Giá dầu thế giới lên cao và biến động của đồng USD đang tác động mạnh đến nền kinh tế thế giới. Sự đột biến tăng của giá dầu và sự mất giá của đồng USD đã trở thành vấn đề nhạy cảm “rung động” đến sự phát triển kinh tế thế giới.
Mỗi khi giá dầu tăng lên 10 USD, tăng trưởng kinh tế của thế giới lại giảm đi 0,5%. Giá dầu tăng đến 108USD vào ngày 10-3 vừa qua khiến nhiều nhà phân tích lo ngại xảy ra một cuộc khủng hoảng giá dầu mới. Các chuyên gia dự báo giá dầu sẽ còn tiếp tục tăng và có khả năng tăng lên 150 USD/thùng do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có nhân tố đồng USD.
Vấn đề toàn cầu
Đầu năm 2002, giá một thùng dầu trên thị trường thế giới chỉ ở mức hơn 20 USD, bằng 1/5 so với hiện nay và không một chuyên gia kinh tế nào dám dự đoán giá dầu có thể tăng hơn gấp 5 lần trong 5 năm.
Những năm 1970 đã từng xảy ra các cú sốc dầu mỏ với nguồn cung giảm mạnh khiến giá dầu tăng gấp 4 lần trong năm 1979. Hiện nay, giá dầu đã vượt qua mức cao kỷ lục vào năm 1980, nhưng phải sau 5 năm (chứ không phải chỉ vài tháng) mới tăng gấp 4 lần mặc dù quá trình tăng giá đã diễn ra khá nhanh từ năm 2005. Tuy nhiên, so với trước đây, bối cảnh thế giới đã thay đổi.
Đồng EUR đang lấn lướt đồng USD.
Các nước công nghiệp phát triển ít phụ thuộc vào giá dầu hơn, do công nghệ mới cho phép tiết kiệm chi phí nhiên liệu để chế tạo ra cùng một loại sản phẩm.
Lester Lave, giáo sư kinh tế của trường kinh doanh Tepper thuộc Đại học Carnegie Mellon của Mỹ, cho biết kể từ khi có cú sốc dầu mỏ đầu thập niên 1980, Mỹ đã giảm 50% năng lượng sử dụng trên một đơn vị GDP.
Các ngành chế tạo, công nghệ sản xuất xe hơi, máy bay và động cơ xe tải được cải tiến, tạo điều kiện cho người tiêu dùng và doanh nghiệp tiêu thụ ít nhiên liệu hơn. Hiệu suất cũng gia tăng trong các lĩnh vực như sưởi ấm trong nhà... Trong khi đó, theo Tổng giám đốc hãng Total (Pháp) - ông Christophe de Margerie - trữ lượng dầu mỏ của thế giới còn rất nhiều nhưng khả năng khai thác lại hạn chế. Với giá dầu cao hơn 100 USD/thùng như hiện nay, việc khai thác dầu nặng rất có lãi, vì chỉ cần khoan ở độ sâu không lớn (khoảng hơn 3.000m dưới biển thay vì phải khoan trên 6.000m dưới đất liền).
Ước tính trữ lượng dầu mỏ trong đá phiến hay cát ở một số nước như Canada và Venezuela lên đến 600 tỷ thùng. Xét về trữ lượng dầu nặng, Canada hiện trở thành nước xuất khẩu dầu mỏ thứ 2 trên thế giới sau Saudi Arabia.
Khi giá dầu tăng, những nước sản xuất dầu tích lũy được tài sản nhanh chóng, nhưng với nhiều nước, đặc biệt là những nước đang phát triển, thì đây chính là sự hạn chế tăng trưởng kinh tế. Cho đến nay, khủng hoảng giá dầu đã trở thành mối đe dọa lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ XXI, việc giá dầu liên tục leo thang có thể coi là vấn đề toàn cầu.
Mối quan hệ giữa đồng USD và dầu mỏ
Thị trường rối loạn khi giá dầu tiếp tục tăng.
Đồng USD giảm xuống mức thấp kỷ lục trong phiên ngày 11-3 so với rổ các tiền tệ chủ chốt, trong đó có đồng EUR, là nguyên nhân chính đẩy giá dầu tăng mạnh trong cùng ngày.
Đồng USD tiếp tục chuỗi ngày đen tối khi tỷ giá giữa đồng bạc xanh này với đồng EUR đã lại rơi xuống mức thấp chưa từng có 1,5472 USD ăn 1 EUR do các số liệu kinh tế yếu kém mới nhất, càng nhân thêm sự ảm đạm của kinh tế Mỹ và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) phát tín hiệu sẽ có thêm nhiều đợt hạ lãi suất nữa.
Số liệu thống kê của các nhà kinh tế thế giới cho thấy mỗi khi đồng USD mất giá 1% thì giá dầu thế giới sẽ tăng lên khoảng 5%. Nhà phân tích David Johnson thuộc trung tâm nghiên cứu Macquarie Research tại Hồng Công cho rằng đồng EUR mạnh lên đã góp phần làm tăng giá dầu.
Nếu thị trường các nước châu Âu dùng đồng EUR mua thêm dầu mỏ thì nhiên liệu sẽ còn tăng giá hơn nữa. Thêm vào đó, đồng USD giảm giá cũng làm giá các loại nguyên liệu được định giá bằng đồng USD như dầu mỏ tăng lên vì hàng hoá trở nên rẻ hơn cho các khách hàng sử dụng các đồng tiền khác.
Đồng USD giảm giá cũng làm xói mòn lợi nhuận của các nước sản xuất dầu mỏ, gia tăng khả năng OPEC sẽ hạn chế sản lượng để giữ giá dầu ở mức cao. Mark Mathias, nhà quản lý quỹ Dawnay Day Quantum trụ sở ở London (Anh), cho rằng nếu đồng USD mạnh hơn thì có thể ngăn chặn đà tăng giá của dầu mỏ.
Dựa trên mối quan hệ lâu dài giữa giá dầu mỏ với các yếu tố cơ bản về cung và cầu, ông Mathias dự đoán giá dầu sẽ sớm chóng chinh phục ngưỡng 150 USD/thùng trong thời gian ngắn sắp tới.
Lý giải về nguyên nhân khiến đồng USD, từng là một trong những đồng tiền mạnh trên thế giới, liên tục mất giá so với đồng EUR và vàng trong thời gian gần đây, tạp chí Time (Mỹ) cho rằng chính quyền của Tổng thống G.W.Bush phải chịu trách nhiệm khi đã làm cho đồng tiền này tràn ngập thế giới do không khống chế được mức thâm hụt thương mại, trong khi các nhà đầu tư toàn cầu lại ít tin tưởng vào sự điều hành nền kinh tế Mỹ.
Các nhà đầu tư quốc tế nhận ra rằng kinh tế Mỹ hiện đang thiếu “tay lái vững” - đặc biệt ở Bộ Tài chính và Cục Dự trữ liên bang (FED) - và họ đang từ bỏ đồng USD để đầu tư vào vàng, dầu và EUR. Nếu đồng USD tiếp tục giảm giá và xuống tới mức 1,6 USD ăn 1 EUR, thì đây sẽ là cú đòn mạnh đánh vào thị trường tài chính thế giới, đồng EUR sẽ gánh trọn gánh nặng của đồng USD mất giá.
Sự tăng giá của EUR sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng của châu Âu và hệ quả của nó là kinh tế toàn cầu sẽ đi xuống, khó cứu vãn.
VIỆT ANH
(Tổng hợp từ The Economist, Time)
