Kể từ sau khi Việt Nam gia nhập Công ước Bern, sách lậu đã trở thành một căn bệnh kinh niên của ngành xuất bản Việt Nam. 10 năm sau sự kiện trên, có thể nói chưa bao giờ việc chống sách lậu trong nước lại trở nên đơn độc và khó khăn như hiện nay.
Chưa ra thị trường thì không có tội!?
Một ngày giữa năm 2011, các nhân viên Công ty Văn hóa Sáng tạo Trí Việt (First News) phát hiện trên thị trường Hà Nội xuất hiện rất nhiều cuốn sách in lậu các đầu sách của First News. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của công ty nên ban lãnh đạo công ty đã chủ động cho nhân viên lần theo các đầu mối, tìm kiếm nguồn gốc của số sách lậu trên.
Sau gần 6 tháng tìm kiếm, với sự phối hợp của Công an Hà Nội, cuối năm 2011 Công an Hà Nội đã tiến hành kiểm tra đột xuất cơ sở in Huy Thi tại nhà số 6, dãy A, Khu tập thể Nhà in Bộ Tổng Tham mưu, xã Ngũ Hiệp, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Tại đây, lực lượng chức năng phát hiện cơ sở đang in ấn một số lượng sách lậu không có nguồn gốc và thu giữ gần 10.000 cuốn sách lậu thành phẩm và bán thành phẩm cùng với nhiều bản sách lậu đang trong giai đoạn hoàn thiện khác. Trong số các sách in lậu, chiếm số lượng nhiều nhất là các tựa sách do First News giữ bản quyền xuất bản tại Việt Nam.
Sách lậu bị phát hiện và thu giữ tại cơ sở in Huy Thi.
Sau đó, First News đã chính thức khởi kiện cơ sở in Huy Thi và đây được xem là một vụ kiện cơ sở in lậu đầu tiên trong cả nước.
Trải qua gần 3 năm, vụ việc được Tòa án Nhân dân TP Hà Nội chuyển đến Tòa án Nhân dân huyện Thanh Trì và vừa qua tòa sơ thẩm đã gây bất ngờ khi tuyên trắng án đối với cơ sở in Huy Thi với hai lý do: Thứ nhất, phía Huy Thi phủ nhận mình là chủ lô hàng trên, nên một khi cơ quan điều tra chưa xác định được ai là chủ thì chưa thể luận tội. Thứ hai, vì lô hàng trên chỉ mới ở dạng đang gia công, chưa đưa ra thị trường, nên không xác định được thiệt hại thương mại mà cơ sở in này gây ra cho First News.
Choáng váng trước lập luận của tòa, ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc Công ty First News, kinh ngạc hỏi: “Nếu như theo lý lẽ của tòa thì chẳng lẽ người làm hàng giả, rượu giả, thuốc tây giả… nếu bị bắt, không biết ai đặt làm, hàng chưa ra thị trường thì chẳng lẽ kẻ làm hàng giả xem như vô can sao?”.
Chắp tay lạy… sách lậu
Ông Nguyễn Văn Phước tâm sự, khi biết tin First News khởi kiện một cơ sở in sách lậu tại Hà Nội, nhiều người trong giới làm sách đã khuyên ông nên bỏ cuộc, đừng kiện tụng vừa hao tốn tiền bạc vừa vô ích. Thế nhưng, First News vẫn cương quyết theo đuổi vụ kiện không chỉ vì vấn đề bản quyền, kinh doanh mà còn vì mong muốn đánh động dư luận về sách lậu, góp phần giảm bớt phần nào tình trạng sách lậu trong nước hiện nay.
Trước đây, tại TPHCM, đơn vị này đã thành công trong việc kiện các trường dạy ngoại ngữ, góp phần không nhỏ làm giảm tình trạng sử dụng sách lậu tại các trường. Thế nhưng, với bản án vừa tuyên, cuộc chiến chống sách lậu của First News đã bị giáng một đòn nghiêm trọng.
Và First News không phải là đơn vị đầu tiên gặp khó khăn như thế. Còn nhớ sau khi Công ước Bern chính thức có hiệu lực tại Việt Nam, các đơn vị làm sách chân chính nồng nhiệt lao vào làm sách có bản quyền và cũng nồng nhiệt không kém khi tiến hành chống lại sách lậu. Hàng loạt các công ty làm sách, các đơn vị xuất bản tố cáo sách lậu, kiện sách lậu.
Không khí chống sách lậu sôi sục, thậm chí có lúc các đơn vị còn tính liên kết với nhau thành lập một hiệp hội chống sách lậu, thế nhưng, chống cứ chống, sách lậu vẫn ngang nhiên tồn tại. Sách lậu không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ, đến mức trong một số trường hợp, sách lậu còn có mặt trên thị trường trước cả sách thật.
Tốn kém tiền bạc, sức lực nhưng đâu vẫn hoàn đó, các đơn vị làm sách nản dần rồi bỏ cuộc. Trớ trêu hơn, trong làng sách, có giám đốc NXB còn mời… đầu nậu đi nhậu để xin làm sách lậu chậm lại cho NXB dễ thở. Có người phụ trách bản quyền tuyên bố công khai đầu hàng trước sách lậu.
Tại các cuộc họp về xuất bản, người ta thôi bàn về sách lậu vì cảm thấy không còn ý nghĩa gì. Thậm chí, giám đốc một công ty làm sách còn cho biết, nhiều người làm sách chân chính đã phải khăn gói đi gặp… các đầu nậu sách để năn nỉ, lạy lục “làm lậu sách người khác đi, đừng làm lậu sách tôi nữa”!
Cho đến nay, trong cuộc chiến chống sách lậu ngoài NXB Giáo dục mang tính đặc thù riêng thì trong giới làm sách chỉ còn mỗi First News vẫn còn bền gan. Thế nhưng, với những gì đã diễn ra tại Tòa án Nhân dân huyện Thanh Trì vừa qua, hành trình đơn độc của First News đang trở nên ngày càng gian nan hơn.
TƯỜNG VY
| |
