Chỉ trong thời gian ngắn đã có 9 người tại thôn Liên Sơn 2, xã Phước Vinh, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận tử vong do bị ngộ độc khi uống rượu. Sau khi kiểm nghiệm, Viện Pasteur Nha Trang đã công bố kết quả kiểm nghiệm 5 mẫu rượu lấy từ 4 quán tạp hóa mà các nạn nhân mua về nhà uống dẫn đến tử vong. Theo đó, 3/5 mẫu rượu có hàm lượng methanol vượt từ 1.261 - 1.738 lần so với quy định cho phép (hàm lượng cho phép không quá 0,1%).
Uống rượu có nhiều methanol dễ gây tử vong.
Tại sao bị ngộ độc methanol?
Methanol là một loại cồn có công thức cấu tạo CH3OH (viết tắt MeOH), là một hợp chất hữu cơ, không màu, dễ bay hơi, dễ cháy… Methanol được sử dụng như là một dung môi phục vụ cho các ngành công nghiệp pha chế sơn, dung dịch lau kính xe, mực in máy photocopy…
Methanol không phải là loại thực phẩm, vì vậy việc sử dụng các loại rượu có nồng độ methanol vượt mức quy định có thể gây ngộ độc methanol.
Methanol đi vào cơ thể qua đường tiêu hóa, đường hô hấp và ngấm trực tiếp qua da do tiếp xúc. Theo thống kê, phần lớn các vụ ngộ độc methanol chủ yếu do con người uống phải rượu có chứa hàm lượng methanol cao gây nên. Methanol được hấp thu nhanh qua ống tiêu hóa từ 30 đến 60 phút sau khi uống, nó được chuyển hóa qua gan và thời gian bán hủy từ 4 đến 8 giờ.
Tại sao trong rượu thủ công có chứa methanol?
Có một số nguyên nhân:
- Dùng nguyên liệu có lẫn bã (gỗ): Thường rượu được chưng cất từ gạo (tẻ, nếp) hoặc từ đường mía (dạng mật mía). Nguyên liệu phải không chứa các loại bã dạng gỗ (cenlulose). Cơ sở cất rượu thủ công có khi dùng loại mật mía không sạch bã. Trong quá trình lên men chưng cất, bã sẽ phân hủy cho ra methanol. Dù ép kỹ đến mấy thì trong bã vụn của mía vẫn còn đường và nếu lên men chưng cất thì vẫn có rượu. Nhưng nếu tận dụng bã này hay dùng mật mía cặn chứa nhiều bã vụn chế rượu thì hàm lượng methanol trong rượu sẽ rất cao.
- Chế từ loại cồn ethylic kém chất lượng: Thông thường vẫn có thể dùng cồn thực phẩm hay cồn được dung hòa với nước để có rượu. Một lượng lớn rượu bán trên thị trường chế theo cách này. Loại cồn có chất lượng kém này vốn có hàm lượng methanol aldehyde, aceton cao vượt tiêu chuẩn, nên khi pha ra rượu sẽ có nhiều methanol, aldehyde, aceton.
- Dùng cồn methanol mà không biết: Cồn khô dùng trong công nghiệp chứa methanol. Methanol có nhiệt độ bốc hơi thấp hơn rượu. Người làm rượu thường cho loại cồn khô này vào khi chưng cất, khi pha rượu (từ cồn) hay chế rượu thuốc, để làm cho rượu chóng ra hơn, dậy mùi hơn, mà không biết làm thế là đưa chất độc methanol vào rượu.
- Do không loại bỏ phần rượu chứa methanol lúc đầu: Khi chưng cất rượu thì giai đoạn đầu tiên sẽ có tạp chất methanol, aldehyde, aceton (vì các chất này bốc hơi ở nhiệt độ thấp, bốc ra ngay ra ở giai đoạn chưng cất đầu).
Làm thế nào để nhận biết ngộ độc methanol?
Hỏi người bệnh (nếu họ còn tỉnh táo) hoặc người thân, bạn bè có cùng uống rượu. Tuy nhiên, tùy mức độ ngộ độc nặng hay nhẹ mà bệnh nhân có những dấu hiệu và biểu hiện lâm sàng khác nhau, như:
- Triệu chứng về tiêu hóa: Chán ăn, đau bụng, nôn ói.
- Triệu chứng về thần kinh: Nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, lú lẫn, hôn mê, co giật, động kinh.
- Triệu chứng về mắt: Nhìn không rõ, không phân biệt màu sắc, sợ ánh sáng, giãn đồng tử, khám đáy mắt phát hiện sung huyết, phù gai thị…
- Triệu chứng về hô hấp - tuần hoàn: Thở nhanh, nông, khó thở, tím tái, suy hô hấp, mạch nhanh, tụt huyết áp (các dấu hiệu này có thể xuất hiện muộn, từ sau 18 - 24 giờ).
Trường hợp ngộ độc methanol nặng, bệnh nhân sẽ nhanh chóng tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Đề phòng ngộ độc methanol bằng cách nào?
- Sử dụng các loại rượu có nguồn gốc, xuất xứ và được các cơ quan chức năng kiểm định và cho phép lưu hành.
- Nếu phát hiện bệnh nhân có những biểu hiện lâm sàng nghi ngờ ngộ độc methanol cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế để được các bác sĩ chẩn đoán và điều trị kịp thời.
BS CK II LÊ THANH CHIẾN
Giám đốc Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương
