Thị trường bán lẻ vào tay ai?
Tại hội thảo “Những vấn đề cấp bách của thị trường bán lẻ và kiến nghị chính sách của doanh nghiệp” diễn ra vào chiều 15-10, tại TPHCM, các đại biểu tỏ ra lo ngại cho thị trường bán lẻ của doanh nghiệp (DN) trong nước và hoạt động sản xuất của nông dân. Bởi theo cam kết WTO, kể từ đầu năm 2015, Việt Nam mở cửa thị trường bán lẻ, chưa kể 10.000 loại hàng hóa từ các nước thành viên sẽ được loại bỏ hoàn toàn thuế quan. Nếu không chuyển động nhanh, thị trường bán lẻ trong nước sẽ do các tên tuổi lớn nước ngoài chi phối.
Mua hàng tại siêu thị LotteMart. Ảnh: CAO THĂNG
Đa dạng để cạnh tranh
Chưa bao giờ DN bán lẻ trong nước phải đối diện với nhiều đối thủ cạnh trạnh to lớn như hiện nay. Ngoài BJC (Thái Lan) tuyên bố sẽ xây dựng 100 cửa hàng trong năm tới và đạt 300 cửa hàng trong tương lai, thì các DN khác cũng đang “bủa vây” thị trường, như: TCI (phân phối độc quyền Red Bull, Nestle and Bear…) cũng đã triển khai 1.000 đại lý cung cấp hàng cho 5.000 cửa hàng bán lẻ tại Việt Nam; LotteMart (Hàn Quốc) đang sở hữu 12 công ty hoạt động trong lĩnh vực bánh kẹo, thức ăn nhanh với hàng trăm cửa hàng, trung tâm thương mại; Công ty Aeon Credit Service (Nhật Bản) cung cấp dịch vụ bán hàng trả góp, trung tâm mua sắm…
Một số dự án khác đang được triển khai như Malaysia có dự án “đại siêu thị” (shopping mall) Platinum Plaza, do Tập đoàn WCT đầu tư với tổng vốn 600 triệu USD tại Bình Chánh; E-Mart - Tập đoàn bán lẻ lớn của Hàn Quốc - cũng đã vào Việt Nam với vốn đầu tư ban đầu 80 triệu USD và có kế hoạch mở chuỗi 52 siêu thị đến năm 2020…
Trong khi các DN ngoại bủa vây thị trường thì các DN cung cấp và bán lẻ trong nước vẫn tỏ ra lúng túng vì thiếu thông tin hướng dẫn về mặt chính sách, các khuyến nghị từ nhà chức trách. Việt Nam đang cần một chiến lược cho ngành bán lẻ với định vị rõ ràng. Từ đó, chính phủ lựa chọn, đầu tư, hỗ trợ cho các thương hiệu dẫn đầu, xây dựng chiến lược truyền thông, quảng bá thương hiệu quốc gia theo mô hình Nhà nước và DN cùng làm. Nhiều DN cũng đề xuất Nhà nước cần thành lập các trung tâm, tổng kho phân phối hoặc sàn giao dịch để bảo vệ quyền lợi cho nông dân và DN. DN nào muốn đưa thành phẩm vào hệ thống phân phối phải đáp ứng được quy trình, tiêu chuẩn.
Nhiều ý kiến tại hội thảo thống nhất giải pháp “tự cứu mình” trong khi chờ các nhà hoạch định xây dựng một chiến lược cho ngành bán lẻ, bằng cách DN tự thân vận động và tiếp thu nhanh những điểm mới và những thách thức trong việc duy trì các hệ thống phân phối.
Cụ thể, DN trong nước phải định vị cạnh tranh trong môi trường toàn cầu thực sự, chú trọng đầu tư cho quảng bá và làm thương hiệu trên các kênh xúc tiến với khách hàng, đa dạng hóa mô hình bán lẻ… Trong đó, chú trọng việc tìm kiếm các liên kết, liên minh để tạo ra sức mạnh đồng bộ. Đồng thời thay đổi phương thức sản xuất và cách thức quan hệ với các hộ buôn bán, kinh doanh trong chợ, tập trung vào thị trường nông thôn…
Cần một “thuyền trưởng”
Trung tâm mua sắm Aeon (Nhật Bản) đưa 1/3 hàng hóa có xuất xứ Nhật vào cửa hàng và hàng Việt Nam chỉ chiếm 1/3, còn lại là xuất xứ từ các nước khác. Với việc xây dựng chuỗi siêu thị B’mart, BJC (Thái Lan) tuyên bố sẽ có 70% hàng hóa Thái trong chuỗi siêu thị này. Và một thách thức khi DN ngoại này tuyên bố “không có tay chơi bán lẻ đáng kể nào ở thị trường Việt Nam và điều đó phù hợp với chiến lược của chúng tôi là trở thành nhà lãnh đạo ở bất kỳ thị trường nào chúng tôi làm ăn”. Lời thách thức đó đã được thực hiện.
Trước đây, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan từng nói, thị trường nội địa thì mênh mông, nhu cầu của người dân là rất lớn nhưng hệ thống phân phối của chúng ta không vươn tới được. Đó là lỗi của cả DN và cơ chế chính sách của Nhà nước. Hơn nữa, mở cửa không có nghĩa là buông lỏng, thả nổi vì ngay những cam kết nó cũng có những chỗ rất rõ ràng, các DN nước ngoài cũng có rất nhiều thủ tục, đâu phải là dễ khi mở cửa hàng ở Mỹ hay nước khác, mà Việt Nam lại quá dễ dàng.
Do vậy, hội thảo đưa ra các kiến nghị phải có chính sách bảo vệ cho hệ thống bán lẻ Việt Nam như: cần chính sách kiểm tra nghiêm ngặt nhà phân phối nước ngoài; đầu tư nghiêm túc, đúng mức cho lực lượng phân phối trong nước; cung cấp dịch vụ hỗ trợ về đào tạo và nghiên cứu thị trường; cung cấp thông tin hội nhập thương mại quốc tế cho DN; triệt để ngăn chặn, trừng trị gian lận thương mại. Đặc biệt, nghiên cứu hoạt động xúc tiến thương mại các nước ASEAN và có chính sách hỗ trợ các DN vừa, nhỏ địa phương, các làng nghề trong kết nối, tạo điều kiện khai thác cơ hội thị trường…
Một mô hình đang áp dụng tại Nhật Bản cũng đáng để Việt Nam nghiên cứu: Chính phủ đứng ra làm trung gian để điều chỉnh và đảm bảo chuỗi giá trị bán lẻ bằng cách lập ra các tổng kho và trung tâm phân phối chính. Bên cạnh đó, xây dựng các siêu thị lớn kiểu “Metro” bao tiêu từ A đến Z cho nông dân. Hiệp hội các mặt hàng nông sản kết nối DN với các đối tác nông dân, nhằm tạo chuỗi cung ứng lâu dài. Đến mùa vụ, DN bán lẻ cho xe đến tận các nông trại lớn nhỏ để thu gom nông sản. Sau khi chuyển về xưởng, DN cho phân loại sản phẩm. Hình thức phổ biến là “bán đấu giá” các gói sản phẩm nông sản. Như vậy, nông dân vừa được bán sản phẩm giá cao, người tiêu dùng mua thành phẩm giá thấp hơn do DN trực tiếp mua - bán, hạn chế thông qua thương lái trung gian.
| |
HÀN NI - ĐÌNH LÝ
>>Thị trường bán lẻ - nhộn nhịp mua bán, sáp nhập
