Nhiều vấn đề nóng của giáo dục đại học sẽ được mổ xẻ, nhất là những yếu kém lâu nay của đại học Việt Nam vẫn chưa được cải thiện là bao.
Theo Bộ GD-ĐT, quy mô giáo dục đại học đã dần ổn định hơn. Năm học 2016 - 2017, toàn quốc chỉ có thêm 1 cơ sở đào tạo được thành lập mới trên cơ sở đã có quyết định chủ trương thành lập của Thủ tướng Chính phủ (Học viện Dân tộc); 3 cơ sở đào tạo được cấp phép hoạt động và đều là các cơ sở có 100% vốn đầu tư nước ngoài (Trường Đại học Mỹ tại Việt Nam, Trường Đại học Y khoa Tokyo, Trường Đại học Fulbright Việt Nam), 1 phân hiệu của ĐHQG TPHCM thành lập tại Bến Tre.
Cùng với đó, hồ sơ của một số trường đại học đã trình Bộ trưởng Bộ GD-ĐT xem xét, quyết định cho phép thành lập phân hiệu trên cơ sở tổ chức lại cơ sở 2 hoạt động từ nhiều năm nay như Phân hiệu Trường Đại học GTVT tại TPHCM; Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại tỉnh Quảng Nam, Phân hiệu Trường Đại học Công nghệ GTVT tại Hà Nội, Phân hiệu Học viện Kỹ thuật mật mã tại TPHCM. Tính đến hết năm học 2016 - 2017, hệ thống đại học Việt Nam có 235 trường đại học, học viện (bao gồm 170 trường công lập, 60 trường tư thục và dân lập, 5 trường có 100% vốn nước ngoài), 37 viện nghiên cứu được giao nhiệm vụ đào tạo trình độ tiến sĩ, 33 trường cao đẳng sư phạm và 2 trường trung cấp sư phạm.
Về phát triển ngành đào tạo, trên cơ sở khảo sát, dự báo nhu cầu đào tạo, các cơ sở đào tạo đã có sự điều chỉnh về cơ cấu ngành nghề; nhiều trường đã tập trung vào mở mới và nâng cao chất lượng các ngành thuộc lĩnh vực CNTT, công nghệ kỹ thuật, sức khỏe và du lịch là những ngành đem lại nhiều cơ hội việc làm cho sinh viên tốt nghiệp ở trong nước cũng như việc dịch chuyển lao động trong khu vực ASEAN. Tính từ đầu năm 2016 đến 31-7-2017, tổng số ngành mở mới ở trình độ đại học là 184 ngành, tập trung chủ yếu vào các nhóm ngành kỹ thuật, công nghệ kỹ thuật, máy tính và công nghệ thông tin, khoa học xã hội và hành vi, kinh doanh quản lý, pháp luật.
Tuy nhiên, đánh giá lại năm học qua, giáo dục đại học vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều trường vẫn chưa quan tâm đầu tư các điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo để đáp ứng quy mô tuyển sinh. Đội ngũ giảng viên, đặc biệt là giảng viên cơ hữu chưa đáp ứng yêu cầu về trình độ chuyên môn; nguồn lực tài chính phân tán; chưa đầu tư dự báo thị trường nên các ngành đào tạo còn trùng lặp, chồng chéo trong một địa bàn... Nhiều nơi mở ngành đào tạo vẫn dựa vào năng lực và kinh nghiệm vốn có, dẫn đến những ngành xã hội có nhu cầu thì lại thiếu.
Bên cạnh đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là các chính sách về chế độ đãi ngộ đối với đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý chưa đồng bộ, hiệu lực chưa cao. Việc tuyển dụng giảng viên có trình độ chuyên môn giỏi ở trong và ngoài nước tham gia giảng dạy tại các cơ sở đào tạo còn nhiều khó khăn do chính sách thu hút chưa đủ mạnh. Cơ chế quản lý và sử dụng cán bộ chưa tạo động lực để thu hút cán bộ giỏi về làm việc. Năm học 2016 - 2017, số lượng giảng viên tăng so với năm học 2015 - 2016, tuy nhiên, tỷ lệ giảng viên có chức danh giáo sư, phó giáo sư và trình độ tiến sĩ trong toàn hệ thống vẫn ở mức thấp, đặc biệt là tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ ở các trường cao đẳng sư phạm còn thấp (chỉ chiếm gần 3,4%).
Bộ GD-ĐT thừa nhận chất lượng đội ngũ giảng viên vẫn còn là dấu hỏi lớn khi nhiều cán bộ giảng viên không tham nghiên cứu khoa học, chưa có bài báo đăng trên tạp chí khoa học trong nước và nước ngoài, trình độ ngoại ngữ còn hạn chế... Số lượng giảng viên cơ hữu của các trường ngoài công lập vẫn còn thiếu (15.158 người, chiếm khoảng 20% tổng số giảng viên trong toàn quốc) và có độ tuổi cao nên chưa tạo niềm tin về chất lượng đào tạo của một số trường ngoài công lập trong hệ thống. Nhiều cơ sở đào tạo chưa chú trọng đến kế hoạch xây dựng và phát triển nguồn giảng viên trẻ kế cận cũng như việc bồi dưỡng tạo nguồn giảng viên gửi đi đào tạo tiến sĩ ở nước ngoài.
Thực tế, trong quá trình triển khai Đề án đào tạo giảng viên bằng ngân sách nhà nước (Đề án 911), nhiều ứng viên từ các cơ sở đào tạo không đáp ứng được những quy định về ngoại ngữ và các điều kiện cần thiết khác trong khi nhu cầu giảng viên có trình độ cao là rất lớn. Loay hoay với những yếu kém, nếu ngành giáo dục không có những đột phá, chiến lược tầm xa thì nguồn nhân lực được đào tạo khó đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, thậm chí tụt hậu khi hội nhập quốc tế.
