Một thống kê mới được công bố cho thấy sự sụt giảm dân số đang đe dọa tăng trưởng kinh tế cũng như an ninh xã hội Nhật Bản. Dân số xứ Phù Tang tính đến tháng 10-2013 là 127,39 triệu người, thấp hơn 800.000 người so với năm 2008, thời điểm dân số nước này đạt đỉnh. Số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ tiếp tục giảm trong khi số các cặp vợ chồng mới cưới thấp nhất kể từ khi kết thúc Thế chiến II. Ước tính, dân số Nhật Bản sẽ giảm dưới mức 100 triệu người vào năm 2048 và có thể tụt xuống mức 86,74 triệu vào năm 2060 nếu tỷ lệ sinh không được cải thiện.
Trước những con số đáng báo động trên, chính quyền của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã phải đặt ra mục tiêu ổn định dân số xung quanh mức 100 triệu người trong 5 thập kỷ tới và tăng tổng tỷ lệ sinh - số con trung bình mỗi phụ nữ có trong đời - lên 2,07 vào năm 2030. Nhật Bản đã đưa ra các chính sách hỗ trợ mới đối với các cặp vợ chồng có nhiều hơn 2 con ngay từ lúc đi sinh cho đến nuôi dưỡng, giáo dục. Lao động nữ đang nuôi con cũng được hỗ trợ để khuyến khích tiếp tục làm việc, tránh tình trạng sụt giảm số lượng lao động.
Tuy nhiên, mục tiêu của Chính phủ Nhật Bản sẽ phải đối mặt với không ít thách thức. Một cơ quan chính phủ đã cảnh báo việc hỗ trợ sẽ khiến chi tiêu công chiếm thêm 2% GDP của Nhật Bản. Ngoài ra, tăng tỷ lệ sinh là một yếu tố nhạy cảm khi người phụ nữ gặp phải áp lực trong cuộc sống vốn nhiều sức ép hiện nay. Hiện tượng di dân đến các thành phố lớn cũng đang làm trầm trọng thêm vấn đề nhân khẩu học. Theo một nghiên cứu được công bố tháng trước, gần 1/2 các tỉnh, thành của Nhật Bản sẽ chứng kiến số lượng phụ nữ ở độ tuổi 20 và 30 tụt giảm 50% vào năm 2040 nếu như người dân tiếp tục di cư từ vùng nông thôn ra các thành phố lớn và tỷ lệ sinh vẫn tiếp tục thấp như hiện nay. Tokyo, nơi có nhiều cơ hội việc làm, thu hút lượng lớn người dân nông thôn nhưng tỷ lệ sinh ở thành phố này chỉ là 1,13 - thấp nhất trong số 47 tỉnh, thành của Nhật Bản. Lý do là mức sống cao khiến nhiều người cưới muộn và dịch vụ chăm sóc trẻ em cho lao động nữ bị hạn chế. Để giảm tình trạng này, chính phủ phải tạo được công ăn việc làm ổn định tại các địa phương để người dân có thể yên tâm định cư tại chỗ.
Theo một số chuyên gia, việc thiết thực chính phủ có thể làm hiện nay là gỡ bỏ các trở ngại cho những phụ nữ có nhu cầu sinh con, vốn phần nhiều liên quan đến vấn đề kinh tế. Đại bộ phận giới trẻ Nhật Bản hiện nay chỉ tìm được một công việc không ổn định, bán thời gian. Họ trì hoãn việc kết hôn và có con bởi không kiếm đủ tiền để trang trải cuộc sống gia đình. Về khía cạnh này, doanh nghiệp có thể chia sẻ cùng chính phủ bằng cách ưu tiên công việc có thu nhập đảm bảo cho giới trẻ, loại bỏ đối xử bất công với lao động nữ đang nuôi con nhỏ.
Những thách thức về dân số tại Nhật Bản đã được cảnh báo từ 2 thập niên trước và đến nay, nguy cơ từ vấn đề này đang dần trở thành hiện thực. Các chuyên gia về nhân khẩu học cho rằng chỉ khi chính phủ và doanh nghiệp cùng nhau bắt tay hợp tác, các thách thức trên mới có thể được giải quyết.
VĂN ĐỖ
