Trước hết, đó không đơn giản là việc cộng gộp 3 bản quy hoạch của 3 địa phương trước đây, cũng không đơn thuần là bản quy hoạch cho TPHCM mà còn hướng đến liên kết vùng (giữa Đông Nam bộ, Tây Nam bộ) và hơn thế. Nó cũng không chỉ là việc thiết kế lại một thể thống nhất về kiến trúc, hạ tầng, đô thị... mà còn phải đồng bộ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.
Vừa điều chỉnh/lập quy hoạch chung của TPHCM mở rộng vừa tổ chức lập/điều chỉnh các quy hoạch phân khu để bắt kịp tiến độ phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, quan trọng là tập hợp được sự quan tâm đi kèm đề xuất khả thi của các nhà đầu tư chiến lược, nhà đầu tư lớn thông qua các dự án, công trình cụ thể.
Những quy chuẩn kỹ thuật phức tạp sẽ phải cùng lúc đảm bảo “thiên chức” bảo tồn di sản và tạo không gian phát triển mới, mạnh mẽ mà các chủ trương, nghị quyết vừa ra đời có tính khai phóng. Đây vừa là lợi điểm của “vạch xuất phát” vừa là bài kiểm tra, đánh giá khả năng, trách nhiệm với mai sau khi sự hiện diện của nghị quyết về chuỗi hạ tầng đô thị như đường sắt Bắc - Nam, đường sắt đô thị, đường sắt liên vùng hay hạ tầng tài chính như Trung tâm Tài chính quốc tế gắn với “hoa tiêu” 57 về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Bên cạnh đó còn không gian kinh tế biển, khu thương mại tự do, trung tâm năng lượng quốc gia…
Vấn đề quan trọng là không chỉ hoàn thành một bản thiết kế quy hoạch mà trọng tâm là năng lực, kinh nghiệm thiết kế; tổ chức vận hành, điều phối, xử lý, điều chỉnh nhanh những phát sinh; tập hợp được các nguồn lực xã hội cùng dự phần và thúc đẩy mạnh thực thi.
Thiết kế quy hoạch là hướng đến tương lai nhưng không phải “vẽ ra rồi để đó”, nó phải khả thi và thực thi đúng tiến độ, đồng bộ, hiệu quả. Do đó cơ chế, nguồn lực để nó vận hành cũng phải minh bạch, hoàn thiện và được đầu tư tương xứng đi kèm là cơ chế giám sát, đánh giá, điều chỉnh quy hoạch trong từng giai đoạn cho phù hợp với thực tiễn.
Với tầm quan trọng nói trên, Sở Quy hoạch - Kiến trúc cần được tái lập tư cách một sở chuyên ngành sâu, đảm bảo tính độc lập trong quá trình hoạch định, không bị chi phối, ảnh hưởng bởi các nhiệm vụ của Sở Xây dựng. Bản thân sở này cũng cần được tập trung mạnh hơn vào vai trò triển khai và giám sát các dự án phát triển đô thị theo đúng quy hoạch, đảm bảo hiệu quả thực thi.
Tính chất chuyên môn sâu, mang tính đặc thù của Sở Quy hoạch - Kiến trúc so với các sở ngành chuyên môn khác còn đòi hỏi cả trong lựa chọn nhân sự lẫn trong việc phải thường xuyên kết nối, làm việc, tương tác với các chuyên gia, nhà khoa học, hiệp hội nghề nghiệp từ trong nước và cả quốc tế. Đó là chưa nói đến việc phải liên tục “cọ xát” trao đổi để rèn luyện, học hỏi và nâng cao các kiến thức về các lĩnh vực mới phát sinh.
Điển hình là phát huy vai trò công nghệ, dữ liệu của các bản đồ số trong việc lập quy hoạch điều chỉnh quy hoạch quản lý và vận hành các quy hoạch hiện nay. Công nghệ biểu thị các vấn đề về thời gian thực giúp tăng tốc độ ra quyết định. Hay thông qua các nền tảng dữ liệu lớn ứng dụng trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ xây dựng các kịch bản phát triển đô thị - kinh tế - xã hội tạo ra những phương án giả định trước cho người hoạch định chính sách. Tất nhiên cũng phải duy trì tính chất “liên lập” với các ngành, lĩnh vực khác, như: tài nguyên, nông nghiệp, xây dựng, kiến trúc - nhất là kế hoạch sử dụng đất.
Một thực tế cần nhìn nhận: thông qua hoạt động của Sở Quy hoạch - Kiến trúc trong thời gian qua và quá trình TPHCM thực hiện các quy hoạch gần đây, như: quy hoạch kinh tế - xã hội, quy hoạch xây dựng và quy hoạch TP Thủ Đức, rõ ràng cần có cách tiếp cận linh hoạt, uyển chuyển nhất định để có thể kết nối, tương tác, huy động được các “nhóm thụ hưởng” khác nhau, ngày càng đa dạng hơn trong xã hội, từ nhà đầu tư, nhóm doanh nghiệp cho đến các tổ chức xã hội, người dân. Cả việc tạo lập, duy trì quan hệ, tương tác hiệu quả với các cơ quan nghiên cứu, quy hoạch các cấp để trao đổi về chuyên môn sâu và cả quá trình thẩm định, phê duyệt.
Tóm lại, việc tách để tạo lập một sở độc lập sẽ là nền tảng cho việc quy hoạch, phát triển của thành phố đủ điều kiện tập trung sâu, nâng cao chất lượng quy hoạch, quản lý đô thị và duy trì tầm nhìn dài hạn, bền vững cho tương lai.
