Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã có hiệu lực và hứa hẹn mang đến những “miếng bánh ngon” cho các doanh nghiệp vì sẽ có thêm nhiều thị trường mới đầy tiềm năng để xuất khẩu các sản phẩm mà Việt Nam có ưu thế như hàng may mặc, da giày, đồ gỗ, thủy sản... Nhưng cái lợi rõ nhất là thuế suất giảm hoặc được xóa bỏ. Cụ thể, trong CPTPP, mức độ cam kết mở cửa mà các đối tác dành cho Việt Nam sâu hơn và nhanh hơn so với những cam kết của Việt Nam với đối tác. Theo đó, Việt Nam sẽ được các nước xóa bỏ thuế quan ngay cho khoảng 78% - 95% số dòng thuế. Với hàng hóa thông thường, lộ trình xóa bỏ thuế là 5 - 10 năm và đến cuối lộ trình thuế, sẽ xóa bỏ đến 98% - 100% số dòng thuế.
Cánh cửa xuất khẩu sẽ mở rộng cửa tại các thị trường mới trong CPTPP, như Canada, Mexico, Peru... Trong đó, các sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam sẽ được bỏ thuế nhập khẩu vào các nước. Canada đã đồng ý đưa thuế nhập khẩu hàng thủ công mỹ nghệ bằng gỗ từ 7% về 0% ngay lập tức. Từ trước tới nay, Mexico chưa phải là thị trường lớn của Việt Nam do mức thuế nhập khẩu áp cho đồ gỗ khá cao, dao động từ 10% - 15%, nhưng hiện đã cam kết xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu cho toàn bộ các sản phẩm gỗ, ván sàn và đồ nội thất, ngoại thất của Việt Nam với lộ trình tối đa 10 năm. Về da giày, trong khi mức thuế vào các thị trường chưa có hiệp định thương mại tự do (FTA), hiện trung bình là trên 10%, thì trong CPTPP các sản phẩm da giày của Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật chung sẽ được hưởng thuế suất 0%.
Rõ ràng, đây là cơ hội vàng để các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị phần, địa bàn làm ăn, tìm thêm đối tác. Nhưng làm cách nào để tận dụng cơ hội ăn những “miếng bánh ngon” ấy là vấn đề các doanh nghiệp Việt Nam phải suy nghĩ nhiều, thậm chí đau đầu. Bởi, điều kiện để được hưởng ưu đãi thuế trong CPTPP là các sản phẩm xuất khẩu trong các nước thành viên phải có xuất xứ nội khối. Đây là bất lợi vì Việt Nam chủ yếu nhập khẩu nguyên liệu từ các nước bên ngoài CPTPP, như Trung Quốc, Hàn Quốc...để gia công hàng xuất khẩu. Nếu không chuyển đổi được vùng nguyên liệu, hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ không được hưởng ưu đãi thuế. Như về hàng may mặc, điều kiện là từ sợi trở đi, nghĩa là từ công đoạn kéo sợi, dệt nhuộm vải đều phải thực hiện trong khu vực CPTPP, trong khi các doanh nghiệp Việt đang phải nhập khẩu hơn 60% nguyên phụ liệu ngoài khu vực CPTPP. Giải pháp đã được nhiều chuyên gia, doanh nghiệp nêu ra, như đối với ngành da giày là thu hút các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI) đầu tư sản xuất nguyên phụ liệu ngay tại Việt Nam để đáp ứng yêu cầu về xuất xứ nội khối. Tuy nhiên, vấn đề này nan giải, vì dệt may là ngành sản xuất tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nếu sử dụng công nghệ lạc hậu. Vì vậy, các cơ quan quản lý phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích về nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất và tác động tới môi trường trước khi cấp phép đầu tư.
Không chỉ bị kiểm duyệt xuất xứ, hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào CPTPP còn phải đối mặt với một “rừng” tiêu chuẩn, hàng rào kỹ thuật khắt khe. Các quy định kỹ thuật thuộc nội khối như bao gói, nhãn mác, dư lượng hóa chất tối đa trong sản phẩm xuất khẩu cũng là rào cản cho hàng xuất khẩu của Việt Nam, nhất là hàng nông sản, nếu chúng ta không thể đáp ứng.
