Từ ngày 10-4 đến 4-5-2008 tại Công ty TNHH Giày da Huê Phong (Gò Vấp TPHCM) đã xảy ra vụ ngừng việc tập thể dài nhất đến thời điểm này trên địa bàn quận. Tuy cuộc ngừng việc đã kết thúc nhưng vẫn còn đọng lại nhiều vấn đề mà các tổ chức Đảng, công đoàn và những cơ quan có trách nhiệm cần tìm hiểu để có phương cách giải quyết căn cơ nhằm ổn định việc làm cho người lao động, tình hình sản xuất kinh doanh của công ty và an ninh trật tự địa phương.
Đại diện người lao động ở đâu?
Vụ ngừng việc tại Công ty TNHH Giày da Huê Phong lần này cũng như các lần trước, ngay từ đầu đã không có sự tổ chức của công đoàn cơ sở (CĐCS). Công nhân không có kiến nghị rõ ràng và cũng không có đại diện chính thức.
Bất chấp sự giải thích, hướng dẫn của các cơ quan chức năng, một số người quá khích đã ném vật dụng trong công ty làm một nữ công nhân bị chấn thương phải đưa đi cấp cứu.
Trước tình đó, UBND quận Gò Vấp đã trực tiếp làm việc với đại diện Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Chủ tịch CĐCS và luật sư đại diện Công ty Huê Phong, yêu cầu phía lãnh đạo công ty với tư cách người sử dụng lao động phải thực hiện đúng quy định pháp luật về lao động, chủ động đối thoại trực tiếp với công nhân nhằm giải quyết dứt điểm tình trạng ngừng việc tập thể, đồng thời có trách nhiệm bảo quản, bảo vệ tài sản của công ty, quản lý công nhân không làm mất trật tự an ninh tại địa phương; lưu ý CĐCS công ty cần tỏ rõ bản lĩnh là người đại diện, tập hợp công nhân lao động, giáo dục hướng dẫn công nhân xử sự ôn hòa, đúng luật pháp, không được quá khích, kích động làm tổn hại tài sản, sức khỏe và trật tự an toàn xã hội tại địa phương…
Thực hiện khuyến cáo của chính quyền có sự hỗ trợ của các ngành, của Liên đoàn Lao động quận và thành phố, Ban giám đốc (BGĐ) công ty tổ chức buổi đối thoại vào sáng 16-4-2008, nhưng không thành.
Sau đó BGĐ lại tỏ thái độ thiếu thiện chí, đến mức chiều ngày 22-4-2008, đoàn công tác liên ngành của quận và thành phố phải buộc BGĐ công ty đối thoại trực diện với đại diện người lao động để đi đến thống nhất giải quyết một số kiến nghị chính đáng của công nhân như: củng cố tổ chức công đoàn, điều chỉnh tiền lương, phụ cấp tăng ca, chế độ nâng bậc lương, hợp đồng lao động, truy nộp BHXH.
Đối với một số kiến nghị ngoài quy định của Bộ luật Lao động, BGĐ công ty hứa sẽ thỏa thuận sau - thông qua tổ chức công đoàn. Sáng 23-4-2008 BGĐ công ty đã ra thông báo “Trả lời kiến nghị của đại diện công nhân viên” niêm yết tại các phân xưởng, trước cổng công ty.
Nhưng khi xem thông báo, toàn bộ công nhân đều bất bình trước những nội dung không rõ ràng và không đúng nội dung biên bản đã thỏa thuận. Đó cũng chính là nguyên nhân người lao động tiếp tục ngừng việc phản đối kéo dài.
Những vấn đề cần tiếp tục làm rõ
Theo Bộ luật Lao động hiện hành, việc giải quyết các tranh chấp lao động trước tiên phải được tiến hành theo những nguyên tắc “Thương lượng trực tiếp, tự dàn xếp và tự quyết định của hai bên tranh chấp tại nơi phát sinh tranh chấp” sau đó mới “Thông qua hòa giải, trọng tài trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích của hai bên tranh chấp, tôn trọng lợi ích chung của xã hội và tuân theo pháp luật”; và dù tình huống nào cũng phải “Có sự tham gia của đại diện người lao động và đại diện người sử dụng lao động trong quá trình giải quyết tranh chấp”.
Tuy cuộc ngừng việc đã kết thúc, nhưng còn đọng lại mấy vấn đề cần tiếp tục làm rõ. Trước hết là việc cấp phép đăng ký kinh doanh và hướng dẫn kiểm tra sau phép cho hoạt động của doanh nghiệp. Phía cơ quan cấp phép Sở Kế hoạch - Đầu tư khẳng định đây là doanh nghiệp vốn đầu tư trong nước, nhưng người lao động nghi ngờ là doanh nghiệp vốn ngoài nước.
Đây chính là nguyên nhân âm ỉ kéo dài chưa được cơ quan cấp phép chưa giải thích một cách xác đáng có sức thuyết phục.
Thứ hai, cơ chế hoạt động điều hành quản lý của BGĐ công ty không minh bạch, thiếu trách nhiệm trong tuyển dụng, đào tạo, sử dụng, kể cả việc chăm lo quản lý người lao động.
Thứ ba, việc tổ chức đại diện hợp pháp của người lao động thông qua tổ chức CĐCS, làm chỗ dựa hợp pháp của người lao động chưa thực sự được quan tâm, CĐCS chưa thể hiện hết vai trò, trách nhiệm với người lao động.
Bên cạnh đó, sự nôn nóng, thiếu hiểu biết về pháp luật lao động khiến nhiều công nhân không phân biệt được đúng sai khi hành xử nên bị lôi kéo “theo số đông” làm đình trệ sản xuất, cá biệt có người còn đập phá tài sản, gây thương tổn cho đồng nghiệp trong công ty, gây cản trở giao thông dẫn đến vi phạm pháp luật.
Hệ thống luật pháp về giải quyết tranh chấp lao động trên địa bàn TPHCM chưa thật đầy đủ, còn chắp vá. Quy chế ban hành tại Quyết định 35/2006 của UBND TP căn cứ Bộ luật Lao động sửa đổi, bổ sung năm 2002; chưa được cơ quan soạn thảo Sở LĐTB-XH đề xuất bổ sung, cập nhật theo Bộ luật Lao động bổ sung, sửa đổi năm 2006 và Nghị định 133/2007/NĐ-CP của Chính phủ.
Có thể thấy, chính những điều đó đòi hỏi “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của tổ chức công đoàn và các tổ chức chính trị - xã hội khác trong xây dựng giai cấp công nhân, việc rà soát hệ thống pháp luật và các văn bản liên quan đến quyền, nghĩa vụ của công nhân; nâng cao hơn về giác ngộ giai cấp, bản lĩnh chính trị, hiểu biết pháp luật, tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động, xây dựng lối sống lành mạnh trong công nhân, nhất là công nhân trẻ” như Nghị quyết 20/NQ-TW của Đảng đang là yêu cầu cấp thiết và đòi hỏi khách quan trong giai đoạn hiện nay.
HUỲNH ANH
