Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát bảo hiểm y tế
* Có thẻ BHYT được sử dụng 157 lần khám, chữa bệnh trong năm
Hôm qua 8-11, Quốc hội đã nghe và thảo luận báo cáo về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế (BHYT) giai đoạn 2009 - 2012. Nhiều ĐBQH thống nhất chính sách BHYT Việt Nam đã bảo đảm nguyên tắc chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia BHYT, đồng thời cũng đảm nhận nhiều chính sách phúc lợi xã hội khác. Tuy nhiên, còn hàng loạt bất hợp lý trong thực hiện chính sách này…
Chỉ tự nguyện tham gia BHYT khi có bệnh
“Hiện nay tỷ lệ tham gia BHYT đã đạt gần 70% dân số. Đa số các tỉnh đạt gần 100% dân số tham gia BHYT là do mở rộng số đối tượng được ngân sách cấp mua BHYT. Kết quả đó góp phần quan trọng vào việc bảo vệ quyền được chăm sóc sức khỏe và giúp cho nhiều người dân không bị rơi vào bẫy nghèo đói khi bị ốm đau, bệnh tật” - Báo cáo giám sát nhận xét. Tuy nhiên, đáng chú ý là nhóm tự nguyện tham gia BHYT không tăng nhiều, chỉ đạt 24%; tại một số tỉnh tỷ lệ này rất thấp, dưới 10%.
Lý giải vì sao số đối tượng tham gia BHYT tự nguyện còn thấp, ĐB Hồ Thị Thủy (Vĩnh Phúc) cho rằng, phần lớn người dân cảm thấy dù có BHYT nhưng chi phí gián tiếp cho chữa bệnh ngày càng tăng cao, như chi phí đi lại, phong bì... Nhiều danh mục chưa được BHYT thanh toán nên người bệnh vẫn phải chi trả nhiều. ”Quyền lợi khi tham gia BHYT của người dân chưa rõ ràng nên chưa hấp dẫn người dân tham gia. Họ chỉ tham gia khi có bệnh nặng. Trong khi đó, thái độ, y đức, chất lượng khám chữa bệnh theo diện BHYT chưa tốt nên người dân chưa mặn mà” - bà Thủy nói.
Hầu hết các ĐB đều cho rằng, BHYT toàn dân là mục tiêu phải hướng tới. Tuy nhiên, cần sửa đổi Luật BHYT theo hướng quy định hộ gia đình tham gia BHYT; quy định bắt buộc đối với các đối tượng tham gia BHYT. Cùng với đó là bảo đảm quyền lợi tương ứng cho người tham gia. Có cơ chế tạo điều kiện cho người dân tham gia BHYT được đăng ký cơ sở khám, chữa bệnh ban đầu, kể cả bệnh viện tư nhân, quốc tế. Quan trọng nhất là phải bảo đảm cung ứng dịch vụ y tế chất lượng nhất cho người tham gia; tăng dần mức hỗ trợ tham gia BHYT cho các đối tượng mà Nhà nước hỗ trợ. ĐB Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng), ĐB Phạm Khánh Phong Lan (TPHCM) và nhiều ĐB khác đều đề nghị nâng mức đóng BHYT để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh diện BHYT, tránh vỡ quỹ.
ĐB Quốc hội Pờ Hồng Vân phát biểu ý kiến.
Đề nghị thanh tra các tỉnh bội chi BHYT
Báo cáo giám sát cho thấy, quỹ BHYT từ chỗ lũy kế bội chi đến năm 2009 là 3.083 tỷ đồng đã cân đối và có kết dư, lũy kế đến năm 2012 kết dư 12.892 tỷ đồng. Nhiều tỉnh miền núi và Tây Nguyên có số kết dư quỹ BHYT khá cao, có tỉnh kết dư hàng trăm tỷ đồng, đây là địa bàn đạt gần 100% dân số tham gia BHYT. Trong khi đó, bình quân trên cả nước, quỹ BHYT chi trả KCB nội trú tại bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh gần 2 triệu đồng/ca bệnh, song có tỉnh là 1 triệu đồng, cá biệt có tỉnh là 4 triệu đồng/ca bệnh. Tuy mức đóng BHYT như nhau song mức chi trả của quỹ BHYT lại khác nhau do giá dịch vụ y tế còn khác nhau giữa các địa phương. Đây là nguyên nhân dẫn đến quỹ BHYT kết dư lớn ở các tỉnh khó khăn.
