TPHCM đang phải đối mặt với tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH), ô nhiễm môi trường, kênh rạch ô nhiễm, nguy cơ thiếu nước sạch do tác động của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy nhiên, trong những năm qua, bằng những giải pháp thiết thực, thành phố đã có những bước chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường.
Thu gom và xử lý chất thải
Những khó khăn trong lĩnh vực môi trường giai đoạn từ năm 2011 đến nay là lượng chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất, sinh hoạt tăng nhanh, đòi hỏi hạ tầng thu gom và xử lý chất thải phải không ngừng phát triển cả quy mô chiều rộng và chiều sâu để đáp ứng yêu cầu thực tế. Trên thực tế, thành phố đã cơ bản kiểm soát được vấn đề này. Cụ thể, đối với chất thải rắn sinh hoạt, tổng khối lượng thu gom, xử lý là gần 2,6 triệu tấn. Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đạt khoảng 100%. Đối với chất thải nguy hại, khối lượng phát sinh trong năm 2014 ước khoảng 350-400 tấn/ngày, tỷ lệ thu gom, lưu giữ hoặc xử lý đạt 100%. Trong đó, các cơ sở xử lý chất thải nguy hại hoạt động tại TPHCM xử lý ước khoảng 30% - 40%, phần chất thải nguy hại còn lại được thu gom, vận chuyển về các tỉnh khác để xử lý hoặc lưu chứa tại các chủ nguồn thải. Về chất thải y tế, trong năm 2014 thu gom và xử lý hơn 5,506 triệu tấn, đạt 100%. Riêng chất thải y tế phát sinh tại các phòng khám nhỏ lẻ chỉ mới thu gom trực tiếp đúng tuyến đạt 85% - 90%, còn 10% - 15% thải bỏ chung với chất thải sinh hoạt và được vận chuyển về bãi rác chôn lấp hợp vệ sinh.
Thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt tại TPHCM đạt tỷ lệ 100%. Ảnh: PHẠM CAO MINH
Kiểm soát chặt nguồn thải
Không dừng lại hoạt động xử lý chất thải rắn, ô nhiễm chất lượng nguồn nước hệ thống sông kênh rạch thành phố đang là vấn đề nhức nhối. Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM cho biết, hiện nay công tác bảo vệ sông Đồng Nai đã được sự quan tâm sâu sát của nhiều tỉnh thành. Nhiều cuộc họp liên ngành, nhiều giải pháp nhằm kiểm soát chất lượng nguồn nước tuyến sông này đã được các tỉnh thành đầu tư xây dựng. Đơn cử, buộc các KCN-KCX phải xây dựng và đi vào vận hành hệ thống xử lý nước thải đảm bảo tiêu chuẩn môi trường; có kế hoạch phòng ngừa và ứng phó sự cố tràn dầu; xây dựng và đề xuất kế hoạch thực hiện công tác thu thập, quản lý, giám sát giữ liệu quan trắc chất lượng môi trường từ các trạm quan trắc tự động tại các KCX-KCN, các doanh nghiệp có nguồn thải lớn…
Cho đến nay, tỷ lệ KCX-KCN chưa đầu tư hệ thống xử lý chất thải đã giảm rõ rệt. Mặt khác, trong thời gian qua, TPHCM còn chủ động phối hợp với các tỉnh Tây Ninh, Long An, Đồng Nai và Bình Dương tăng cường kiểm tra hoạt động xử lý chất thải của các doanh nghiệp dọc hệ thống sông. Rất nhiều trường hợp doanh nghiệp vi phạm đã bị buộc ngưng hoạt động. Giải pháp phối hợp đồng nhất đoàn thanh tra giữa các tỉnh đã giải quyết được bất cập doanh nghiệp cố tình chây ì không chấp hành luật bảo vệ môi trường vì cho rằng chất thải chảy qua địa phận tỉnh khác thì sẽ không bị phạt.
Tuy nhiên, chất lượng nguồn nước hệ thống kênh rạch thành phố cho đến nay vẫn chưa được cải thiện đạt kết quả như mong đợi. Nguyên nhân là do vẫn còn lượng lớn người dân duy trì thói quen xả rác ra đường phố và kênh rạch. Nhất là trong thời gian qua, khi tình trạng lục bình phát triển nhanh ồ ạt tại nhiều hệ thống nhánh sông, kênh rạch đã kết hợp với rác gây tắt nghẽn dòng chảy. Tạo thành những rạch, ao tù ô nhiễm hết sức nghiêm trọng. Sở đã chủ động phối hợp với Hội Cựu chiến binh, Hội Liên hiệp phụ nữ, UBND các quận, huyện tổ chức các cuộc thi tuyên truyền về công tác bảo vệ môi trường; kêu gọi hạn chế sử dụng túi nilon; tổ chức lễ mit tinh hưởng ứng ngày môi trường thế giới và ra quân tổng vệ sinh; tái bản một số tờ bướm về rác thải, tiêu dùng xanh bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học… nhưng chưa đạt được hiệu quả.
Gia tăng công tác hậu kiểm
Năm 2014, Sở TN-MT đã triển khai 36 đoàn thanh kiểm tra tại 247 đơn vị, kết quả thanh tra có 102 đơn vị vi phạm, ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền đưa vào ngân sách gần 10 tỷ đồng. Tuy nhiên, những con số này phản ánh tình trạng vi phạm môi trường vẫn còn diễn biến phức tạp. Để hạn chế tình trạng này trong năm 2015, thành phố sẽ tiếp tục tăng cường các giải pháp cụ thể như đẩy mạnh công tác thanh kiểm tra và xử phạt nặng các cơ sở sản xuất, kinh doanh có dấu hiệu gây ô nhiễm môi trường. Tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường, nhất là tại các cụm công nghiệp, cơ sở sản xuất hoạt động xen cài trong khu dân cư, các cơ sở sản xuất có nguy cơ ô nhiễm cao và lập danh sách các cơ sở gây ô nhiễm môi trường, xây dựng kế hoạch di dời các cơ sở đến địa điểm quy hoạch phù hợp.
Song song đó, thành phố sẽ tiếp tục triển khai chương trình phân loại chất thải rắn tại nguồn trên địa bàn thành phố. Tập huấn cho các chủ nguồn thải trên địa bàn các quận dự kiến thí điểm chương trình bao gồm quận 1, 3, 5, 6, 12 và tại các trường trung học cơ sở; triển khai tập huấn cho các KCN-KCX còn lại trên địa bàn thành phố và khu A thuộc Khu đô thị Phú Mỹ Hưng; tiếp tục triển khai và duy trì công tác phân loại chất thải rắn tại nguồn trên địa bàn phường 12 (quận 6); nghiên cứu xây dựng phương án phân loại chất thải rắn tại nguồn cho các chợ, trường học trên địa bàn thành phố; thực hiện phân loại chất thải rắn tại nguồn theo hướng tái sinh, tái chế năng lượng, sử dụng công nghệ hiện đại, phù hợp nhằm giảm chi phí xử lý. Mặt khác, thành phố cũng sẽ tham dự diễn đàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương cấp cao về tiết kiệm, tái chế, tái xử dụng chất thải; đóng vai trò là đơn vị đầu mối hỗ trợ việc khảo sát bước đầu cho dự án xử lý chất thải răn tái sinh năng lượng với thành phố JICA (Nhật Bản); hợp tác với thành phố Osaka (Nhật Bản) xây dựng triển khai chương trình phát triển dự án thành phố cácbon thấp.
MINH XUÂN - MINH HẢI
