Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội: Giải pháp nào cho những “căn bệnh kinh niên”?

(SGGPO).- Trong ngày làm việc hôm nay, 1-11, Quốc hội đã dành thời lượng đáng kể để phân tích, mổ xẻ “ca bệnh” Vinashin, nhằm rút ra những bài học sâu sắc  trong công tác quản lý, điều hành hoạt động của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước.

Làm rõ trách nhiệm vụ Vinashin

Trân trọng ghi nhận những thành tựu đạt được trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, song đại biểu Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn) nói, ông vô cùng lo lắng vì tình trạng quản lý yếu kém đối với các tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Ông xót xa vì gần 100.000 tỷ đồng đã trôi theo cùng sự sụp đổ của Vinashin.

“Nhưng ngoài lãnh đạo Vinashin, còn những ai phải chịu trách nhiệm? Trước đây, vì “nuông chiều” công ty của bà Lã Thị Kim Oanh, để thất thoát 100 tỷ đồng, mà một Bộ trưởng đang rất được lòng dân đã phải từ chức, 2 Thứ trưởng đã phải ra trước vành móng ngựa. Vinashin là một kiểu công ty như của Lã Thị Kim Oanh, phóng đại lên 1.000 lần. Tôi trân trọng đề nghị Quốc hội thành lập ủy ban lâm thời để điều tra trách nhiệm của những thành viên Chính phủ trong vụ việc này”, đại biểu Nguyễn Minh Thuyết nêu rõ quan điểm.

Quan điểm của đại biểu Nguyễn Minh Thuyết được nhiều đại biểu phát biểu sau ông bày tỏ sự đồng tình cao. Đại biểu Lê Văn Cuông bình luận: “Có đồng chí thành viên Chính phủ nói, tiền đã cấp cho người ta (Tập đoàn Vinashin – PV) rồi, người ta làm gì tùy họ; tôi không tán thành. Chính phủ đứng ra bảo lãnh cho Vinashin vay hàng tỷ đô la. Vinashin đi mua tàu, đi đầu tư khắp nơi trong nhiều lĩnh vực mà không ngăn chặn được, không kiểm tra, kiểm soát kịp thời. Tôi cũng đề nghị thành lập một Ủy ban lâm thời điều tra, xác minh để xử lý nghiêm, không chỉ Vinashin mà cả các tập đoàn nhà nước khác”.

Tiếp tục vấn đề này, đại biểu Phạm Thị Loan (HN) đặt câu hỏi: Ai sẽ là người chịu trách nhiệm cuối cùng về những sai phạm của Vinashin, vì một mình họ không thể tự tung tự tác làm sai luật được. Ai đã cho phép Vinashin phát hành trái phiếu? Ai đã cho phép Vinashin vay nợ lớn đến như vậy... Từ năm 2009 Quốc hội đã đề nghị giám sát, nhưng Chính phủ lại đề nghị hoãn lại; Kiểm toán Nhà nước đến nay cũng chưa vào làm việc được. Trong vụ việc này, những người làm sai phải có lời xin lỗi trước nhân dân và có lẽ cũng nên nghĩ tới văn hóa từ chức. Về việc quản lý các tập đoàn nhà nước nói chung, đại biểu Phạm Thị Loan cho rằng nguyên tắc tách biệt giữa quản nhà nước với việc điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh chưa được tôn trọng.

Coi vụ việc Vinashin như một biến cố quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của các tập đoàn kinh tế nhà nước, đại biểu Huỳnh Ngọc Đáng (Bình Dương) nêu thêm: “Cử tri cũng rất quan tâm tình hình hậu Vinashin và tân Vinashin. Các lỗ hổng trong quản lý sẽ được trám lại như thế nào? Các cá nhân, tập thể liên quan cần được xử lý thế nào? Quốc hội cần có nghị quyết chuyên đề về vấn đề này”.

Trong phiên làm việc buổi chiều, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Hồ Nghĩa Dũng giải trình: thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu đối với Tập đoàn đối với Bộ Giao thông Vận tải thực sự có khó khăn, có lúng túng. Bộ chỉ được giao 2 nhiệm vụ chính. Một là báo cáo ý kiến của mình khi Tập đoàn trình về mục tiêu, quy hoạch, chiến lược phát triển, điều lệ, cơ cấu tổ chức, một số vấn đề về nhân sự... sau đó Thủ tướng Chính phủ tập hợp, nghiên cứu các ý kiến rồi quyết định hoặc giao Tập đoàn quyết. Thứ hai, cùng với các bộ khác như Kế hoạch - Đầu tư, Tài chính... giám sát đầu tư của Tập đoàn, thì đúng là có vấn đề chúng tôi phát hiện được, có cái chậm phát hiện và nhiều cái hoàn toàn không phát hiện được.

Theo Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng, nhiều sai phạm cố ý của Vinashin, Bộ hoàn toàn không phát hiện được. Cái đó có trách nhiệm, khuyết điểm của Bộ, nhưng từ khi có nghị quyết về đổi mới doanh nghiệp thì Bộ đứng trước một ranh giới rất khó phân định: vừa phải tập trung thực hiện quản lý ngành, chấm dứt can thiệp cụ thể vào hoạt động sản xuất kinh doanh của Tập đoàn; vừa phải đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước đối với Tập đoàn...

Liên quan đến trách nhiệm của Thanh tra Chính phủ trong vụ Vinashin, Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Truyền phát biểu: Thanh tra Chính phủ đã 3 lần đề xuất kế hoạch thanh tra toàn diện Vinashin chứ không phải 2 lần. Nhưng vì nhiều lý do chưa thực hiện được và thực sự là chúng tôi chưa tiến hành thanh tra toàn diện để đánh giá kịp thời; phát hiện đầy đủ những sai phạm ở Tập đoàn Vinashin. Một phần cũng là do cơ chế của ta có sự “chờ đợi nhau” giữa các cơ quan thanh tra, giám sát, kiểm toán.

Ông Trần Văn Truyền cho biết, không phải là không có thanh tra kiểm soát đối với Vinashin. Trên thực tế, 11 lần thanh tra giám sát đều có phát hiện được những sai phạm mặt này mặt khác của Vinashin, Thủ tướng cũng đã nhiều lần chỉ đạo, nhưng đáng tiếc là Vinashin chưa thực hiện; cơ chế phúc tra lại chưa có. Để khắc phục nhược điểm này, phải điều chỉnh cơ chế về hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát. "Có ý kiến cho rằng ở vụ việc Vinashin có dấu hiệu bao che, thì chúng tôi chưa thấy căn cứ nào để nói như vậy"- ông Truyền nói.

Tăng trưởng kinh tế có phần “chạy đua” về số lượng?

Ghi nhận những thành tựu quan trọng đã đạt được trong thời gian qua, song các đại biểu Vũ Quang Hải (Hưng Yên), Phạm Thị Loan (Hà Nội), Cao Sỹ Kiêm (Thái Bình)... cho rằng, chất lượng tăng trưởng thực tế chưa song hành cùng với số lượng.

“Nếu tính cả thiệt hại do thiên tai thì GDP chắc không đạt mức đó, đề nghị Chính phủ bổ sung vào báo cáo để bức tranh kinh tế xã hội sát thực hơn”, đại biểu Vũ Quang Hải đề nghị. Bên cạnh đó, theo đại biểu Vũ Quang Hải, khi chỉ số lạm phát lên tới 8% hoặc thậm chí có thể cao hơn nữa thì tăng trưởng GDP không có ý nghĩa cải thiện được cuộc sống của người dân như mong đợi.

