Một trong những điểm mạnh của Liên hoan phim Tribeca là cam kết về phim tài liệu. Hai phim tài liệu gây tiếng vang tại liên hoan năm nay (từ ngày 16 đến 27-4 tại New York) là 1971 và The Newburgh Sting nói về việc Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) vượt quá giới hạn trong 2 thời kỳ khác nhau: đỉnh cao cuộc chiến tranh Việt Nam và sự tăng cường theo dõi sau vụ khủng bố 11-9-2001.
1971 của Johanna Hamilton tập trung vào các nhà hoạt động chống chiến tranh nổi lên là những anh hùng Mỹ thật sự, còn The Newburgh Sting của David Heilbroner và Kate Davis kể về một âm mưu cài bẫy trắng trợn. Cả 2 phim đem lại cho người xem một cái nhìn mới về khả năng lạm quyền của Chính phủ Mỹ.
John Raines và vợ, Bonnie, trong buổi ra mắt bộ phim tài liệu 1971 tại Liên hoan phim Tribeca 2014.
1971 là cái nhìn của một người trong cuộc về vụ đột nhập ngày 8-3-1971 của nhóm các nhà hoạt động chống chiến tranh có tên “Ủy ban Công dân điều tra FBI” vào văn phòng FBI địa phương ở Media, một thị trấn nhỏ gần Philadelphia, bang Pennsylvania, lấy đi mọi tài liệu trong đó, nhưng FBI không bắt được thủ phạm dù đã mở cuộc một cuộc điều tra lớn. Đến nay, lần đầu tiên những người tham gia vụ đột nhập mới xuất hiện trên màn hình kể lại chi tiết. Không đình đám như vụ lộ tài liệu mật Lầu Năm Góc vài tháng sau đó hoặc vụ Watergate năm 1973 hạ bệ Nixon, nhưng vụ Media là một cột mốc cho thấy việc Chính phủ Mỹ theo dõi bất hợp pháp và đe dọa công dân bất đồng chính kiến.
Bằng cách nhắm một văn phòng FBI địa phương dễ đột nhập như ở Media, nhóm 8 công dân bình thường hy vọng có được bằng chứng kết tội hành vi sai trái của chính phủ. Họ đã khôn ngoan chọn buổi tối có “trận quyền Anh thế kỷ” giữa Muhammad Ali và Joe Frazier để hành động, trong thời gian cảnh sát và FBI đang bận rộn. Trước đêm đó, nhà hoạt động Bonnie Raines đã dò la văn phòng này bằng cách giả làm một du khách háo hức quan tâm “cơ hội cho phụ nữ ở FBI”. Bonnie cùng chồng, John, là những người hoạt động nhất nhóm, đã mạo hiểm cả tương lai gia đình mình với 3 đứa con nhỏ cho lý tưởng của họ. Nhà lãnh đạo không chính thức của nhóm và là người vạch kế hoạch đột nhập là Bill Davidon, một nhà khoa học xuất sắc và hòa nhã, đã qua đời năm 2013.
Đối với bất kỳ thành viên cánh tả của thế hệ Baby Boom, phim 1971 đã nhắc lại cách thức các nhà hoạt động chống chiến tranh can đảm có thể làm, phải đối mặt một FBI đứng đầu bởi nhân vật rất đáng sợ và dường như bất khả xâm phạm, J. Edgar Hoover. Những hậu quả có thể của vụ đột nhập Media là rất lớn nhưng nhóm đã khôn ngoan tránh bị phát hiện, từ đó mang lại sự chú ý trên toàn quốc về sự lạm quyền của Chính phủ Mỹ.
1971 ra mắt tại Liên hoan phim Tribeca năm nay đúng lúc những tranh cãi xung quanh tiết lộ của cựu nhân viên CIA Edward Snowden về việc Cơ quan An ninh quốc gia (NSA) giám sát công dân Mỹ. Có thể thấy sự liên hệ trực tiếp từ các nhà hoạt động của năm 1971 đến Snowden và sự lạm quyền có hệ thống mà Snowden tiết lộ. Hơn 40 năm sau, các nhà tiên phong năm 1971 đang được ngưỡng mộ và lịch sử sẽ có tiếng nói với Snowden, người đang gây tranh cãi.
Trong lúc đó, The Newburgh Sting tiết lộ câu chuyện thật đằng sau một “âm mưu khủng bố” New York thất bại từng được đưa tin rộng rãi trong năm 2009. Thông tin vào thời điểm đó đã gây sốc và đáng lo ngại: 4 người đàn ông bị bắt tháng 5-2009 do liên quan một âm mưu đánh bom các trung tâm Do Thái ở Bronx và bắn hạ một máy bay quân sự cất cánh từ căn cứ không quân ở Newburgh, cách thành phố New York khoảng 100km về phía Bắc. Những gì giới truyền thông không thể phát hiện là âm mưu khủng bố này hoàn toàn được dựng lên bởi FBI và nội gián của họ, một doanh nhân Pakistan mờ ám, người đã tuyển dụng một người theo đạo Hồi và 3 người bạn bình thường của mình với lời hứa 250.000 USD nếu họ tham gia kế hoạch thánh chiến điên rồ đó. 4 người bị cài bẫy trong vụ Newburgh hiện đang thi hành án tù mỗi người 25 năm, gần đây một kháng cáo của họ bị bác và họ tiếp tục kháng cáo lên Tòa án tối cao.
VIỆT NGA
