Trong định hướng phát triển dài hạn, TPHCM từng bước trở thành một trung tâm tài chính không chỉ của nước ta mà còn có vị trí, vai trò quan trọng đối với các nước khu vực.

Mặt khác, trong tương lai gần, khi thị trường tài chính của nước ta mở cửa, hội nhập với thị trường thế giới, chúng ta cần gấp rút xây dựng những định chế tài chính-đầu tư mạnh, đủ sức hợp tác và cạnh tranh với các tổ chức đầu tư tài chính nước ngoài.

Trong bối cảnh đó, chính quyền thành phố đang tập trung các nguồn lực để củng cố và phát triển Quỹ Đầu tư phát triển đô thị TPHCM (HIFU) lên ngang tầm với yêu cầu mới.

• Một định chế đầu tư chủ lực của thành phố

Mười năm trước đây, thị trường tài chính-tiền tệ của nước ta còn ở giai đoạn khởi đầu; hệ thống ngân hàng thương mại còn non trẻ và đang củng cố, phục hồi sau các sự cố về tín dụng; các công cụ huy động vốn trên thị trường, ngoài hệ thống ngân hàng, hầu như chưa có trong khi nhu cầu đầu tư để cải tạo và phát triển cơ sở hạ tầng đô thị của TPHCM đặt ra rất bức bách. Chính quyền thành phố đã có nhiều trăn trở để tìm ra giải pháp về nguồn vốn đầu tư.

Bài toán đặt ra là: Làm thế nào để có thể huy động nguồn vốn xã hội đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng đô thị trong khi nguồn vốn ngân sách không thể đáp ứng đầy đủ và làm thế nào để chuyển từ cơ chế cấp phát vốn của ngân sách sang cơ chế đầu tư vốn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư của ngân sách.

Được sự hỗ trợ nhiệt tình của các bộ, ngành trung ương, nhất là Bộ Tài chính, thành phố đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho ra đời định chế: Quỹ Đầu tư phát triển TPHCM (HIFU), một mô hình thí điểm về quỹ đầu tư phát triển đô thị.

Sau gần 8 năm hoạt động, có thể nói HIFU ngày càng khẳng định sự đúng đắn của mô hình thí điểm này, xét cả về hiệu quả hoạt động cũng như sự đóng góp vào thành quả chung trong việc phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn.

Cho đến nay, tuy vốn điều lệ của quỹ còn khiêm tốn (687,2 tỷ đồng so với 202 tỷ đồng khi mới thành lập), nhưng quỹ đã thực hiện khá đồng bộ 4 chức năng chính: Huy động các nguồn vốn trung và dài hạn từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước nhằm tăng nguồn cung cho nhu cầu đầu tư; thực hiện đầu tư trực tiếp và gián tiếp vào các dự án phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội, thúc đẩy sự chuyển dịch và tăng trưởng kinh tế của thành phố; cung cấp các dịch vụ tài chính, tư vấn đầu tư, ủy thác và tiếp nhận ủy thác quản lý vốn đầu tư và các nguồn vốn khác từ các chủ đầu tư; tham gia hoạt động thị trường vốn: kinh doanh chứng khoán, môi giới chứng khoán và các dịch vụ khác theo các quy định của pháp luật.

Qua triển khai thực hiện thực tế có thể rút ra những nét nổi bật về hoạt động của HIFU: Quản lý hiệu quả hàng ngàn tỷ đồng vốn ủy thác từ các dự án đầu tư do ngân sách cấp phát; giúp UBNDTP thu hồi vốn đầu tư, giám sát hiệu quả hoạt động của các dự án đã đầu tư từ ngân sách; từng bước giúp thành phố chuyển từ cơ chế cấp phát vốn sang cơ chế đầu tư vốn đối với các dự án đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng đô thị; góp phần lành mạnh hóa nguồn tài chính đầu tư của ngân sách.

HIFU đã thực hiện khá hiệu quả phương thức hợp vốn với các ngân hàng thương mại. Năm 2004, quỹ đã tổ chức hợp vốn với 12 ngân hàng thương mại, huy động hơn 1.400 tỷ đồng để cung ứng tín dụng cho các dự án trọng điểm của thành phố. HIFU cũng đã thực hiện có hiệu quả kênh huy động vốn thông qua việc thành lập 5 công ty cổ phần gồm: Công ty cổ phần Đầu tư khai thác hạ tầng kỹ thuật (CII), Công ty Chứng khoán TPHCM (HSC), Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Song Tân; Công ty cổ phần nước kênh Đông; Công ty cổ phần Nhà máy nước BOO Thủ Đức.

