“Với chủ trương đúng đắn, được sự đồng tình của các đảng viên và công tác chuẩn bị nhân sự chặt chẽ, nên đại hội ở hầu hết 69 Đảng bộ cơ sở thí điểm bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư đã cơ bản thành công, bầu được nhân sự cấp ủy đúng như dự kiến, đạt được yêu cầu mở rộng dân chủ trong Đảng, nâng cao chất lượng, năng lực trình độ của cấp ủy khóa mới” - Đó là những ghi nhận thực tế tại các đơn vị được chọn thí điểm.
Các đại biểu trao đổi tại Đại hội Đảng bộ phường 1, quận Phú Nhuận, TPHCM. Ảnh: V.Dũng
Thành công nhờ chuẩn bị tốt
Khi mới tiếp nhận chủ trương đại hội bầu trực tiếp, có 2 luồng ý kiến. Có ý kiến cho đây là lần đầu tiên thực hiện, nên băn khoăn rằng: “Với cách làm kiểu cũ (đại hội bầu trực tiếp cấp ủy) có nơi còn trầy trật, có khi phải bầu lại 2 - 3 lần, nay phải bầu trực tiếp 3 lần nữa (ban thường vụ, bí thư, phó bí thư), liệu có thể xảy ra trường hợp mỗi một lần bầu phải bầu lại 2 - 3 lần nữa không?”.
Một số đảng viên tỏ ra hào hứng, thích thú vì đây là cách làm mới, tạo sinh khí trong sinh hoạt Đảng; song vẫn dè dặt, muốn xem thử việc mở rộng dân chủ trong nội bộ Đảng đến đâu, liệu có hình thức không, lá phiếu trung thực đến mức nào, may rủi ra sao?
Nhưng đa số đều tỏ rõ sự đồng tình, cho rằng đây là chủ trương tiến bộ, mở rộng quyền dân chủ trực tiếp trong bầu cử và phát huy trí tuệ của đảng viên, từ đó đề cao ý thức trách nhiệm của toàn Đảng bộ trong việc xây dựng, nâng cao chất lượng ban thường vụ, bí thư, phó bí thư. Bản thân những đồng chí được bầu đã cảm nhận được vinh dự, ý thức về trách nhiệm của mình đối với sự tín nhiệm của đại hội. Kết quả bầu nhân sự cho thấy nhiều chỉ số cao hơn so với nhiệm kỳ trước, nhất là chỉ tiêu cán bộ trẻ, cán bộ nữ và độ tuổi.
Thống kê 41 Đảng bộ có ban thường vụ, nữ chiếm tỷ lệ 24,6%; cán bộ trẻ dưới 35 tuổi chiếm 14,5%; tuổi bình quân ở khối sở - ngành là 43 tuổi (cao nhất là 52,33 tuổi); ở khối phường xã là 36 tuổi (cao nhất là 49,4 tuổi). So với nhiệm kỳ trước, tỷ lệ cán bộ trẻ, cán bộ nữ tăng đáng kể và độ tuổi bình quân giảm hơn. Đáng chú ý, tỷ lệ nữ giữ chức vụ bí thư chiếm gần 12%, phó bí thư chiếm 30,48% - điều rất khó xảy ra ở những đại hội không được chọn tổ chức thí điểm.
Riêng ở 24 phường - xã, kết quả bầu nhân sự cấp ủy còn lạc quan hơn khi tuổi bình quân là 40,07 tuổi, giảm 2,93 tuổi so với nhiệm kỳ trước; nhân sự ban thường vụ tăng 23,8% so với nhiệm kỳ trước, chủ yếu là cán bộ trẻ, cán bộ nữ; 31,8% ủy viên thường vụ là nữ và 22,8% ủy viên thường vụ dưới 35 tuổi.
Nội bộ phức tạp, có nên bầu trực tiếp?
