Hiện tượng chính trị của khu vực Mỹ Latinh

Trong những ngày cuối cùng của năm 2005, khi các tờ báo, hãng thông tấn lớn trên thế giới liên tục đưa ra những bình chọn về sự kiện, về các nhân vật phương Tây thì tờ tuần báo có tên tuổi ở Colombia Semana đã bình chọn Tổng thống Venezuela Hugo Chavez là “người đàn ông của năm 2005” và đánh giá ông là một “hiện tượng chính trị của châu lục”. Do đâu mà ông Hugo Chavez được đánh giá cao như thế?

• Những đánh giá khách quan

Tờ Semana nhận định, trong năm 2005, Tổng thống Hugo Chavez đã “thực hiện được những điều mà ông hằng mong muốn, làm thay đổi bản đồ chính trị của châu Mỹ”. Tuần báo còn nêu bật, Tổng thống Hugo Chavez đã đem nguồn tài nguyên dầu mỏ “phân phối đi tứ phương”, thậm chí báo này còn ca ngợi ông là một “lãnh tụ Mỹ Latinh có ảnh hưởng và tác động lớn nhất”.

Ngay cả vị lãnh tụ lão thành là Chủ tịch Cuba Fidel Castro cũng có ý kiến khá độc đáo rằng: “Cần phải trao giải Nobel hòa bình cho Hugo Chavez” về những đóng góp to lớn của ông cho nhân dân Venezuela nói riêng, toàn khu vực Mỹ Latinh nói chung. Mới đây, Tổ chức Khoa học Giáo dục và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã trao giải thưởng quốc tế Jose Marti 2005 cho Hugo Chavez về những cống hiến quan trọng của ông trong việc củng cố đoàn kết, xây dựng xã hội tốt đẹp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội nhập của khu vực Mỹ Latinh và Caribbean.

Các Tổng thống Argentina Nestor Kirchner và Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đều cho rằng, Hugo Chavez là một trong những thủ lĩnh “liên minh chống Washington” ở khu vực Mỹ Latinh nhằm phản đối dự án của Mỹ về thiết lập Khu vực thương mại tự do các nước châu Mỹ (FTAA). Sự ra đời của FTAA sẽ giết chết các nền kinh tế yếu trong khu vực do họ không thể cạnh tranh được với các công ty hùng mạnh của Mỹ.

• “Phấn đấu không ngừng, xây dựng thiên đường Venezuela cho người nghèo”

Đây chính là ước muốn, là tiêu chí học tập, là lý tưởng làm việc xuyên suốt cuộc sống, sự nghiệp chính trị của Hugo Chavez. Sinh ngày 28-7-1954 tại thị trấn Sabaneta tỉnh Barinas, Hugo Chavez là con trai thứ hai trong một gia đình có bố mẹ đều là giáo viên phổ thông, ông bà Hugo de los Reyes Chavez và Elena Frias de Chavez. Năm mười bảy tuổi, Hugo Chavez trúng tuyển Học viện Khoa học Quân sự Venezuela. Tốt nghiệp năm 1975 với hàm chuẩn úy, sau đó ông đăng ký theo học ngành khoa học chính trị tại Trường Đại học Simón Bolívar ở Caracas.

Tại đây, Hugo Chavez cùng những người chung chí hướng phát triển học thuyết yêu nước cánh tả (left-nationalist) mà họ đặt tên là “Chủ nghĩa Bolivarian”, lấy cảm hứng từ triết lý Liên Mỹ (Pan - Americanist) của nhà cách mạng Venezuela thế kỷ 19 Simon Bolivar kết hợp với nhiều bài giảng của các lãnh tụ chủ nghĩa xã hội. Một điều ít người biết đến là dù đeo đuổi lý tưởng chính trị song ông còn sáng tác thơ, truyện ngắn và kịch.

Khi tham gia giảng dạy tại Học viện quân sự Venezuela, ông được biết đến qua những bài viết đầy nhiệt huyết phê phán chính sách của nhà cầm quyền Venezuela lúc bấy giờ. Khoảng thời gian này cũng là lúc ông thành lập Phong trào Cách mạng Bolivarian - 200 (MBR-200).

