Những bài học không hề xưa cũ

Ngày 12-2, Ban Liên lạc cựu nữ tù chính trị và tù binh TPHCM đã tổ chức buổi họp mặt truyền thống lần thứ 20. Ngoài các chương trình hoạt động truyền thống hàng năm như: báo cáo công tác và phương hướng hoạt động của Ban liên lạc cựu nữ tù TP; tặng quà và chúc sức khỏe các cựu nữ tù có trên 60 tuổi Đảng; giao lưu văn nghệ... buổi họp mặt năm nay còn tổ chức khu tái hiện hơn 20 món ăn do các nữ tù sáng tạo trong các nhà tù Thủ Đức, Tân Hiệp, Côn Đảo, Chí Hòa, Quảng Tín, Phú Tài...qua các thời kỳ.

Sáng tạo món ăn để sống, để đấu tranh lâu dài

Thời kỳ các nữ tù chính trị và tù binh bị giam ở các nhà lao lớn, chế độ ăn uống rất khắc khổ, khẩu phần ăn đã quá thấp lại còn bị cắt xén, chưa kể khi có biến cố ở bên ngoài hoặc khi tù nhân nổi lên đấu tranh thì bị bỏ đói... Để giữ gìn sức khỏe, các nữ tù đã phải tìm mọi cách tự sáng tạo, tự cải tiến món ăn để tự cứu mình, duy trì sức khỏe để đấu tranh lâu dài.

Bằng các vật liệu dành dụm được sau khi được thăm nuôi hoặc lượm lặt trong nhà giam, với cách làm sáng tạo, các chị đã cho ra đời trên 20 món ăn với nhiều tên gọi vừa cao sang lại vừa dân dã như: yaourt làm từ cơm mẻ, trứng rồng rô-ti làm từ hạt đậu phộng, vỏ chuối kho tiêu, mì dòn làm từ cơm nguội quạt cho khô, các loại dưa chua làm từ trái vú sữa non, gốc rau muống, trái bàng...

Có mặt tại khu tái hiện các món ăn nhà tù Côn Đảo, cựu nữ tù Nguyễn Thị Xà (SN 1929, hiện ngụ tại 26/1 Nguyễn Bỉnh Khiêm, quận 1) xúc động kể về khoảng thời gian trên 17 năm ở trong các nhà tù, trong đó đó khoảng thời gian bị giam trong khu Chuồng Cọp với món ăn cháo chuột khiến bà không giây phút nào quên. Vì là buồng biệt giam, thức ăn quá tồi tệ, chủ yếu là cháo trắng, nên bà và các đồng đội phải bắt những con chuột ngay trong chính buồng giam bỏ vào cháo để có thêm chất đạm với mong muốn duy nhất là duy trì được sự sống. Cựu nữ tù trên 11 năm trải qua các nhà tù từ Thủ Đức, Chí Hòa cho đến Côn Đảo, Nguyễn Thị Tuyết Mai (SN 1940, hiện ngụ tại 230/3 Hai Bà Trưng, quận 1) say sưa kể cho mọi người hiểu được nỗi gian truân, đày đọa những tháng ngày phải bị giam cầm trong ngục tù.

Các chị em đã cùng nhau tìm mọi cách có những món ăn làm sao có thể nuốt được để đảm bảo sức khỏe cho tháng ngày đấu tranh gian khổ phía trước. Bà giới thiệu cho mọi người hoàn cảnh ra đời những món ăn “độc” trong chính ngục tù. Từ những ly rượu làm từ chanh-chuối-đường để bồi bổ chất vôi và chống suy nhược tinh thần ra đời chính trong buồng biệt giam Y của nhà tù Thủ Đức, cho đến những món “xào” từ vỏ chuối bỏ đi. Chuyện để có được những củ chuối của 15 chị em tại nhà tù Quảng Tín đã khiến cho những ai, nếu không trực tiếp được nghe, rất khó để tin đó là sự thật. Địch đã đày 15 chị em từ nhà tù này sang nhà tù khác, cuối cùng đến nhà tù Quảng Tín, tại đây, chúng chỉ cho ăn mỗi ngày 3 chén cơm lườn (gạo mục). Đói quá, lợi dụng lúc mở cửa đi đổ cầu, chị em lấy dao tự chế từ các lon sữa bò đập dẹp, đào cắt củ chuối đem vào trong nhà lao, đem kho hoặc luộc ăn chống đói, rồi hái cây cỏ màng màng nấu canh cho chị em bệnh có chút chất tươi...

Và những bài học không hề xưa cũ...

Với sự có mặt trên 700 cựu nữ tù và hàng trăm khách tham quan, buổi họp truyền thống không chỉ để ôn lại những quá khứ hào hùng của chị em bị giam cầm trong các nhà lao của địch, mà còn là dịp để các cựu nữ tù năm xưa mà nay là các bà, các mẹ, các chị thăm hỏi nhau và chia sẻ những khó khăn, hạnh phúc đời thường. Việc tái hiện các món ăn sáng tạo trong tù không chỉ tưởng nhớ về những tháng năm khó khăn mà trên hết, để lại cho thế hệ trẻ những bài học không hề xưa cũ. Một thành viên trong Ban Liên lạc cựu nữ tù TPHCM cho biết, việc trưng bày những món ăn mà các nữ tù sáng tạo, một mặt khơi gợi truyền thống đảm đang, không ngại vượt khó của phụ nữ Việt Nam, mặt khác, nhắc nhở những ai đang hàng ngày không biết tiết kiệm, lãng phí tiền của vào những bữa tiệc thịnh soạn, dư thừa... trong khi vẫn còn hàng ngàn người đói khổ, thiếu ăn mỗi ngày.

Chứng kiến em Phạm Thị Nhàn, học sinh lớp 9A1, Trường THCS Khánh Hội A (quận 4), tỉ mỉ hỏi thăm rồi ghi chép từng cách chế biến, hoàn cảnh ra đời của mỗi món ăn tại khu tái hiện, nhiều cựu nữ tù rất cảm động. Em Nhàn cho biết, em rất khâm phục sức chịu đựng của các bà, các bác khi trong ngục tù gian khổ vẫn tự tạo ra nhiều món ăn, tuy đơn giản nhưng đầy tính sáng tạo. Còn em Trần Thị Thùy Trang, học sinh lớp 11B10, Trường THPT Nguyễn Thị Diệu (quận 3) thì luôn khen ngon những món ăn mà các cựu nữ tù đã làm. Dù không thể nếm thử các món ăn như cháo chuột, thịt thằn lằn, mắm dòi... nhưng Trang cũng như các bạn khác tỏ ra cảm thông và thấu hiểu được những gì mà các nữ cựu tù đã đối mặt vào những tháng ngày hào hùng gian khổ mà các em chỉ biết được qua những trang lịch sử. Cũng chính tại khu tái hiện các món ăn sáng tạo trong tù, một bạn sinh viên cho biết, trong gian khổ, tù đày, các bà các chị vẫn không quên được vai trò vị trí của mình, vẫn tìm tòi, làm mới những món ăn tưởng chừng không nuốt nổi. Trong khi hiện nay, cuộc sống ít nhiều đã thoải mái, sung túc, nhưng vẫn còn nhiều người mẹ, người chị không thể lo một bữa cơm sum vầy cho gia đình. Thèm một bữa cơm có hương vị chính tay mẹ nấu sao mà khó quá.

Ngọc Lữ