Còn theo đại biểu Cao Sỹ Kiêm (Thái Bình), mặc dù đã thành công trong chống lạm phát năm 2008 và chống suy giảm kinh tế năm 2009; nhưng nhìn vào 6 hạn chế yếu kém mà Chính phủ đưa ra - chính là những vấn đề cơ bản quyết định sự phát triển bền vững - thì thấy sự chuyển biến còn rất chậm. Trên cơ sở phân tích tình hình thế giới và trong nước, đại biểu Cao Sỹ Kiêm yêu cầu: “Chính phủ cần có lộ trình cụ thể để giải quyết những nút thắt của nền kinh tế; tạo tiền đề giảm bội chi ngân sách và nhập siêu càng nhanh càng tốt, càng nhiều càng hay”.

Một trong những yếu kém làm cho chất lượng tăng trưởng kinh tế không cao, theo đại biểu Lê Như Tiến (Quảng Trị) là do công tác quy hoạch những năm qua bất cập, thiếu liên kết, gây lãng phí lớn. Ông dẫn chứng: “Trong 12 năm qua, Bộ Xây dựng 4 lần điều chỉnh ngành xi măng do cung – cầu phá vỡ quy hoạch. Ngành thép cũng thế, do nhiều địa phương xé rào quy hoạch. Một tỉnh miền Đông Nam bộ có 14 dự án, trong đó 9 dự án ngoài quy hoạch, xài hết 60% sản lượng điện của toàn tỉnh. Tỉnh này trở thành thiếu điện, thừa ô nhiễm”.

Theo đại biểu Lê Như Tiến, vẫn còn khá nhiều ví dụ khác về các “quy hoạch thiểu năng” như vậy, mà một lý do quan trọng là ngành nào biết việc của ngành nấy, thiếu sự phối hợp chặt chẽ, hài hòa với nhau. Đơn cử, quy hoạch điện 6 có nguy cơ bị phá vỡ vì thiếu than. Hiện nay ngành than đang hối hả xuất khẩu để đảm bảo tăng trưởng, trong khi 31 nhà máy nhiệt điện đang đói than từng ngày, ngành thủ công mỹ nghệ thì ăn đong than từng giờ. Quy hoạch các Khu Chế xuất, Khu Công nghiệp cũng không sáng sủa. Nhiều khu lay lắt không thể lấp đầy, có quy hoạch thành “treo” xuyên thế kỷ...

Đại biểu Lê Như Tiến đề nghị Chính phủ xây dựng “quy hoạch nhân lực”, đảm bảo nguồn nhân lực có chất lượng để phục vụ công tác quy hoạch. Đồng thời, phải thành lập hội đồng thẩm duyệt công tâm, đủ năng lực; đặt hàng viện nghiên cứu tham vấn, phản biện quy hoạch và kiên quyết chấm dứt hiệu lực đối với những quy hoạch yếu kém, bất cập.

Làm sao chữa căn bệnh thiếu điện kinh niên?

Đó là câu hỏi không mới, nhưng một lần nữa được đặt ra đầy bức xúc tại nghị trường Quốc hội ngày 1-11. ĐB Lê Văn Cuông (Thanh Hóa) phát biểu: “Điện thiếu triền miên, dù ngành điện hứa tới hứa lui. Thiệt hại cho sản xuất kinh doanh là cực kỳ lớn, khó đong đếm”.

Đồng tình với nhận định của đại biểu Lê Văn Cuông, đại biểu Huỳnh Ngọc Đáng (Bình Dương) đề nghị EVN trực tiếp báo cáo về tình trạng thiếu điện trước Quốc hội và giải pháp khắc phục.