Bên cạnh đó, vẫn còn một số tỉnh bội chi quỹ BHYT. Năm 2010 có 14 tỉnh, năm 2011 có 24 tỉnh và năm 2012 còn 10 tỉnh bội chi; có tỉnh bội chi liên tục quỹ BHYT từ khi thực hiện đến nay và thường xuyên nhận hỗ trợ từ quỹ dự phòng trung ương.
Điều nghịch lý là, đối với phần kết dư quỹ BHYT, do chưa có quy định về thủ tục lập quỹ dự phòng hay chia số quỹ kết dư trước nên đến nay, số kết dư quỹ BHYT gần 13.000 tỷ đồng chưa được phân bổ cho các tỉnh có quỹ kết dư, gây thắc mắc với các địa phương có kết dư quỹ khám chữa bệnh BHYT. Đây cũng là điều được các ĐBQH tập trung mổ xẻ. Tại sao lại đem lợi ích nơi nghèo phân bổ cho nơi giàu? ĐB Đinh Thị Phương Lan (Quảng Ngãi), ĐB Phương Thị Thanh (Bắc Kạn) cho rằng, kết dư quỹ BHYT lại chủ yếu ở một số địa phương khó khăn - nơi người dân không có điều kiện được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng. Nhưng chưa có tỉnh nào được hưởng lợi từ kết dư, mà lại được chuyển ngược về TƯ để cấp cho các tỉnh bị thâm hụt quỹ, điều đó là không thỏa đáng.
Đa phần các ĐB đồng tình với đề xuất của Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị Chính phủ để lại 60% phần kết dư tái đầu tư cho y tế các tỉnh để góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho bà con, tạo công bằng giữa các địa phương. ĐB Nông Thị Lâm (Lạng Sơn) và một số ĐB khác đề nghị thanh tra các tỉnh bội chi quỹ BHYT để phát hiện các sai phạm, báo cáo Quốc hội.
Lãng phí gần 800.000 thẻ BHYT cấp trùng
Tình trạng trùng thẻ BHYT ở các đối tượng do ngân sách hỗ trợ xảy ra tại nhiều tỉnh (cá biệt có người nhận được 4 - 5 thẻ BHYT). Giai đoạn 2009-2012, qua rà soát tại 42 tỉnh, thành phố đã phát hiện gần 800.000 thẻ BHYT cấp trùng, với số tiền ngân sách phân bổ khoảng 342 tỷ đồng. Riêng năm 2013, kiểm toán BHYT cho người nghèo tại 8 tỉnh đã phát hiện trên 332.000 thẻ cấp trùng, kiến nghị thu hồi nộp ngân sách 114 tỷ đồng.
Theo bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, dịch vụ y tế tại các bệnh viện công cũng đã phát sinh những vấn đề cần phải quan tâm. Nhiều bệnh viện đã hình thành khu vực khám chữa bệnh theo yêu cầu, dành 5% - 10% số giường làm dịch vụ để thu phí cao, kết quả là tại cùng một khoa hình thành 2 chế độ, bệnh nhân BHYT với 2 - 3 người/giường và bệnh nhân khám chữa bệnh theo yêu cầu với 1 người/phòng có đầy đủ tiện nghi. Sự tương phản này cùng với yêu cầu về y đức chưa được cải thiện cũng góp phần làm cho BHYT gặp khó khăn trong việc mở rộng độ bao phủ.
Kết quả giám định BHYT cho thấy có tình trạng lạm dụng BHYT cả về phía cán bộ y tế cũng như người có thẻ BHYT. Những vi phạm phổ biến đó là lạm dụng xét nghiệm, thuốc, hóa chất, vật tư y tế, kê đơn thuốc ngoài danh mục cho phép, kê khống tiền thuốc, bệnh nhân nằm ghép nhưng vẫn thanh toán mỗi người/giường bệnh, lập hồ sơ bệnh án khống (như làm giả kết quả xét nghiệm), sử dụng chung xét nghiệm ở một số bệnh viện để thanh toán với quỹ BHYT. Có nơi, cán bộ y tế ở bệnh viện sử dụng thẻ BHYT của người thân để làm thủ tục lấy thuốc ở bệnh viện. Người có thẻ BHYT lạm dụng thông qua việc cho mượn thẻ, đi khám nhiều nơi trong ngày (nhất là các bệnh mạn tính), cho thuê thẻ BHYT và thuê người bị bệnh mãn tính đi KCB để lấy thuốc (theo kiểm tra của BHXH Việt Nam, có trường hợp thẻ BHYT ở tỉnh Đồng Nai được sử dụng 157 lần KCB trong năm). Việc không giới hạn số tiền quỹ BHYT chi trả cho bệnh nhân đã cho thấy sự bất hợp lý, một số bệnh nhân được quỹ BHYT chi trả hàng tỷ đồng, hàng ngàn bệnh nhân được chi trả 500-700 triệu đồng/năm, nhiều trường hợp được chi trả mức 50-100 triệu đồng, so với mệnh giá thẻ BHYT thì mức hưởng như vậy đã làm giảm ý nghĩa của nguyên tắc đóng - hưởng trong BHYT.
