LTS: “Quốc tế” là từ xác định phạm vi, cấp độ và tầm ảnh hưởng có nội hàm rộng và dễ gây hiểu nhầm về chất lượng, quy mô, liên kết... Lâu nay, do chưa có tiêu chí, quy định cụ thể việc dùng từ “quốc tế” trong tên gọi, tạo khoảng trống pháp lý cho nhiều cơ sở y tế, giáo dục đặt tên như một công cụ đánh bóng thương hiệu mà chưa gắn với chất lượng thực tế, hoặc không có chiến lược rõ ràng chuẩn hóa chất lượng theo nội hàm của từ “quốc tế”. Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Giáo dục Đại học sửa đổi mới nhất đã đề cập đến nội dung này, kỳ vọng sẽ mở đường trong công tác quản lý việc đặt tên các cơ sở trong nhiều lĩnh vực khác.
“Ngã ngửa” với trường quốc tế
Theo thống kê của Sở GD-ĐT TPHCM trong năm 2024, toàn thành phố có 31 trường có yếu tố nước ngoài, gồm 13 trường mầm non và 18 trường phổ thông nhiều cấp học. Nhưng nghịch lý ở chỗ, trong 31 trường có yếu tố nước ngoài, thì nhiều trường không có chữ “quốc tế” trong tên gọi, ngược lại các trường không có yếu tố nước ngoài lại rất ưa dùng chữ “quốc tế” trong tên gọi.
Cũng trong năm 2024, liên tiếp 2 vụ việc liên quan đến các trường “quốc tế” gây xôn xao dư luận: Sở GD-ĐT TPHCM đình chỉ hoạt động đối với Trường Quốc tế Mỹ (huyện Nhà Bè trước đây) và Trường Quốc tế Sài Gòn Pearl (quận Bình Thạnh trước đây) tự tuyên bố giải thể, đẩy hàng ngàn học sinh vào tình cảnh “không biết đi đâu, về đâu”.
Năm 2025, sau khi sáp nhập địa giới hành chính, qua khảo sát, số trường học có chữ “quốc tế” tại TPHCM cũng tăng đáng kể. Bên cạnh số lượng nhiều, việc cấp giấy phép thành lập, các quy định về quản lý và giám sát hoạt động của các trường có danh xưng “quốc tế” nói riêng, hệ thống trường ngoài công lập nói chung, hiện còn nhiều bất cập. Một số trường giấy phép hoạt động không có chữ “quốc tế”, nhưng vẫn tự ý gắn mác “quốc tế” trên fanpage, mạng xã hội để thông báo tuyển sinh nhằm thu hút người học nhưng không bị cơ quan quản lý “tuýt còi”.
Ông Tống Phước Lộc, Trưởng Phòng Tổ chức cán bộ (Sở GD-ĐT TPHCM) cho biết: “Thời gian qua, Sở GD-ĐT TPHCM thường xuyên đi kiểm tra các trường tư thục và đã có văn bản nhắc nhở tên trường phải đúng với quyết định thành lập, có nội dung đúng theo quy định tại Khoản 3 Điều 5 Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT của Bộ GD-ĐT; tên trường đăng tải công khai trên cổng thông tin điện tử và kênh thông tin, quảng cáo trên mạng xã hội phải đúng theo quyết định thành lập trường đã được UBND TPHCM cấp phép”.
Riêng lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, hiện nay rất nhiều trường có chữ “quốc tế” trong tên gọi như: Trường Đại học (ĐH) Quốc tế H.B., Trường ĐH Quốc tế SG., Trường ĐH Quốc tế MĐ., Trường CĐ Quốc tế CPI., Trường CĐ Quốc tế K. Không thể phủ nhận vai trò và đóng góp của các trường này trong phát triển môi trường giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, hơn nữa một số trường cũng được đánh giá cao về chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, việc thể hiện yếu tố “quốc tế” từ tên gọi là chưa rõ ràng. Cụ thể, trong số này, không có trường nào lọt vào tốp những bảng xếp hạng đại học uy tín của thế giới. Thậm chí, có trường hợp đầu tư vào Việt Nam từ 10 năm nay vẫn trong tình cảnh thuê mướn mặt bằng để tổ chức dạy học.
Quốc tế dựa trên tiêu chí nào?
Nguyên hiệu trưởng một trường đại học lớn tại TPHCM lý giải: “Chúng ta chưa đưa ra được đâu là tiêu chí cho một trường ở đẳng cấp quốc tế và bằng cách nào để biết được một trường nào đó đã đạt đến vị trí ấy”. Một trường đại học đẳng cấp quốc tế khi có các yếu tố quan trọng như chất lượng xuất sắc trong việc đào tạo; nghiên cứu khoa học và phát triển, phổ biến tri thức; có những hoạt động nhằm đóng góp về văn hóa, khoa học và đời sống cho xã hội… Trong đó, chất lượng đào tạo phải hội đủ các yếu tố đồng bộ, đội ngũ giảng viên phải có những giáo sư nổi tiếng; cơ sở vật chất như phòng học, phòng thực hành, thí nghiệm, thư viện… đạt chuẩn.