Điểm nổi bật ở các đại hội thí điểm là danh sách bầu cử ban chấp hành (BCH) hầu hết trùng với danh sách dự kiến của BCH khóa cũ (trừ 1 đồng chí tự ứng cử ở phường 14, quận 4). Có 6 đại hội giới thiệu nhân sự ban thường vụ ngoài danh sách chuẩn bị nhưng sau đó tất cả đều rút tên. Tương tự như vậy, danh sách bầu bí thư, phó bí thư đa số trùng với danh sách chuẩn bị (trừ một trường hợp một phó bí thư xã ở huyện ngoại thành không trúng cử BCH). Đáng chú ý, có 2 Đảng bộ bầu bí thư có số dư (Công ty cổ phần Xây dựng 41, Công ty cổ phần Lưới sợi Hùng Vương) và 9 đơn vị bầu phó bí thư có số dư với tỷ lệ trúng cử từ 70% trở lên.
Trong 65 đơn vị đã đại hội, có một đại hội bầu không trúng dự kiến bí thư và 2 đại hội bầu không trúng dự kiến phó bí thư do chủ quan trong đánh giá cán bộ. Có 29/45 cơ quan, đơn vị và 4/24 phường - xã không có cán bộ trẻ tham gia cấp ủy. Một số phường - xã chuẩn bị nguồn cán bộ chưa tốt, nên 5/24 phường không tăng số lượng cấp ủy viên, trong đó 2 Đảng ủy phường chỉ có 9 ủy viên…
Dù sao, nếu so với yêu cầu của Trung ương và nhiệm kỳ trước ở mỗi đơn vị thì kết quả trên là thành công. Kết thúc đại hội thí điểm, vấn đề được nhiều đảng viên ở cơ sở quan tâm: Liệu có thể áp dụng đại trà được không, nếu Điều lệ Đảng được bổ sung quy định đại hội bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư? Một số ý kiến bày tỏ là không dễ dàng, muốn áp dụng rộng phải có điều kiện. Điều kiện quan trọng để các đại hội thí điểm bầu nhân sự thành công là tất cả 69 đơn vị ở TPHCM được chọn thí điểm đều đoàn kết nội bộ; có nguồn cán bộ trẻ, cán bộ nữ trong nguồn quy hoạch cũng khá dồi dào.
Trong 69 Đảng bộ, có 9 đơn vị “hoàn thành tốt nhiệm vụ”, còn lại đều đạt “trong sạch vững mạnh” nhiều năm liền, không có đơn vị nào yếu kém. Các đơn vị này hầu như không có “điểm nóng” về quy hoạch, giải tỏa, an ninh trật tự... Như vậy, ở những nơi tình hình phức tạp hoặc mất đoàn kết, đại hội khó đạt kết quả mong muốn.
“Các tổ công tác của Thành ủy TPHCM, Ban Tổ chức Thành ủy, các cấp ủy cấp trên trực tiếp chỉ đạo chặt chẽ, tập trung và bản thân mỗi đơn vị cũng làm rốt ráo, kết quả mới đạt như vậy ở hầu hết 69 đơn vị thí điểm. Còn triển khai đại trà trên 2.700 cơ sở Đảng và làm quyết liệt, tập trung kiểu này, e rằng không đủ sức!” - Phó Trưởng ban Tổ chức Thành ủy TPHCM Đoàn Văn Mốt bộc bạch.
Do vậy, có ý kiến trong tổ công tác của Thành ủy TPHCM cho rằng, muốn mở rộng bầu trực tiếp thì cần có lộ trình, bước đi phù hợp. Trước mắt nên giới hạn ở những đơn vị cơ sở không quá phức tạp nội bộ và đại hội chỉ bầu trực tiếp bí thư cấp ủy nhằm mục đích phát huy trách nhiệm người đứng đầu. Còn bầu ban thường vụ và phó bí thư, nên để BCH thực hiện.
Bên cạnh đó, cần đưa ra một số tiêu chí, yêu cầu cụ thể đối với từng loại hình cơ sở Đảng bầu trực tiếp bí thư để bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ trong bầu cử ở đại hội Đảng.
Tuấn Sơn