ĐB Nguyễn Văn Tiên (Tiền Giang), Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của QH, phát biểu: “Có nhiều sai phạm trong thực hiện. Tại sao thanh tra y tế không phát hiện mà phải đợi đến giám sát của Quốc hội mới phơi bày? Khi có vấn đề xảy ra về BHYT thì ai là người chịu trách nhiệm? Bộ Y tế quản lý Nhà nước nhưng không nắm được chi tiêu của quỹ, nhiều việc ngành y tế không nắm được mà BHXH có quyền lực rất lớn đối với BHYT. Phải chỉ rõ ra trách nhiệm về BHYT”.
| |
PHAN THẢO
Bảo hiểm y tế phải mang tính bắt buộc
Sáng 8-11, TS Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, đã trả lời phỏng vấn của PV báo SGGP bên lề phiên họp của Quốc hội về bảo hiểm y tế.
• PV: Thưa ông, độ mở và mức đóng - hưởng của bảo hiểm y tế (BHYT) luôn là một vấn đề gây tranh cãi, thậm chí bất đồng, ngay cả ở những nước giàu như Mỹ (chương trình Obamacare là một ví dụ). Theo ông, ở Việt Nam, việc mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế bắt buộc và mức đóng - hưởng như hiện nay liệu đã phù hợp chưa?
• TS. Bùi Sỹ Lợi: Thực tiễn qua 4 năm thực hiện Luật BHYT, chúng ta đã đạt được kết quả bước đầu khá quan trọng, bảo đảm được chính sách an sinh xã hội, trong đó chăm sóc sức khỏe (CSSK) nhân dân là một trong những trụ cột cơ bản.
Tuy nhiên, đúng như bạn nói, quan hệ đóng - hưởng đang là vấn đề đáng quan tâm, do mức hưởng thấp hơn mức đóng; gói dịch vụ y tế chưa bảo đảm công bằng, minh bạch do đầu vào giống nhau, đầu ra khác nhau; chênh lệch chi phí giữa các tuyến lớn, chất lượng chưa cao; giá dịch vụ chưa tính đúng, tính đủ; tính công bằng và chia sẻ chưa cao do bao phủ chậm, bao cấp ngược, lựa chọn ngược; người bệnh còn phải chi tiền túi cao.
Trong khi đó, tổ chức BHYT còn nhiều bất cập: phân bổ quỹ khám chữa bệnh (KCB) chưa đều giữa các tuyến; hợp đồng BHYT chưa cụ thể, chi trả còn bất cập, quản lý chưa tốt: cấp thẻ trùng nhiều, công tác giám định còn nhiều hạn chế. Những bất cập trên đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung pháp luật BHYT hiện hành nhằm đáp ứng yêu cầu CSSK nhân dân. Theo tôi, để đạt được mục tiêu BHYT toàn dân rất cần quy định BHYT mang tính bắt buộc, bao phủ toàn dân trên cơ sở tính toán cân đối mức đóng - hưởng để bảo đảm CSSK tốt nhất cho người dân, nhưng không mất cân đối quỹ BHYT. Rất cần phải hoàn thiện và ban hành gói dịch vụ y tế cơ bản phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, ngân sách và mức đóng để bảo đảm quyền lợi của người tham gia và an toàn quỹ.
• Báo cáo giám sát đã chỉ ra nhiều dạng thức trục lợi BHYT. Dự thảo Luật BHYT lần này đã khắc phục những bất cập đó như thế nào?
