Sáng 20-9, tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn và Viện Sáng kiến Việt Nam phối hợp tổ chức hội thảo trực tuyến “Tăng tốc đầu tư công: Hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8,5%”.
Chương trình diễn ra trong bối cảnh chỉ còn hơn 3 tháng sẽ hết năm 2025 nhưng tỷ lệ giải ngân đầu tư công của TPHCM vẫn chưa đạt như kỳ vọng. 6 tháng đầu năm, tỷ lệ giải ngân đạt 43%, nhưng sau hai tháng, đến cuối tháng 8-2025 tỷ lệ này mới nhích lên 43,3%.
Theo ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và quản trị Fulbright, đầu tư công lâu nay đứng trước ma trận pháp lý chồng chéo. Luật Đầu tư công, Đấu thầu, Đất đai, Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), cộng với cơ chế đặc thù, quy hoạch vùng, địa phương… Chỉ cần một mắt xích bị tắc, như định giá đất, chỉ số giá vật liệu, thỏa thuận hạ tầng kỹ thuật… sẽ làm đóng băng dòng tiền của dự án.
Theo các chuyên gia, một số cơ chế như “tự quyết, tự làm, tự chịu trách nhiệm”, năng động sáng tạo dám nghĩ dám làm, nghe thì rất hay nhưng thực tế chưa có quy định cụ thể, rất khó thực hiện. Trong khi đó, cơ chế xin cho, cách đánh giá cán bộ thiên về kỷ luật, trách nhiệm vẫn còn in sâu. Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, hiện nay cơ chế khuyến khích cán bộ của chúng ta đang làm ngược. Với cách làm hiện nay, cán bộ càng làm nhiều càng dễ sai, trong khi cứ “an toàn”, ít làm thì ít sai, khi xem xét đánh giá lại thường “soi” những thiếu sót hạn chế, vi phạm trước, rồi mới xét đến những việc đã làm được.
Liên quan đến giải pháp, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn đặt vấn đề, vì sao trong bối cảnh thể chế chung, vẫn có những địa phương làm tốt. Ngay ở một địa phương, có khi năm này tốt năm sau không tốt, hoặc dự án này tốt dự án kia không tốt. Theo ông, một yếu tố quan trọng là yếu tố phân cấp phân quyền, nhưng yếu tố thành bại là người lãnh đạo, sự quyết đoán, sâu sát của lãnh đạo phụ trách thì sẽ “thông”, ngược lại sẽ “tắc”.
Ông Trần Văn Bích, Trưởng phòng nghiên cứu phát triển kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM cho rằng một trong các nguyên nhân là do chưa có sự chuẩn bị tốt, chẳng hạn để giải ngân năm 2025 thì từ cuối năm 2024 đã phải chuẩn bị hoàn tất. “Phải tập trung vào chất lượng giải ngân, chọn các dự án hạ tầng then chốt, thu hút cả tư nhân”, chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn nói, đồng thời nhấn mạnh vấn đề phân cấp phân quyền, trao quyền cho các địa phương, không “vừa đạp ga vừa đạp phanh”.
Trong khi đó, PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, với TPHCM, từ nay đến cuối năm, đầu tư công phải tập trung cho hiệu quả, chất lượng hơn là tốc độ. Về dài hạn, TPHCM cần đề xuất cơ chế chính sách phù hợp để đầu tư công không bị dồn ứ, tắc nghẽn, gây rủi ro cho cán bộ. Làm được như vậy, đầu tư công của TPHCM sẽ tạo được hiệu quả cho nền kinh tế chứ không chỉ là tăng trưởng GDP trong ngắn hạn.
Từ góc độ nghiên cứu kinh tế vĩ mô, theo dõi sát nhịp phát triển của TPHCM trong nhiều nhiệm kỳ qua, TS Huỳnh Thế Du nhìn nhận nguyên nhân cốt lõi của việc giải ngân đầu tư công chậm ở TPHCM do thể chế, cơ chế đặc thù chưa đạt như kỳ vọng; nhân lực trực tiếp và tính trách nhiệm của người đứng đầu. Ông đề xuất lập Tổ phản biện về đầu tư công, lập thể chế đặc thù "nhiều trong một" (một cửa), Nghị quyết của HĐND TPHCM tổng hợp tất cả, trong đó các vấn đề chủ yếu: phân bổ vốn, cơ chế triển khai, kiểm soát, trách nhiệm cá nhân, xử lý ách tắc.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp xanh TPHCM đề xuất có các dự án PPP phụ trợ, mở cửa cho doanh nghiệp tư nhân cùng tham gia các thành phần của dự án đầu tư công.
