Trăm năm nghề chiếu Cà Hom - Bến Bạ

Từ chỗ chỉ dệt để dùng trong nhà, làm quà biếu, nhờ chất lượng bền đẹp, từ thập niên 1940 chiếu Cà Hom – Bến Bạ đã trở thành hàng hóa và nổi tiếng khắp Nam bộ. Nét độc đáo của chiếu là hoa văn, màu sắc tinh tế, sử dụng từ 4 - 5 năm vẫn không phai, không giòn gãy. Nghệ nhân thường chọn 5 màu chủ đạo: trắng, đỏ, xanh, vàng, tím để tạo nên những đôi chiếu hoa dệt 2 mặt, với sự khéo léo và tính thẩm mỹ cao.

Thập niên 1970, làng nghề từng bị cạnh tranh khốc liệt bởi chiếu nylon. Đến khoảng năm 1990, nghề dệt đứng trước nguy cơ mai một khi thiếu nguyên liệu, mẫu mã chậm đổi mới. Hàng trăm thợ bỏ khung dệt mưu sinh xa xứ. Trong bối cảnh ấy, nghệ nhân Diệp Thị Som vẫn kiên trì gắn bó, sáng tạo, giúp sản phẩm giữ được chỗ đứng trên thị trường.

Năm 2001, xã Hàm Giang hỗ trợ vốn, khung dệt và khuyến khích truyền nghề, tạo đà để làng nghề hồi sinh. Hiện có hơn 450 hộ tham gia, gần 500 khung dệt, giải quyết việc làm cho khoảng 2.500 lao động trực tiếp và gián tiếp. Mỗi năm, làng nghề cung ứng khoảng 150.000 đôi chiếu, riêng dịp Tết cao điểm đạt 1.000–1.200 đôi/ngày, mang lại thu nhập hàng trăm triệu đồng. Toàn xã hiện có 37ha trồng lát, sản lượng ổn định để nuôi nghề.

Tuy nhiên, làng nghề cũng đối diện thách thức: diện tích trồng lát bị thu hẹp, nghệ nhân cao tuổi dần. Việc gìn giữ và phát triển không chỉ để duy trì sinh kế, mà còn bảo tồn nét văn hóa gắn bó với đời sống đồng bào Khmer.

Nghệ nhân trẻ Trần Thị Thế chia sẻ, nghề dệt chiếu với chị không chỉ là kế sinh nhai mà còn là ký ức, là hồn quê. Thu nhập ổn định từ nghề giúp chị nuôi sống gia đình, gắn kết xóm làng. Chị mong nghề truyền thống sẽ được giữ gìn để con cháu sau này còn tự hào về làng chiếu quê hương.

Chiếu Cà Hom – Bến Bạ đã trở thành hàng hóa và nổi tiếng khắp Nam bộ. Ngày 9-8-2024, Bộ VH-TT-DL có quyết định đưa nghề làm chiếu Cà Hom vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.