Người tạo giống “sầu riêng Chín Hóa”

• Gian nan lập nghiệp

Là con thứ chín trong gia đình 12 anh em, Chín Hóa khởi nghiệp chẳng có tài sản gì ngoài 3 công đất cha mẹ cho làm kế sinh nhai ở xã Vĩnh Thành (Chợ Lách, Bến Tre). Xưa nay, Chợ Lách nổi tiếng là xứ vườn, Chín Hóa cũng chọn vườn làm kinh tế chính. Ban đầu, không vốn liếng và chưa có kinh nghiệm, lập vườn xong anh trồng cả chục loại cây với hy vọng mùa nào cũng có trái cây bán kiếm tiền đong gạo.

Gặp những năm thất mùa, trái cây rớt giá, vợ chồng thay nhau đi vay nợ ăn trước, trả sau. Làm vườn không đủ ăn, Chín Hóa học thêm nghề sản xuất cây giống, tuy nhiên thời điểm đó giá cả bấp bênh nên thu nhập chẳng được bao nhiêu.

Không nản chí, hàng ngày anh dành hết thời gian chăm sóc cây trái, quyết tâm làm giàu trên mảnh vườn của mình. Quả thật, đất không phụ công người. Trong khu vườn đang cho trái, anh tình cờ phát hiện một gốc sầu riêng khác lạ có thân khỏe mạnh, cành rất đều và tán cân đối, đến mùa cho trái nhiều và to hơn những cây khác.

Khi chín, bên trong trái có múi màu vàng óng, cơm dày, vị béo ngọt, thơm, hạt lép nhiều; đặc biệt không xơ, không sượng, ngon hơn hẳn các loại sầu riêng khác, ngay cả sầu riêng Thái Lan cũng thua.

Chín Hóa mừng như nhặt được vàng, nhưng anh vẫn ngờ ngợ chưa tin. Thế là anh hàng ngày lẳng lặng chăm sóc chu đáo cây lạ này. Một năm trôi qua, mùa sầu riêng lại đến, Chín Hóa trèo tuốt lên cây lạ hái xuống bổ trái ra ăn thử.

Tuyệt nhiên chất lượng, màu sắc không hề thay đổi. Lúc này, Chín Hóa mới tin 100% đây là giống quý trời cho. Năm 1996, Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam mở hội thi trái ngon. Chín Hóa hái trái sầu riêng giống lạ của mình sang dự thi và đạt luôn “Giải A” trước sự bất ngờ của nhiều nhà vườn nổi tiếng và cán bộ ngành nông nghiệp.

Sau khi khảo sát trái sầu riêng có màu vàng sữa do chính “hai lúa” mộc mạc Chín Hóa tìm ra, các nhà chuyên môn về cây ăn trái đặt tên cho giống quý này là “Sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép Chín Hóa”. Tiếng lành đồn xa, sầu riêng Chín Hóa vang đi khắp nơi và được nhiều người biết đến. Chín Hóa bắt đầu tính chuyện gìn giữ và phổ biến giống quý ra cộng đồng.

Trước tiên, anh cải tạo vườn nhà chuyển sang trồng một thứ sầu riêng nhằm tiện chăm sóc và xử lý trái. Bên cạnh đó, anh tiến hành ghép cành, nhân giống cung cấp cho bà con trong và ngoài tỉnh. Ban đầu một mình anh vừa làm vườn vừa nhân giống nên mỗi năm chỉ lai tạo được vài ngàn cây.

Mặt khác, Chín Hóa cũng lo bởi giống sầu riêng quá mới, không biết bà con chấp nhận? Nếu nhân giống quá nhiều mà không bán được thì đồng nghĩa với phá sản. Tuy nhiên, các năm sau đó, sầu riêng của anh liên tiếp giành giải nhất, nhì… ở các hội thi lớn về trái ngon.

Và từ đây số đơn đặt hàng tiêu thụ giống sầu riêng Chín Hóa tăng đột biến. Thế là anh xây dựng nhà lưới, mở rộng qui mô sản xuất, thành lập doanh nghiệp giống cho riêng mình và thuê thêm hàng chục công nhân về giúp sức.
Để đảm bảo chất lượng cây giống, Chín Hóa chạy ra huyện rồi lên tỉnh, làm thủ tục gởi về Cục Sở hữu công nghiệp đăng ký thương hiệu hàng hóa.

Anh còn đăng ký tem và làm phiếu có dấu tên doanh nghiệp để dán lên cây giống trước khi đưa ra thị trường. Từ 3-5 ngàn cây giống mỗi năm, anh tăng dần lên 10-20 ngàn cây và những năm gần đây anh sản xuất đến 30 ngàn cây giống/năm nhưng vẫn không đủ cung cấp cho thị trường. Không chỉ cung cấp giống cho nông dân, anh còn là cơ sở làm giống mới cho các viện, trường, trung tâm giống các tỉnh…

Giống của anh làm ra bao nhiêu bán hết bấy nhiêu. Hút hàng là vậy, nhưng Chín Hóa không chạy theo số lượng mà tập trung đầu tư, học hỏi kinh nghiệm để nâng cao chất lượng. Sau thời gian tìm tòi nghiên cứu, Chín Hóa sáng chế ra phương pháp cắt cành đem vào ghép tại nhà lưới, tỷ lệ cây giống đạt chất lượng trên 90% (trước đây ghép ngoài trời đạt chỉ 50%) đồng thời giảm được chi phí và thời gian lao động.

• Cây trái, tình người

Theo Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam, giống sầu riêng Chín Hóa không chỉ phát triển tốt ở vùng đất Bến Tre mà khi trồng ở các tỉnh Bình Phước, Đồng Nai, Vĩnh Long, Tiền Giang, Bà Rịa- Vũng Tàu… cũng rất phù hợp. Trung bình từ 3- 4 năm cây sẽ cho trái, năng suất ban đầu đạt khoảng 21kg/cây, sau đó có thể tăng lên 320kg/cây. Sầu riêng Chín Hóa còn có ưu thế vượt trội là tự thụ phấn, cây ra hoa tự nhiên, không thụ phấn chéo mà vẫn đậu trái nhiều. Giống sầu riêng này còn có đặc điểm tốt là có thể thu hoạch sớm 4- 5 ngày trước khi trái chín để tiện vận chuyển đi xa, chất lượng vẫn ngon.

Chín Hóa làm ăn tấn tới, mua thêm đất mở rộng vườn sầu riêng. Bình quân mỗi năm thu nhập từ bán giống và bán trái trên 500 triệu đồng, so ra ở nông thôn khó ai sánh bằng. Đặc điểm của Chín Hóa là không thừa lúc thị trường cần mà tự ý tăng giá hay làm giảm chất lượng. Hơn 10 năm nay, cây giống anh bán cho các nơi vẫn giữ y giá 20.000 đồng/cây.

Đối với những nông dân khó khăn, anh vui vẻ biếu không và còn tặng luôn tài liệu bướm hướng dẫn kỹ thuật canh tác, cách xử lý ra hoa, lấy trái… Chín Hóa tâm sự: “Xưa mình cũng nghèo, giờ khá lên rồi, giúp được ai gì cứ giúp; được đến đâu hay đến đó…”. Anh thường hỗ trợ bà con tiền mua phân, thuốc, vốn làm ăn, bán chịu cây giống, thậm chí giúp người nghèo bạc triệu để mua đất, đến khi sản xuất có dư mới lấy lại vốn mà không tính lãi. Chị Võ Thị Tuyết (vợ Chín Hóa) hãnh diện: “ Tính ảnh là vậy, làm nhiều-nói ít; giúp được bà con khá lên, ảnh mừng lắm nhưng không hề kể công”.

Chín Hóa đã đóng góp một phần công sức đáng kể cho Chương trình nhân giống cây ăn trái chất lượng của cả nước. Bộ NN-PTNT đã công nhận sầu riêng Chín Hóa là giống chính thức (cấp quốc gia). Danh hiệu này cả ĐBSCL chỉ có duy nhất mình anh. Mỗi khi nghe các phương tiện truyền thông chọn sầu riêng mang tên mình để điểm trên bảng tin giá cả thị trường… là mỗi lần anh lại cảm thấy trỗi dậy niềm hạnh phúc khôn tả.

Ai bảo “Hai lúa” Việt Nam không lai tạo được cây giống ngon hơn nước ngoài?… Tiến sĩ Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam đánh giá: “Thực tế cho thấy, giống sầu riêng Chín Hóa chất lượng ngon hơn những giống khác và vượt luôn sầu riêng Monthong của Thái Lan. Đây là giống quý cần nhân rộng”.

HUỲNH PHƯỚC LỢI