Đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì hội thảo. Sự kiện cũng thu hút hàng trăm đại biểu đại diện các bộ, ngành trung ương, địa phương; chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước; doanh nghiệp và tập đoàn công nghệ.
Phát biểu định hướng, đồng chí Huỳnh Thành Đạt cho biết, Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh cả nước triển khai sơ kết việc thực hiện Nghị quyết số 189/NQ-CP ngày 16-11-2023 của Chính phủ (Nghị quyết 189) về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW ngày 30-1-2023 của Bộ Chính trị về phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới (Nghị quyết 36).
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh, thực tiễn đặt ra yêu cầu làm rõ nhiều vấn đề then chốt: thống nhất cách tiếp cận theo hướng lấy sản phẩm, thị trường và hệ thống tiêu chuẩn chất lượng làm trung tâm; nhận diện đầy đủ các “điểm nghẽn” đang cản trở sự phát triển ngành công nghệ sinh học. Trên cơ sở đó, giai đoạn 2026-2030 cần triển khai các định hướng hành động trọng tâm theo hướng đồng bộ giữa làm chủ công nghệ lõi, hoàn thiện thể chế và phát triển nguồn lực; đồng thời tiếp tục nâng cao vai trò, vị thế của ĐHQG TPHCM với tư cách là trung tâm đào tạo, nghiên cứu lớn của cả nước.
Nắm bắt thời cơ, nhận diện thách thức và tháo gỡ điểm nghẽn
Theo GS-TS Lê Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc ĐHQG TPHCM, thị trường công nghệ sinh học toàn cầu năm 2025 ước tính khoảng 1.800 tỷ USD. Con số này dự báo sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 với các động lực chính bao gồm tiến bộ trong nghiên cứu, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ chỉnh sửa gen, và nhu cầu ngày càng tăng đối với các giải pháp tiên tiến trong y tế, nông nghiệp và công nghiệp. Thị trường này tại Việt Nam chỉ đạt khoảng 1,5 tỷ USD, tức chiếm chưa đến 0,1% thị trường thế giới.
GS-TS Lê Thị Thanh Mai cho biết ĐHQG TPHCM có hệ thống đại học liên ngành và hơn 250 chuyên gia trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ sinh học, nhưng chuyển giao thành sản phẩm thương mại còn hạn chế. Đơn vị kỳ vọng tăng cường hợp tác để không lỡ nhịp trước sự tăng trưởng nhanh của lĩnh vực công nghệ sinh học.
Còn theo PGS-TS Nguyễn Phú Hùng, Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (Bộ KH-CN), lĩnh vực công nghệ sinh học của Việt Nam đã có bước tiến và làm chủ được một số công nghệ hiện đại. Tuy vậy, công nghệ sinh học vẫn thiếu các đột phá trong nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng; nhiều kết quả nghiên cứu mới dừng ở quy mô phòng thí nghiệm, tỷ lệ thương mại hóa thấp và còn ít liên kết với doanh nghiệp. Hoạt động hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và mô hình liên kết viện - trường - doanh nghiệp chưa phát huy hiệu quả.
Hợp lực "3 nhà" để phát triển công nghệ sinh học
Theo PGS-TS Trương Hải Nhung, đại diện các nhóm nghiên cứu công nghệ sinh học của ĐHQG TPHCM cho biết, ĐHQG TPHCM sẽ công bố chiến lược tái cấu trúc hoạt động nghiên cứu công nghệ sinh học trên 4 lĩnh vực cốt lõi: y tế - sức khỏe; nông nghiệp và sản phẩm xanh; môi trường và phát triển bền vững; tin sinh học và trí tuệ nhân tạo.
Để thực hiện, cần có cơ chế tài chính ổn định (kinh phí cho dự án/đề tài trong 3–5 năm, kinh phí hoạt động thường xuyên; hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu, nền tảng AI - Immunoinformatics; kinh phí đăng ký sáng chế, học bổng sau đại học và cơ chế đãi ngộ nhà khoa học). Đồng thời, cần hành lang pháp lý cho thử nghiệm sinh vật biến đổi gen, thử nghiệm lâm sàng và tiêu chuẩn sinh phẩm; cùng với kết nối để đưa sản phẩm ra thị trường.
Bàn về giải pháp, PGS-TS Nguyễn Hữu Ninh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng: cần hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù và tạo môi trường thuận lợi cho công nghệ sinh học; thúc đẩy nghiên cứu, làm chủ công nghệ lõi, công nghệ chiến lược; thu hút doanh nghiệp và nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước; tăng cường đầu tư ngân sách, bảo đảm kinh phí ổn định cho chương trình trọng điểm về công nghệ sinh học...
Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch Tập đoàn CTGroup, tập đoàn xác định công nghệ sinh học là một trong năm trụ cột chiến lược trong giai đoạn phát triển mới, đặc biệt liên quan y sinh, nông nghiệp chính xác, năng lượng xanh và vật liệu sinh học. Song để tạo ra sức bật đột phá thì mô hình hợp tác 3 nhà (nhà nước – nhà trường – nhà doanh nghiệp). Đây mới là chìa khóa quan trọng đưa Công nghệ sinh học Việt Nam bứt phá trong giai đoạn tới.
Đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh: sau hội thảo này, các cơ quan, đơn vị liên quan không chỉ dừng lại ở việc trao đổi học thuật, mà sẽ cụ thể hóa bằng những sản phẩm đầu ra thiết thực, bao gồm: bộ khuyến nghị chính sách (bao gồm các thể chế, cơ chế sandbox, cơ chế đặt hàng, hệ thống tiêu chuẩn - quy chuẩn,…) nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn; danh mục ưu tiên các chương trình/sản phẩm giai đoạn 2026–2030, trong đó, xác định rõ sản phẩm chủ lực, đơn vị chủ trì, doanh nghiệp đồng hành, lộ trình chuẩn hóa – kiểm chứng; cơ chế phối hợp liên ngành để bảo đảm triển khai thực chất, có chỉ tiêu, có sản phẩm và có người chịu trách nhiệm.