Phát biểu sau đó, Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng giải trình: “Nếu thực hiện đúng quy hoạch 6 thì không thiếu điện, vì dự báo các kịch bản tăng trưởng là đúng đắn (trong giai đoạn từ 2006 – 2015 mỗi năm tăng 16 - 17% phụ tải điện và cho đến nay thực tế đúng như vậy). Nhưng việc phát triển nguồn điện có chậm trễ, trong đó có lý do rất đáng quan tâm là thiếu vốn. Giải pháp quyết liệt và quyết định vẫn là đẩy mạnh tiến độ phát triển nguồn điện. Còn về tái cơ cấu ngành điện, Bộ đã xây dựng đề án, nhưng chưa đạt yêu cầu; vừa qua Chính phủ yêu cầu tiếp tục hoàn thiện, đến cuối năm 2010 trình”. 

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cho biết: Theo yêu cầu của Chính phủ thì dù khó khăn đến mấy trong năm 2011-2011 phải đảm bảo nhu cầu điện cho các nhu cầu sản xuất thiết yếu và phục vụ cho đời sống của nhân dân. Muốn vậy, cần rà soát, xử lý các công trình lãng phí, công nghệ lạc hậu, tiêu hao năng lượng; điều chỉnh giá điện theo chỉ đạo, có chú trọng hỗ trợ hộ nghèo, hộ chính sách và đẩy mạnh cuộc vận động tiết kiệm điện.

Liên quan đến quy hoạch thép, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng khẳng định, ý kiến đại biểu quốc hội nêu về tình trạng phá vỡ quy hoạch là có cơ sở. “Đây là quy hoạch cứng, nên chỉ những dự án trong quy hoạch mới được triển khai. Các dự án tiêu tốn năng lượng cũng phải điều chỉnh, thậm chí chấm dứt hoạt động”.

Riêng về nhập siêu, theo ông Vũ Huy Hoàng, nhập siêu còn đang ở mức cao, nhưng “đã có tiến bộ nhất định”, cụ thể đã có xu hướng giảm từ năm 2007 trở lại đây, cả về con số tuyệt đối lẫn tỷ lệ so với kim ngạch xuất khẩu. 

“Chúng ta đang tập trung đầu tư cho tăng trưởng kinh tế nên nhập siêu cũng là khó tránh. Việc xây dựng 1 nhà máy nhiệt điện 1.200 MW đòi hỏi phải tiêu tốn 2 tỷ USD; bằng kim ngạch xuất khẩu khoảng 6 triệu tấn gạo”, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cung cấp thông tin.

Nông nghiệp, nông thôn vẫn chịu nhiều thiệt thòi

Đây là nhận xét của nhiều đại biểu Quốc hội. Đại biểu Nguyễn Đăng Vang (Bình Định) rành rọt: “Thực ra không phải là năm 2010 mà đã lâu chúng ta đầu tư cho nông nghiệp chưa xứng tầm. Đầu tư cho nông nghiệp năm 2009 chỉ bằng 6,26% tổng đầu tư cho xã hội, trong khi GDP của ngành này là 20,91%. Trước đó năm 2008 thì tỉ trọng này còn cao hơn một chút, tức là 6,45% và vào năm 2005 cách đây 5 năm thì còn được 7,50%, vào năm 2000, cách đây 10 năm còn được 13,85%. Nhưng từ đấy đến nay cứ giảm dần, giảm dần”.

Đại biểu Nguyễn Đăng Vang lo lắng, nông nghiệp không hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài, cũng không hấp dẫn nhà đầu tư trong nước và cũng... không hấp dẫn các nhà hoạch định chính sách. Đó là điều rất đáng lo ngại, đe dọa làm doãng rộng khoảng cách phát triển và là nguyên nhân của nhiều vấn đề xã hội khác.

ĐB Nguyễn Văn Sơn (Tuyên Quang) cũng xót xa: “Nông thôn hiện nay còn rất khó khăn, nhiều người dân phải đi vay tín dụng đen với lãi suất ngất ngưởng để mua tư liệu sản xuất, thậm chí để đóng học phí cho con”...

Ngày mai, 2-11, theo chương trình nghị sự, Quốc hội tiếp tục thảo luận về tình hình kinh tế xã hội năm 2010 và kế hoạch cho năm 2011.

ANH PHƯƠNG