Việc chờ đợi và kỳ vọng vào tuyến đường sắt đô thị số 1 Bến Thành - Suối Tiên nói riêng và các tuyến đường sắt nội đô khác nói chung, là điều bình thường dễ hiểu, nhưng nếu chỉ nhìn thấy ở loại phương tiện vận tải hành khách công cộng tân tiến này toàn một màu hồng thì sẽ là một sự lạc quan vội vã.
Các chuyên gia chỉ ra rằng sẽ xuất hiện một nghịch lý liên quan đến giá vé metro: giá vé thấp thì lỗ nặng, còn giá vé cao thì không thu hút người dân sử dụng; mà nếu không thu hút được đông hành khách thì metro cũng sẽ lỗ. Nói cách khác “triển vọng” lỗ lã của metro ít nhất trong thời gian đầu vận hành là rất lớn, đặc biệt khi chưa xây dựng được một hệ thống metro liên hoàn, nối kết và bao phủ rộng khắp. Hiệu quả về giao thông vận tải có thể thấy ngay nhưng hiệu quả về kinh tế tài chính chắc chắn sẽ là một câu chuyện dài nhiều tập. Ngay tại các nước phát triển, giàu có, metro cũng chưa bao giờ là dự án sinh lãi.
Kinh phí đầu tư cho các tuyến metro thường có đơn vị tính là tỷ USD trong khi giá vé không thể lấy quá cao, như thế tất yếu sẽ dẫn đến yêu cầu trợ giá từ nhà nước. Hỗ trợ giá vé cho metro là việc làm không dễ đối với nhà nước. Một khi hoàn thành, hệ thống metro buộc phải hoạt động thường xuyên liên tục dù cho có bị lỗ lã thâm thủng. Hay nói một cách ngắn gọn, ngân sách nhà nước sẽ phải dành ra một khoản lớn để bù lỗ cho metro, đến chừng nào người dân chưa đủ giàu để tự chi trả vé metro.
Trong vấn đề thu hút hành khách, ngoài vấn đề giá vé phải vừa túi tiền của người dân còn một yêu cầu khác là tính liên thông, liên hoàn của hệ thống metro. Thế nhưng mãi đến năm 2020 tuyến metro số 1 mới khai thác, các tuyến metro còn lại vẫn chưa có lịch biểu khởi công hoàn thành rõ ràng, vì thế yêu cầu về sự thuận tiện khi sử dụng metro sẽ rất hạn chế, ít nhất xét dưới góc độ nối kết một cách hệ thống. Điều này đồng nghĩa tối thiểu trong vài ba năm đầu sau khi khai thác tuyến metro số 1, tình trạng thiếu sức hút hành khách đến với metro sẽ là điều có thật. Không có gì lạ khi hệ thống metro phủ chưa đủ thì một bộ phận không nhỏ người dân sẽ do dự lựa chọn phương tiện này để đi lại.
Trong những năm đầu tiên vận hành, các dự án metro sẽ phải đối diện với nhiều bất trắc kỹ thuật. Ngoài khó khăn về độ bao phủ luồng tuyến, giá vé cao, người dân chưa quen, thì còn những bất trắc như điện chưa đủ mạnh, nước tràn vào đường hầm... Những bất trắc này không phải do kém khả năng mà đó là điều bắt buộc, bởi không thể lường hết được khó khăn khi xây metro.
Huy Khánh
