Xây dựng đồng bộ đội tàu và hạ tầng cảng biển

Để chủ động hơn

Theo ông Lê Quang Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam, dự báo hàng hóa thông qua cảng biển Việt Nam đến năm 2030 khoảng 1.140-1.423 triệu tấn. Tuy nhiên, với hơn 90% hàng hóa xuất container của nước ta ra quốc tế bằng hệ thống tàu nước ngoài, Việt Nam không chỉ đang để mất nguồn lợi nhuận lớn vào tay các hãng vận tải biển quốc tế mà còn khiến doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam bị o ép vì sự thao túng của các hãng tàu ngoại. Do đó, việc phát triển đội tàu quốc gia là hết sức quan trọng.

TS Hồ Minh Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường - Truyền thông quốc tế (IMRIC), đề nghị cần đầu tư phát triển đội tàu quốc gia nhằm đảm bảo sự chủ động, tính kinh tế và an toàn cho lĩnh vực vận tải hàng hóa. Việc hình thành đội tàu container mạnh còn được coi là biện pháp quan trọng giúp hạ thấp chi phí logistics, tăng sự chủ động cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Việc đầu tư thích đáng để có đội tàu biển đủ mạnh là công cụ để thực hiện tốt các hiệp định thương mại đã ký kết.

Tàu container của Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (Vosco) rời cảng Hải Phòng. Ảnh: BÍCH QUYÊN

Theo chiến lược phát triển của ngành GTVT, hạ tầng cảng biển sẽ tiếp tục được đầu tư mạnh trong thời gian tới, nhằm đáp ứng tốc độ tăng trưởng về sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu ngày càng cao. Như vậy, nếu không có sự quan tâm thích đáng đối với việc phát triển đội tàu vận tải biển, Việt Nam sẽ lại bỏ lỡ cơ hội lớn trong việc khai thác thế mạnh quốc gia. Dĩ nhiên, việc đầu tư cũng không thể “một bước tới chợ” mà cần thực hiện theo lộ trình.

Các chuyên gia cho rằng, trước mắt, các doanh nghiệp vận tải biển nên chú trọng thay đổi cơ cấu đội tàu cho phù hợp, trong đó cần phát triển đội tàu có chất lượng cao như tàu container có trọng tải lớn, tính chuyên dụng cao, ô nhiễm môi trường thấp để thay thế dần những tàu già nua, nhỏ, chủ yếu chở hàng tổng hợp.

Và nhiều giải pháp đồng bộ

Các chuyên gia dự báo, tình hình khó khăn đối với các doanh nghiệp vận tải biển sẽ còn kéo dài hết năm 2023 và có thể phải đến năm 2025 mới có thể phục hồi. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp vận tải biển Việt Nam phải tìm cách trụ vững để vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Về những giải pháp ngắn hạn, ông Lê Anh Sơn, Chủ tịch Hiệp hội chủ tàu, khuyến cáo, ngoài các tuyến chính có khối lượng hàng lớn và doanh số cao như Bắc Mỹ và châu Âu, các công ty vận tải cần chủ động tìm kiếm, mở rộng các thị trường ở Bắc Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đông Nam Á. Australia và Trung Đông cũng là những thị trường tiềm năng hấp dẫn cho việc mở rộng và phát triển.

Ông Nguyễn Ngọc Cảnh, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, đề nghị Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam - vốn chiếm khoảng 20% trọng tải đội tàu biển Việt Nam - tiếp tục theo sát diễn biến thị trường để có giải pháp ứng phó kịp thời. Tổng công ty nên tiếp cận với khách hàng lớn, tiềm năng; sẵn sàng cung cấp dịch vụ chuỗi cho khách hàng là các chủ hàng có khối lượng hàng hóa vận chuyển nội địa và xuất nhập khẩu lớn.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng thông tin, bộ đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp vận tải biển, để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và kinh doanh lĩnh vực vận tải biển và phát triển đội tàu. Theo Đề án Phát triển đội tàu biển quốc tế của Việt Nam được phê duyệt vào cuối năm 2022, hàng loạt giải pháp quan trọng về cơ chế chính sách, tài chính đã được đưa ra.

Theo đó, các chủ tàu được miễn thuế nhập khẩu và miễn giảm 50% phí trọng tải trong thời gian 5 năm khi mua và khai thác tàu container từ 1.500 TEU trở lên, tàu chạy bằng năng lượng sạch và các tàu chở năng lượng sạch. Các chủ tàu khi thay thế tàu cũ hiện có bằng tàu biển mới có tuổi dưới 15 hoặc có trọng tải lớn hơn hay tính năng chuyên dụng cũng được miễn thuế nhập khẩu.

Các doanh nghiệp logistics của Việt Nam có sản lượng container xuất nhập khẩu hàng tháng từ 500 TEU trở lên được miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong 10 năm, đồng thời các chủ hàng Việt Nam ký hợp đồng vận chuyển dài hạn với số lượng lớn với các chủ tàu Việt Nam cũng được hưởng chính sách miễn giảm thuế…

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, việc chiếm lĩnh thị phần vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu là cấp bách, do đó các cơ quan chức năng cần rà soát những tồn tại, khó khăn để khắc phục, hoàn thiện, tạo thuận lợi tối đa cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vận tải biển. Đề nghị các đơn vị nghiên cứu, đề ra những giải pháp cụ thể hơn như liên doanh, liên kết, góp vốn... để sớm có nguồn vốn phát triển được đội tàu đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Ông Hồ Kim Lân, Tổng Thư ký Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, đề nghị, trong thời gian tới, các cơ quan quản lý nên điều chỉnh giá dịch vụ cảng biển, sát với quy mô đầu tư và nhu cầu phát triển từng loại cảng biển; ưu tiên đầu tư phát triển cảng nước sâu và luồng lạch khai thác được tàu có sức chở lớn để giảm giá thành vận tải biển tuyến xa kết hợp với trung chuyển quốc tế cự ly gần. Những giải pháp trước mắt và lâu dài đã có, vấn đề còn lại là sự thực thi của cơ quan quản lý nhà nước và sự chủ động của các doanh nghiệp trong ngành vận tải.