Với hình thức đầu tư này, quỹ chỉ là người đầu tư “vốn mồi” để huy động nguồn vốn đầu tư của các tổ chức và cá nhân khác. Mặc dù với tỷ lệ góp vốn khoảng 10%-15% vốn điều lệ, nhưng quỹ đã trực tiếp tham gia quản lý các dự án đầu tư trên, đảm bảo vận hành phù hợp với mục tiêu phát triển của thành phố, đồng thời tham gia cổ phần tại 10 doanh nghiệp khác theo hình thức đầu tư tài chính, mang lại hiệu quả cao.

• Tạo thế chủ động hội nhập

HIFU đã thực hiện tốt việc phát hành và quản lý trái phiếu đô thị. Trong 2 năm 2003, 2004, UBND TPHCM đã giao cho quỹ phát hành thành công 4.000 tỷ đồng trái phiếu để tài trợ cho các dự án đầu tư trọng điểm của thành phố.

Thành quả này không chỉ có ý nghĩa về mặt tài chính, mà còn rất có ý nghĩa về mặt thực hiện chủ trương thí điểm phát hành trái phiếu của chính quyền địa phương theo cơ chế “tự vay, tự trả” ở nước ta, mở ra triển vọng nâng cao tính tự chủ trong quản lý ngân sách đầu tư của địa phương.

Bên cạnh chức năng huy động vốn, đầu tư vốn, quỹ bước đầu thực hiện tốt vai trò của nhà tư vấn đầu tư, giúp các doanh nghiệp xây dựng và thẩm định dự án đầu tư; chuyên nghiệp hóa dịch vụ đầu tư, góp phần phát triển dịch vụ tư vấn đầu tư trong thị trường tài chính mà hiện nay còn khá non yếu.

Có thể nói, đến nay quỹ đã khẳng định được chỗ đứng của mình trong vai trò nhà đầu tư tài chính của chính quyền TPHCM, góp phần quan trọng vào quá trình đổi mới phương thức đầu tư của Nhà nước: Nhà nước có thể sử dụng một nguồn vốn đầu tư rất hữu hạn của ngân sách, nhưng hoàn toàn có thể huy động, đầu tư và quản lý những dự án có quy mô vốn gấp hàng chục lần.

Từ kết quả đáng phấn khởi đó, trong những năm trước mắt, UBNDTP sẽ chỉ đạo và tạo điều kiện để HIFU phát triển theo hướng: Tiếp tục tăng vốn điều lệ cho quỹ bằng các nguồn vốn mà quỹ đang và sẽ được giao quản lý nhằm nâng cao uy tín tài chính của mình; tạo thuận lợi cho việc huy động vốn và hợp tác đầu tư với các đối tác trong và ngoài nước; phát huy vai trò hợp vốn bằng nhiều hình thức với các tổ chức để đầu tư trực tiếp các dự án trọng điểm của thành phố.

Thành phố sẽ tạo điều kiện để HIFU thành lập các công ty cổ phần để đầu tư, quản lý, khai thác các dự án lớn về hạ tầng đô thị (như mô hình CII). Trên cơ sở quy định của pháp luật, bên cạnh việc tiếp tục nhận ủy thác của UBNDTP trong việc phát hành và quản lý trái phiếu đô thị, quỹ cần chủ động phát hành trái phiếu của mình, huy động nguồn vốn vay trực tiếp của công chúng, vừa tăng nguồn vốn đầu tư cho quỹ, vừa góp phần phát triển thị trường trái phiếu.

Nhiệm vụ của HIFU trong thời gian tới là tiếp tục mở rộng phạm vi đầu tư tài chính, tham gia tích cực và góp phần phát triển thị trường chứng khoán của nước ta với tư cách là nhà đầu tư chiến lược và nhà tư vấn chuyên nghiệp. UBNDTP sẽ tạo điều kiện từng bước nâng cao tính chuyên nghiệp của độ ngũ quản lý quỹ ngang tầm với các nước trong khu vực, đồng thời tiếp tục đổi mới cơ chế tổ chức và hoạt động, bảo đảm yêu cầu hội nhập trong lĩnh vực thị trường tài chính.

Tuy nhiên, để bảo đảm điều kiện pháp lý cho các hoạt động trên thị trường tài chính nước ta, UBNDTP kiến nghị Chính phủ sớm ban hành văn bản pháp quy về loại hình Quỹ Đầu tư phát triển đô thị mà sau 8 năm thí điểm đã đủ cơ sở thực tiễn để pháp chế hóa mô hình này. 

LÊ THANH HẢI
Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch UBND TPHCM