• Đúng là có nhiều dạng thức trục lợi BHYT, có thể nói một số loại cơ bản sau: trước hết phải đề cập đến các hình thức lạm dụng quỹ BHYT như tình trạng chênh lệch giá thuốc cùng loại giữa các bệnh viện trong tỉnh, giữa các tỉnh, giữa bệnh viện với thị trường; không công bằng về chi trả quỹ BHYT cho mỗi ca bệnh ở các bệnh viện cùng hạng; chênh lệch về tần suất KCB giữa các địa phương. Kê khai khống hóa đơn thuốc, buồn hơn có bệnh viện nhân bản kết quả xét nghiệm để trục lợi quỹ BHYT như Bệnh viện đa khoa huyện Hoài Đức. Đặc biệt, tình trạng cấp phát trùng thẻ BHYT với số lượng thẻ khá lớn. Theo số liệu của hơn 40 tỉnh, thành số thẻ cấp trùng đã lên tới gần 8 vạn thẻ làm lãng phí NSNN hàng trăm tỷ đồng. Để khắc phục tồn tại này ngoài tăng cường công tác quản lý Nhà nước thông qua thanh tra, kiểm tra, giám sát, còn phải hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT tại kỳ họp thứ sáu này hướng đến bảo đảm BHYT toàn dân; xây dựng cơ chế để khuyến khích tham gia BHYT theo hộ gia đình; quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành và chính quyền các cấp; phân cấp mạnh quản lý quỹ BHYT để địa phương chủ động trong việc mở rộng đối tượng tham gia, quản lý quỹ hiệu quả, công khai, minh bạch, phục vụ lợi ích người dân tốt hơn.
Bên cạnh đó, dự luật cũng quy định cơ chế thống nhất giá dịch vụ y tế đối với bệnh viện cùng hạng trên toàn quốc, quy định về đấu thầu thuốc, vật tư y tế phục vụ KCB theo BHYT; bổ sung cơ chế kiểm soát lạm dụng dịch vụ y tế, quy định cụ thể gói quyền lợi BHYT cơ bản mà người tham gia BHYT được hưởng; điều chỉnh chính sách cùng chi trả với một số nhóm đối tượng và mức cùng chi trả đối với người tham gia BHYT…
Tuy việc sửa đổi những bất cập của chính sách, pháp luật là rất cần thiết, nhưng vấn đề quan trọng hơn là công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động để mọi người tự giác tham gia và giám sát lẫn nhau.
• Việc Quỹ BHYT kết dư ở tỉnh "nghèo" lại được sử dụng cho các địa phương "giàu" hơn có tạo ra bất công như nhận định của một số ĐBQH? Cần khắc phục bằng cách nào?
• Điều đó quả thực là không công bằng, vì hiện nay, NSNN hỗ trợ 100% cho người nghèo, người dân tộc thiểu số. Trong khi NSNN hạn hẹp thì quỹ BHYT cho nhóm đối tượng này liên tục kết dư và “bao cấp ngược” cho các tỉnh giàu bị bội chi. Điều này cho thấy, thực sự BHYT cho người nghèo chỉ đang tập trung bao phủ về số lượng, nhưng chưa thực sự chú trọng tới chất lượng CSSK cho đồng bào. Hay nói cách khác, chất lượng dịch vụ KCB cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các tỉnh nghèo chưa đáp ứng được mục tiêu và nhu cầu CSSK nhân dân.
Vấn đề quan tâm của Nhà nước là dịch vụ y tế ở các tỉnh nghèo, miền núi không sẵn có, chất lượng không cao, bên cạnh đó các yếu tố văn hóa, phong tục tâp quán.. củng là nguyên nhân làm cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ít được sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe dẫn đến kết dư quỹ BHYT.
Ở đây nguyên nhân không phải do không có nhu cầu mà do sử dụng dịch vụ CSSK của người nghèo đồng bào dân tộc miền núi thấp (hành vi, phong tục), đồng thời do dịch vụ CSSK vừa thiếu vừa yếu (chi phí gói dịch vụ thấp). Vì vậy, không giảm quỹ mà cần nâng cao khả năng sử dụng dịch vụ y tế của người nghèo đồng bào dân tộc miền núi. Ngoài ra, phải nâng cao mức hưởng tương đương mức đóng; xác định đúng gói dịch vụ y tế và nâng cao chất lượng dịch vụ.
Chính phủ cần chỉ đạo xử lý phần kết dư quỹ theo quy định của pháp luật để bảo đảm quyền lợi của các địa phương có kết dư Quỹ BHYT, đặc biệt là các tỉnh nghèo, miền núi còn nhiều khó khăn.
Anh Phương
