Cuối tuần qua, hai buổi chiếu phim Heaven and Earth (Trời và Đất) tại rạp Hanoi Cinematheque (Hai Bà Trưng, Hà Nội) đều chật khán giả. Đây là bộ phim thứ ba về chiến tranh Việt Nam (VN) của đạo diễn hai lần đoạt giải Oscar Oliver Stone. Một người phụ nữ VN trông thật mộc mạc ngồi chăm chú theo dõi bộ phim, thi thoảng cúi xuống, gương mặt lặng đi vì xúc động.
Bà là Phùng Lệ Lý Hayslip, tác giả hai cuốn sách When Heaven and Earth changed places (Khi trời đất đổi thay) và The child of war, woman of peace (Đứa trẻ thời chiến, người phụ nữ thời bình) được dịch ra 17 ngôn ngữ khác nhau và bộ phim Heaven and Earth chuyển thể từ các tác phẩm này của bà đã chiếu nhiều nơi trên thế giới.
Đưa đạo diễn Oliver Stone đến với Phật giáo
Phùng Lệ Lý Hayslip quê ở Đà Nẵng. Năm 15 tuổi, bà vào Sài Gòn sống với mẹ. Năm 1969, bà kết hôn với một người Mỹ, sau đó theo chồng về nước. Năm 1980, vượt qua nỗi lo sợ và ám ảnh bấy lâu giày vò về thân phận ly hương, bà quyết tâm trở về thăm mẹ. Hạnh phúc khi gặp lại mẹ và chứng kiến sự thay da đổi thịt trên quê hương, chuyến hồi hương thấm đượm nghĩa tình cùng với tình cảm bấy lâu ấp ủ nhen lên trong bà ý tưởng về một cuốn tự truyện.
Bà Phùng Lệ Lý Hayslip (giữa) trong một chuyến làm từ thiện tại Quảng Nam.
Với sự cộng tác của nhà văn Mỹ Jay Wurts, bà ghi lại những ký ức chiến tranh chưa phai mờ, từ khi còn là cô bé 13 tuổi đi chăn trâu, cắt cỏ ở làng quê; những ám ảnh về chiến tranh theo suốt cuộc đời đầy dâu bể của bà; những số phận chịu ảnh hưởng nặng nề của cuộc chiến dù chiến tranh đã lùi xa...
Bà cũng dành khá nhiều trang viết thể hiện những nghĩ suy và chiêm nghiệm của mình về đạo Phật. Cuộc sống xa quê, nhiều niềm vui nhưng cũng không ít nỗi buồn. Bà tìm thấy những tư tưởng và triết lý của đạo Phật khi đi sâu nghiên cứu và thể hiện trên trang sách.
Cuốn sách đầu tiên ra mắt sau 4 năm bà về thăm quê và nằm trong “best seller list” (danh sách sách bán chạy nhất) theo xếp hạng của thời báo The New York Times. Cuốn sách được mua bản quyền chuyển thể thành phim. Bà và đạo diễn Oliver Stone trở thành bạn thân của nhau.
Để hình ảnh ngôi chùa và tượng Phật trong cuốn sách trở thành hình ảnh chủ đạo xuyên suốt bộ phim Heaven and Earth, bà đã đưa vị đạo diễn tên tuổi này đến với đạo Phật. Hai người thường đàm đạo về đạo Phật, trao đổi tài liệu, sách vở, rồi đi lễ chùa...
Có những ngày dài, Oliver Stone đắm mình trong không gian u tịch của ngôi chùa ở California. Có lẽ vì vậy, không ngạc nhiên khi cuối năm 2007, Oliver Stone xuất hiện ở Đà Nẵng với chiếc nón trắng và giới thiệu với báo giới tên là Minh Đức - pháp danh của ông...
Trong vai trò cố vấn kỹ thuật, bà đang cùng đạo diễn Oliver Stone thực hiện bộ phim thứ tư về đề tài chiến tranh VN mang tên Pinkville. Bộ phim nói về cuộc thảm sát Sơn Mỹ vào ngày 16-3-1968 - sự kiện gây chấn động cả thế giới. Bà giúp Oliver Stone chỉnh sửa kịch bản, tặng ông thêm tư liệu tham khảo về Mỹ Lai và chuẩn bị hơn 2 tấn đạo cụ là các nông cụ VN. Bộ phim này đã khởi quay trong năm 2008 tại Thái Lan.
Một trong 4 nhân vật Á Đông nổi tiếng ở Mỹ
Là người sáng lập và Chủ tịch tổ chức Làng Toàn Cầu, bà Lý và các cộng sự đã tổ chức không ít dự án về giáo dục và y tế hướng tới trẻ em ở những vùng quê nghèo, hẻo lánh ở một số nước châu Á, trong đó có VN. Bà còn thành lập tổ chức Đông Tây hội ngộ với hơn 6.000 hội viên, là những người có tấm lòng vì VN.
Dự án đang triển khai dự án Tủ sách lưu động với 2.000 đầu sách tặng một số trường học trên địa bàn tỉnh Quảng Nam... Số tiền quyên góp từ độc giả và các mạnh thường quân, tiền bản quyền sách, nhuận bút tác phẩm chuyển thể thành phim cùng với di sản thừa kế... giúp bà Lý thực hiện các công việc từ thiện và trang trải các dự án nhân đạo.
“Đất nước mình anh hùng, dân tộc mình thông minh, cần cù, chịu khó mà con em mình vẫn còn có người mù chữ. Tôi mong muốn nâng cao việc giáo dục và đào tạo con em ở trên chính đất nước mình để giáo dục con em trở thành công dân VN, biết yêu nước thương nòi” - bà Lý tâm niệm.
Bà Lý cho biết, cuộc đời bà vừa được tái hiện trong cuốn sách về tiểu sử về những nhân vật Á Đông nổi tiếng ở Mỹ. “Khi thấy tôi viết sách, rồi được mời đến nói chuyện ở một số trường đại học, có những phần tử cực đoan ở Mỹ miệt thị tôi là “đồ chăn trâu, biết gì đâu mà nói”. Tôi nói, tôi chỉ học lớp 3 trường làng nhưng tôi không vô học. Tôi tự học qua sách vở và học ở chính trường đời” - bà Lý bộc bạch.
Bà cho mình là người may mắn khi những cuốn sách ra đời được độc giả đón nhận và chúng có cơ hội lên phim, lại do một đạo diễn tên tuổi và tâm huyết với đề tài chiến tranh thực hiện. Những dự án nhân đạo ở VN được sự ủng hộ của cộng đồng và bước đầu phát huy ý nghĩa.
Trong lần giao lưu sau buổi chiếu phim ở Hà Nội, một cô gái trẻ ngỏ lời xin được dịch ra tiếng Việt cuốn sách When Heaven and Earth changed places. Bà Lý lặng đi xúc động. Hơn 20 năm nay, bà vẫn thầm ước ao những người dân quê bà sẽ đọc cuốn sách này. Mong sao cuốn sách này sớm ra mắt để thêm nhiều độc giả VN có thể sẻ chia với bà những nỗi niềm.
Hoàng Thắng
