Trong những năm tới đây, tình hình thế giới được dự báo sẽ tiếp tục xu hướng diễn biến khó lường, phức tạp. Cục diện thế giới sẽ tiếp tục vận động theo hướng đa cực, đa trung tâm, đa tầng nấc với nhiều chuyển động sâu rộng về chính trị, an ninh, kinh tế, khoa học, quân sự, khoa học - công nghệ.
Các cuộc xung đột cục bộ, tranh chấp biên giới, lãnh thổ, tài nguyên thiên nhiên nhiều khả năng sẽ tiếp diễn với tính chất đa chiều hơn, diễn ra trên các không gian mới và với các hình thái đa dạng. Kinh tế thế giới được dự báo tăng trưởng thiếu ổn định do căng thẳng địa chính trị tại nhiều khu vực. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn tiếp tục gay gắt, toàn diện kéo theo sự phân tuyến, phân tách rõ nét trên nhiều lĩnh vực, tác động liên thông tới lợi ích an ninh, phát triển của các quốc gia.
Ở trong nước, giai đoạn sắp tới có ý nghĩa quan trọng bản lề, nước rút trong việc thực hiện thắng lợi những mục tiêu phát triển tới năm 2030, tầm nhìn đến 2045, đưa đất nước vào kỷ nguyên mới. Sự biến chuyển có tính thời đại đem đến thời cơ, thuận lợi mới, đồng thời cũng có nhiều thách thức.
Những thay đổi mang tính thời đại đòi hỏi những quyết sách mang tính cách mạng, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: "Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ngoại giao Việt Nam phải vươn lên những tầm cao mới để hoàn thành những trọng trách vinh quang mới, xứng đáng là đội quân tiên phong, binh chủng hợp thành của cách mạng Việt Nam". Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV cũng đã khẳng định “tăng cường quốc phòng, an ninh, đẩy mạnh đối ngoại và hội nhập quốc tế là trọng yếu, thường xuyên”.
Thấm nhuần tư tưởng đó, ngoại giao Việt Nam sẽ phát huy những bài học vượt thời gian mà lịch sử cách mạng 80 năm để lại, không ngừng đổi mới tư duy để phù hợp với bối cảnh tình hình, tích cực, chủ động góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu chiến lược của đất nước. Trong đó, các phương hướng quan trọng là:
Thứ nhất, ngành ngoại giao phát huy vai trò tiên phong, trọng yếu, thường xuyên trong tạo lập và củng cố cục diện đối ngoại thuận lợi, thực hiện ba mục tiêu chiến lược của đối ngoại là an ninh, phát triển và vị thế của đất nước. Mục tiêu bao trùm là giữ vững môi trường hoà bình, ổn định, thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, quyền chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và các lợi ích chính đáng của ta phù hợp với luật pháp quốc tế; đóng góp vào việc thực hiện các nhiệm vụ chiến lược về phát triển kinh tế - xã hội.
Thứ hai, đối ngoại đóng vai trò kiến tạo, động lực, mở ra các cơ hội mới cho đất nước, kết nối nội lực với ngoại lực, trong đó nội lực là cơ bản, lâu dài, ngoại lực là quan trọng, đột phá. Các nguồn lực đó là thương mại, đầu tư, là các xu thế phát triển và liên kết kinh tế, là trật tự thế giới đa cực, đa trung tâm, dựa trên luật pháp quốc tế, là sức mạnh của kỷ nguyên cách mạng khoa học công nghệ, kinh tế tri thức...
Thứ ba, ngành ngoại giao sẽ nâng tầm đóng góp của Việt Nam đối với hoà bình, hợp tác, phát triển và tiến bộ của nhân loại. Thế và lực mới của đất nước cho phép chúng ta có điều kiện tham gia sâu hơn, trách nhiệm hơn vào việc giải quyết các vấn đề chung của thế giới. Theo đó, Việt Nam sẽ phát huy hơn nữa đóng góp trên các diễn đàn đa phương, đặc biệt là thúc đẩy các sáng kiến mới; thể hiện vai trò nòng cốt trong xây dựng Cộng đồng ASEAN và củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong các cấu trúc an ninh khu vực; tham gia tích cực trong khuôn khổ hoạt động của Liên hợp quốc, nhất là trong việc thực hiện mục tiêu phát triển bền vững và tham gia lực lượng gìn giữ hoà bình…
Thứ tư, ngành ngoại giao sẽ phát huy “sức mạnh mềm” của dân tộc, gia tăng hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Trong kỷ nguyên mới, sức mạnh mềm của đất nước không chỉ là nguồn lực quan trọng phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước mà còn giúp gắn kết Việt Nam với thế giới, vun đắp tình hữu nghị giữa các nước. Trong đó ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại và công tác người Việt Nam ở nước ngoài là các kênh đắc lực để xây dựng lòng tin và sự hiểu biết lẫn nhau, tạo dựng mối quan hệ gắn bó, tin cậy lâu dài, tranh thủ rộng rãi sự ủng hộ của các nước, bạn bè quốc tế và bà con kiều bào đối với sự nghiệp đổi mới của Việt Nam.
Thứ năm, nâng cao chất lượng nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược trong hoạch định chính sách đối ngoại, góp phần làm sâu sắc nền tảng lý luận của Đảng về đối ngoại. Trong thế giới biến động như ngày nay, công tác nghiên cứu và dự báo chiến lược có vai trò rất quan trọng để giữ được sự chủ động. Ngoại giao cần phải nhạy bén, nhận diện được các xu hướng chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội trong khu vực và trên thế giới, nhất là trước tác động như vũ bão của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 để tranh thủ tốt các xu thế quốc tế, đánh giá đúng xu hướng vận động trong chính sách và quan hệ giữa các nước, đặc biệt là các nước láng giềng, các nước lớn để tham mưu các quyết sách, bước đi đối ngoại phù hợp.
Thứ sáu, xây dựng nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của kỷ nguyên mới. Đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước, ngoại giao nghị viện, đối ngoại nhân dân và đối ngoại của các ngành, lĩnh vực, địa phương, doanh nghiệp cần đi vào chiều sâu, bền vững. Bên cạnh đó, cần có sự bố trí nguồn lực thích đáng để bảo đảm điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng, chế độ ngang với mặt bằng chung của khu vực, từng bước tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế.
PHÓ THỦ TƯỚNG, BỘ TRƯỞNG BỘ NGOẠI GIAO BÙI THANH SƠN
