Đầu thập niên 40 của thế kỷ trước, nhà trường Pháp dạy học sinh chúng tôi phải học thuộc: "Nos ancêtres soat Des Gaulois" (Tổ tiên của chúng ta là người Gô-loa). Trong lúc ấy thì sử sách Việt Nam lại dạy: "Chúng ta là con Hồng cháu Lạc". Thâm tâm lớp trẻ chúng tôi hoàn toàn không chấp nhận mình là con cháu của người Gô-loa ở bên Pháp.
Dạo ấy, thấy tính nết tôi hiền hòa và kín đáo nên các anh lớn tuổi học lớp cao hơn len lén cho tôi đọc một quyển sách rất lạ, không hề có bán ở bất cứ hiệu sách nào, đó là quyển: "Le frocès De la celonisation Française" (Bản án chế độ thực dân) của tác giả Nguyễn Ái Quốc.
Lúc bấy giờ, tuổi đời chưa là bao, học hành còn thấp, về chính trị thì hoàn toàn mù tịt nhưng qua đọc quyển sách ấy, trong người tôi trỗi dậy ngấm ngầm ý niệm rất mới: ông Nguyễn Ái Quốc là người VN có lòng yêu nước cao cả dám lên án ách thống trị bóc lột của thực dân Pháp. Ta là người VN cũng phải đề cao lòng yêu nước như các bậc tiền nhân và gần gũi nhất là ông Nguyễn Ái Quốc.
Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp. Tôi tạm lui về làng quê nghỉ ngơi nhưng các hoạt động cách mạng cứ bừng dậy công khai cuốn hút tôi vào dòng chảy ấy và ngọn gió mới ấy lại thổi tiếp ngọn lửa cách mạng vào ý thức tôi. Đến lúc ấy, các chú, các bác và các anh mới có dịp khai tâm mở trí giúp tôi hiểu sâu sắc nội dung cuốn sách "Bản án chế độ thực dân" và chí khí cách mạng của ông Nguyễn Ái Quốc.
Rồi Cách mạng Tháng Tám bùng nổ long trời, lở đất, xóa bỏ chế độ thống trị của thực dân Pháp và tàn tích chế độ phong kiến. Lớp trẻ được khẳng định một điều thiêng liêng và duy nhất là: "Chúng ta là con Hồng, cháu Lạc". Tuổi trẻ lúc bấy giờ vô cùng hân hoan, thỏa chí và dạt dào tin tưởng vào Cụ Nguyễn Ái Quốc - bây giờ là Hồ Chí Minh, đưa con thuyền VN đến bến bờ vinh quang.
Ngày 23-9-1945, thực dân Pháp núp bóng quân Anh - Ấn mở cuộc xâm lược lần 2 nước ta. Đảng và Bác Hồ hiệu triệu toàn dân quyết kháng chiến đến cùng bảo vệ Tổ quốc. Tôi xếp bút nghiên lên đường tòng quân trở thành Vệ quốc dân cầm súng chiến đấu suốt dài 2 cuộc kháng chiến chống Pháp - Mỹ (1945 - 1975).
Từ ngày đất nước hòa bình, độc lập, thống nhất và đi lên CNXH tôi có dịp công khai đọc quá nhiều sách rất bổ ích cho kiến thức chung nhưng nó không in đậm và sâu sắc, dấu ấn đời tôi bằng thuở nào đó đọc lén sách của Nguyễn Ái Quốc chừng như nó mới hoài.
HOÀNG THÁI ANH
(Tại 90/5C10 Quang Trung, P11 Gò Vấp)