Năm 2009, Bộ GD-ĐT từng đề cập đến việc triển khai đề án xây dựng 4 trường đại học trình độ quốc tế, với những chuẩn mực nhất định về tỷ lệ giảng viên quốc tế, tỷ lệ sinh viên quốc tế và thứ hạng quốc tế, với vốn vay thực hiện dự kiến khoảng 400 triệu USD. Đề án đặt mục tiêu đến năm 2012 mời ít nhất 50% giảng viên quốc tế giảng dạy; đến năm 2016, thành lập các trung tâm xuất sắc đào tạo trình độ sau đại học với quy mô 4.000 sinh viên, thu hút 5% sinh viên quốc tế, mời 40% giảng viên quốc tế, 30% giảng viên có bằng tiến sĩ hoặc tương đương; đến năm 2020, 4 trường này lọt vào tốp 200 trường đại học tốt nhất trên thế giới… Đề án này đến nay chưa được triển khai. Hiện cả nước chỉ có 2 Đại học Quốc gia (Hà Nội và TPHCM) lọt vào tốp 1.000 của thế giới và tốp 500 của châu Á, nhưng tên gọi của 2 đại học này không có chữ “quốc tế”.
Một số nội dung trong dự thảo quy định về đặt tên cơ sở giáo dục đại học
Nguyên tắc chung khi đặt tên: tên không được gây nhầm lẫn về loại hình, tính chất sở hữu, phạm vi hoạt động, cơ quan quản lý, chất lượng hoặc vị thế của cơ sở giáo dục đại học; không sử dụng từ ngữ thể hiện danh hiệu, thứ hạng. Không sử dụng từ ngữ, ký hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với tên của cơ quan nhà nước; đơn vị lực lượng vũ trang; tổ chức chính trị - xã hội; cơ sở giáo dục, giáo dục nghề nghiệp hoặc cơ sở giáo dục đại học khác trong nước, cơ sở giáo dục nước ngoài. Tên phải thể hiện đúng loại hình pháp lý, quyền cấp bằng và mức độ đào tạo theo quy định của pháp luật; việc sử dụng các từ “đại học”, “trường đại học”, “học viện” phải phù hợp với điều kiện thành lập và cơ cấu tổ chức được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Tên không được sử dụng các từ, cụm từ mang tính “quốc gia” hoặc thể hiện vị thế đặc biệt (“quốc tế”, “quốc gia”, “Việt Nam”, “Hồ Chí Minh”, “International”, “National”, “State”) trừ khi được cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Nhiều ý kiến cho rằng, danh xưng “quốc tế” không nên là đích đến mà là kết quả của quá trình phát triển. Muốn được gọi là “quốc tế” thì phải có minh chứng bằng các kiểm định quốc tế độc lập; tỷ lệ sinh viên, giảng viên quốc tế thực chất; chất lượng học thuật, nghiên cứu, bằng cấp được công nhận trên thế giới. Về pháp lý, trước đây, Nghị định số 99/2019/NĐ-CP (ngày 30-12-2019) của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giáo dục đại học năm 2018 đã tạo hành lang pháp lý để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Mới đây, Luật Giáo dục Đại học sửa đổi được Quốc hội thông qua vào ngày 10-12-2025 thay đổi theo hướng phân cấp nhiều quyền hơn cho Bộ trưởng Bộ GD-ĐT dẫn đến việc các quy định tại Nghị định 99 không còn phù hợp.
Đối với giáo dục phổ thông, theo ông Tống Phước Lộc, Trưởng Phòng Tổ chức cán bộ (Sở GD-ĐT TPHCM), việc đặt tên trường đối với các trường phổ thông (kể cả công lập và ngoài công lập) được quy định tại Điều 5 Điều lệ trường THCS và THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành kèm Thông tư số 32/2020 của Bộ GD-ĐT. Theo đó, tên trường gồm các thành tố “tên bậc học” (trường THCS; trường THPT; trường tiểu học và THCS...) và “tên riêng của trường”. Quy định nêu rõ: “Việc đặt tên riêng của trường phải bảo đảm rõ ràng, minh bạch, không gây hiểu sai về tổ chức và hoạt động của nhà trường; phù hợp với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc”. Như vậy, bậc phổ thông chưa có quy định không được sử dụng từ “quốc tế” trong việc đặt tên riêng của trường.
