“Xót ruột” vì hàng lưu bãi quá lâu
Một trong những vấn đề nóng nhất tại hội nghị, được doanh nghiệp xuất nhập khẩu nêu ra vẫn là công tác kiểm tra chuyên ngành. Đại diện Công ty Thương mại dịch vụ xuất nhập khẩu Tú Anh phản ánh, công văn của Cục Hải quan cho phép doanh nghiệp đã đạt yêu cầu an toàn thực phẩm 3 lần liên tiếp được áp dụng kiểm tra giảm, trên cơ sở tự khai, tự chịu trách nhiệm. Thế nhưng, khi làm thủ tục thực tế, vẫn có công chức yêu cầu doanh nghiệp phải thêm văn bản xác nhận của cơ quan quản lý chuyên ngành, làm phát sinh thủ tục và kéo dài thời gian thông quan... Doanh nghiệp còn gặp lúng túng trong việc xác định hàng hóa có thuộc đối tượng kiểm tra chuyên ngành hay không. Một số mặt hàng trước đây được cơ quan chuyên ngành tiếp nhận kiểm tra, nhưng sau khi rà soát theo Nghị định 15 và Thông tư 01/2024, được xác định là không thuộc phạm vi quản lý. Trong khi đó, khi liên hệ các bộ khác, doanh nghiệp cũng không tìm được cơ quan tiếp nhận hồ sơ, dẫn tới nguy cơ hàng hóa bị ách tại cảng, phát sinh chi phí lớn... Một công ty xuất nhập khẩu khác cũng phản ánh việc nhiều lô nguyên liệu thực phẩm nhập khẩu đã nằm tại cảng thời gian dài do chưa được áp dụng kiểm tra giảm, dù doanh nghiệp đã có văn bản trả lời của các bộ liên quan.
Trả lời doanh nghiệp, bà Lê Thị Thùy Dung, Phó trưởng Phòng Nghiệp vụ hải quan, Chi cục Hải quan khu vực II, khẳng định quy định về miễn và giảm kiểm tra an toàn thực phẩm không mới và đã được nêu rõ tại Nghị định 15/2018. Việc áp dụng kiểm tra giảm được thực hiện trực tiếp tại chi cục hải quan cửa khẩu, trên cơ sở doanh nghiệp tự khai và chịu trách nhiệm; hải quan chỉ kiểm tra ngẫu nhiên theo tỷ lệ. Đối với các trường hợp “không có cơ quan chuyên ngành tiếp nhận”, đơn vị đang phối hợp với Sở An toàn thực phẩm TPHCM xem xét giải pháp tháo gỡ, tránh gây thiệt hại cho doanh nghiệp.
Những đề xuất mới của doanh nghiệp
Phản ánh tại buổi đối thoại, một doanh nghiệp khác gặp khó khi nhập khẩu thức ăn chăn nuôi. Khác với nhiều thủ tục đã được phân cấp về địa phương, kiểm dịch động vật vẫn chủ yếu do hệ thống trực thuộc Bộ NN-MT thực hiện, thời gian xử lý kéo dài, nhất là khâu tiếp nhận và ban hành văn bản, khiến nhiều lô hàng phát sinh chi phí lưu bãi lớn. Việc kiểm dịch tập trung chủ yếu tại cảng Cát Lái khiến hàng hóa dồn về một điểm, gây tắc nghẽn và làm chậm vòng quay logistics. Dù đã có kho bảo quản đạt điều kiện vệ sinh thú y và được cấp chứng nhận, doanh nghiệp vẫn gặp khó khi xin đưa hàng về kho, chờ kiểm dịch, do phát sinh yêu cầu phối hợp mới theo Nghị định 167 (quy định phải có sự tham gia, giám sát của cơ quan hải quan), khiến quy trình bị “kẹt”.
Về vấn đề trên, bà Lê Thị Thùy Dung cho biết, kiểm dịch thuộc thẩm quyền quản lý chuyên ngành, song do gắn trực tiếp với thủ tục thông quan, cơ quan hải quan vẫn ghi nhận đầy đủ các phản ánh của doanh nghiệp để báo cáo cấp có thẩm quyền. Cần phân biệt rõ kiểm tra chất lượng cho phép hàng hóa được đưa về địa điểm kiểm tra hoặc kho doanh nghiệp theo quy định, trong khi kiểm dịch là nhóm đặc thù, chỉ được thực hiện tại cửa khẩu hoặc tại địa điểm kiểm dịch do cơ quan kiểm dịch chỉ định, doanh nghiệp không được tự lựa chọn. Chi cục Hải quan khu vực II sẽ tổng hợp tình hình, nhu cầu thực tế của doanh nghiệp; xin hướng dẫn về quy trình phối hợp mới giữa kiểm dịch và hải quan để xử lý thống nhất trong thời gian tới.
Đại diện Decathlon Việt Nam nêu đề xuất, một số nhóm hàng như thực phẩm và dụng cụ tiếp xúc với thực phẩm, có thể nghiên cứu phương án thực hiện kiểm tra sau thông quan, trước khi hàng hóa được phân phối ra thị trường, thay vì tập trung toàn bộ yêu cầu kiểm tra ngay tại cửa khẩu, qua đó giảm áp lực thông quan và chi phí cho doanh nghiệp. Trước đề xuất này, bà Lê Thị Thùy Dung lưu ý, kiểm tra chuyên ngành gồm nhiều nội dung khác nhau như chất lượng, an toàn thực phẩm, kiểm dịch, văn hóa và mỗi nội dung đều do một bộ chuyên ngành chủ trì theo phân công của Chính phủ. Hải quan không phải cơ quan chủ trì kiểm tra chuyên ngành, chỉ thực hiện thủ tục thông quan tại cửa khẩu; với các mặt hàng rủi ro cao, việc thông quan phải căn cứ vào kết quả xác nhận của cơ quan quản lý chuyên ngành. Đề xuất kiểm tra sau thông quan từng được đặt ra trong các chương trình cải cách, song việc triển khai cần lộ trình và đánh giá tác động đầy đủ, trong bối cảnh Chính phủ đang sửa đổi nhiều luật lớn liên quan đến quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu.
Một số doanh nghiệp cũng góp ý về quy trình thực hiện thủ tục trên mạng còn chậm, gặp nhiều lỗi. Ông Nguyễn Minh Quang, Phó trưởng phòng công nghệ thông tin, Chi cục Hải quan Khu vực II, cho biết, cơ quan hải quan đang gấp rút triển khai đề án hải quan số, hướng tới thông quan tập trung và số hóa chứng từ để khắc phục căn cơ.
