - nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Pháp, trong nhóm “ma FRANCE PHOTO” - “Nước Pháp trong ảnh” đã “mua” bức Vượt thác băng ghềnh của NSNA Đoàn Công Tính chụp năm 1970 ở Trường Sơn… Nói chung, qua liên hoan lần này, giới phóng viên ảnh thế giới được thưởng lãm ảnh chiến tranh Việt Nam đã đánh giá cao, thậm chí thán phục khả năng nghề nghiệp của phóng viên chiến trường Việt Nam. Trong các hội thảo, bằng những kinh nghiệm thực tế, các phóng viên Việt Nam đã trao đổi nhiều vấn đề về ảnh chiến tranh và tạo được sự thán phục của các đồng nghiệp quốc tế. Nữ phóng viên Sandrine Lana (tờ Lesoir - Bỉ) đã chân thành bày tỏ: “Các ông đã cho chúng tôi những bài học quý giá mà không trường lớp nào có được. Đây sẽ là những hành trang cần thiết khi chúng tôi tới các điểm nóng hiện nay trên thế giới”.
Trở lại câu chuyện của Don McCullin với các NSNA Việt Nam. Ông đã nhờ họ “tìm người trong ảnh” qua một bức ảnh chụp tại Huế, trong dịp Mậu Thân. Đó là ảnh ông chụp một chiến sĩ giải phóng hy sinh. Lục trong tư trang người lính, ông đã thấy tấm ảnh một thiếu nữ và một số vật dụng cá nhân. Gần nửa thế kỷ qua, Don McCullin vẫn giữ những kỷ vật ấy và luôn mong có ngày có thể gửi lại cho thân nhân của người lính. Ông tin rằng người thiếu nữ trong ảnh chính là người yêu của anh bộ đội. Khi chụp bức ảnh, dù đã là phóng viên chiến trường dày dạn, ông đã xúc động và hiểu đúng về những người lính cộng sản và cuộc chiến tranh mà họ buộc phải tiến hành. Sau này, nỗi ám ảnh về chiến tranh luôn đeo bám nặng nề trong ông, thậm chí ông đã viết một cuốn sách tựa đề Ngủ với ma. Don McCullin nói, chiến tranh Việt Nam đã cho ông quá nhiều vinh quang nghề nghiệp, ông đã “lấy” đi quá nhiều của Việt Nam để được nổi tiếng. Ông mừng là mình còn sống sau khi những người lính cộng sản đã không dưới vài lần chĩa súng nhưng không bắn vì thấy ông cầm máy ảnh. Ông mang ơn Việt Nam.
|
THƯ NAM