Năm 1992, sau khi các cuộc cải cách kinh tế dưới sự điều hành của Tổng thống Carlos Andres Perez gây suy thoái nền kinh tế và bất bình xã hội dâng cao, Hugo Chavez đã tiến hành một cuộc cách mạng với thành phần là binh lính và dân thành thị nhằm lật đổ chính phủ. Cuộc cách mạng thất bại do một số phần tử trong lực lượng đảo chính tại Caracas phản bội, dù đồng minh của Hugo Chavez đã làm chủ hầu hết các thành phố lớn khác. Hugo Chavez bị bắt giam đến năm 1994 thì được trả tự do. Năm 1998, trong cuộc bầu cử Tổng thống, Hugo Chavez đã đắc cử với số phiếu khá cao, chiếm 56,20% tổng số phiếu bầu.

Hugo Chavez là Tổng thống đầu tiên của Venezuela tiến hành cải cách sâu rộng và triệt để. Xã hội nước này kể từ lúc ông nắm quyền đã chuyển từ nền kinh tế thị trường tự do sang nền kinh tế bán thị trường mang màu sắc xã hội chủ nghĩa, đặc biệt chú trọng việc tái phân bổ thu nhập và phúc lợi xã hội

Chính sách đối nội của Hugo Chavez được gói gọn trong chương trình mang tên Nhiệm vụ Bolivarian bao gồm một chuỗi các chương trình nhắm đến sự công bằng xã hội và là kim chỉ nam cho toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, văn hóa của Venezuela. Mục tiêu của Nhiệm vụ Bolivarian bao gồm cả việc thực thi một chương trình rộng khắp ở tầm quốc gia nhằm chống đói nghèo, xây dựng hàng ngàn trạm xá khám chữa bệnh miễn phí, xóa mù chữ cho hơn một triệu người trưởng thành, phân phát lương thực và trợ cấp nhà ở.

Chính sách kinh tế tập trung vào việc cân bằng giữa dầu mỏ và các ngành sản xuất khác, nhằm từng bước giảm sự lệ thuộc của nền kinh tế Venezuela vào dầu mỏ và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, ông vẫn tích cực tìm kiếm các đối tác mua dầu mỏ mới như Argentina, Brazil, Trung Quốc và Ấn Độ. Ông tổ chức một chương trình truyền hình mang tên “Alô! Chào tổng thống” phát sóng vào sáng chủ nhật hàng tuần để trực tiếp trao đổi với công chúng các vấn đề thời sự trong nước.

Hugo Chavez không chỉ có lòng thương người nghèo Venezuela mà ông còn mở rộng lòng với người nghèo các nước, thậm chí cả người nghèo của nước Mỹ bằng hành động thiết thực là ký thỏa thuận cung cấp dầu giá rẻ cho hàng ngàn hộ gia đình thu nhập thấp ở bang Massachussets (Mỹ). Nhiên liệu sẽ được bán với giá thấp hơn giá thị trường đến 40%. Nghị sĩ bang W.Delahunt cho biết, thỏa thuận trên là sự “thể hiện lòng nhân đạo ở mức cao nhất của Venezuela”.

Tổng thống Venezuela Hugo Chavez đã trực tiếp thông báo kế hoạch bán dầu giá rẻ cho các hộ gia đình nghèo ở Mỹ khi đến thăm Cuba hồi tháng 8. Theo thỏa thuận, 45 triệu lít dầu sẽ do Công ty Citgo Petroleum - một chi nhánh của hãng dầu quốc doanh Venezuela ở Mỹ - chuyển từ Venezuela sang Massachussets. Ngoài ra, nhiều cuộc thương thuyết cũng đang được xúc tiến nhằm đạt thỏa thuận bán dầu giá rẻ của Venezuela cho các gia đình thu nhập thấp tại khu Bronx ở New York (Mỹ).

VIỆT ANH

Khi các phóng viên thắc mắc về cuộc sống riêng tư của Hugo Chavez khi ông đã có hai lần chia tay với người mình thương yêu, ông cho biết: “Tôi mong rằng bất kỳ ai cũng thấy hạnh phúc, sung sướng khi tiến tới hôn nhân, song tôi chưa có kế hoạch về việc ấy”. Tuy vậy, ông tiết lộ rằng có thể “sẽ nghĩ đến đời sống gia đình khi đã về hưu, rút lui khỏi chính trường vào năm 2021”.