Báo SGGP từ ngày 13 đến ngày 15-7 đã có loạt bài “Bát nháo thực phẩm chức năng” phản ánh sự bất ổn của thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) từ chất lượng sản phẩm cho tới việc sản xuất, quản lý cấp phép lưu hành và quảng cáo. Để làm rõ hơn những vấn đề mà dư luận quan tâm về TPCN, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Thanh Phong (ảnh), Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế.
Phóng viên: Thị trường TPCN đang rất hỗn loạn khi gần đây cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện, bắt giữ, xử lý nhiều vụ sản xuất, kinh doanh TPCN giả, nhập lậu? Ông nhận định vấn đề này như thế nào?
Ông NGUYỄN THANH PHONG: Hiện nay nhu cầu sử dụng TPCN rất lớn nên không ít đối tượng đã lợi dụng để đưa ra thị trường các mặt hàng TPCN giả, hàng lậu, không rõ nguồn gốc, đây chính là những hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, theo tôi thị trường TPCN không hỗn loạn mà là đang bùng nổ nhưng vẫn được kiểm soát chặt chẽ. Từ đầu năm 2015 tới nay, đã có hai kế hoạch thanh kiểm tra chuyên sâu về TPCN và phụ gia thực phẩm. Bộ Y tế cũng phối hợp với Ban chỉ đạo 389 quốc gia và Bộ Công an trong việc đấu tranh, chống vi phạm pháp luật trong lĩnh vực y tế, trong đó có TPCN. Do đó tần suất các cuộc và đoàn thanh kiểm tra tăng hơn so với các năm trước nên đương nhiên số cơ sở vi phạm cũng bị phát hiện nhiều hơn.
Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng không phải trong những tháng vừa qua chúng ta mới phát hiện nhiều vi phạm về TPCN mà trước đó Cục An toàn thực phẩm cũng như các cơ quan chức năng đã liên tục phát hiện xử lý nhiều sai phạm về TPCN? Những vụ vi phạm lớn, nghiêm trọng được phát hiện trong thời gian gần đây là do cơ quan công an tăng cường nghiệp vụ điều tra. Thống kê cho cho thấy, chỉ riêng việc thực hiện kế hoạch thanh kiểm tra về TPCN của Bộ Y tế, Cục An toàn thực phẩm, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Sở Y tế Hà Nội và TPHCM trong 6 tháng qua đã xử lý khoảng 156 doanh nghiệp, rút giấy phép hơn 20 doanh nghiệp, phạt tiền hơn 5 tỷ đồng. Việc chúng ta phát hiện và xử lý nhiều vi phạm trong lĩnh vực TPCN thời gian qua là kết quả của việc tăng cường phối hợp đấu tranh của các cơ quan chức năng và trong thời gian tới việc thanh tra kiểm tra TPCN vẫn tiếp tục được đẩy mạnh.
Có thông tin cho rằng việc cấp phép lưu hành TPCN quá dễ dãi, nhiều sản phẩm không được cấp phép làm thuốc thì chuyển sang cấp phép làm TPCN?
Dù là thuốc hay TPCN đều có quy định rất chặt chẽ của Bộ Y tế. Đối với TPCN sản xuất trong nước, trước hết doanh nghiệp phải đảm bảo các điều kiện về cơ sở sản xuất, có đăng ký kinh doanh ngành nghề sản xuất, công bố tiêu chuẩn sản phẩm và đi kèm với các chỉ tiêu công bố về sản phẩm thì phải có phiếu kiểm nghiệm, công dụng của sản phẩm và tài liệu khoa học chứng minh. Bên cạnh đó, trong chương trình giám sát chủ động của cơ quan quản lý vẫn thường xuyên lấy mẫu các TPCN trên thị trường để đánh giá chất lượng, căn cứ vào kết quả kiểm nghiệm sau hậu kiểm nếu phát hiện sản phẩm không đảm bảo chất lượng sẽ yêu cầu dừng lưu thông ngay.
Đối với TPCN nhập khẩu, để sản phẩm đó được lưu hành ở Việt Nam thì trước đó sản phẩm phải được cơ quan quản lý thực phẩm ở nước sản xuất cho phép lưu hành ở nước đó. Doanh nghiệp nhập khẩu sản phẩm TPCN phải có trách nhiệm làm kiểm nghiệm, công bố tiêu chuẩn và sau khi được cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn sản phẩm rồi thì từng lô hàng về tới Việt Nam trước khi làm thủ tục thông quan phải kiểm tra chất lượng ở những phòng kiểm nghiệm do cơ quan quản lý chỉ định. Chỉ khi sản phẩm cho kết quả đạt chất lượng, doanh nghiệp mới được làm các thủ tục thông quan, còn không sẽ buộc tái xuất hoặc tiêu hủy. Như vậy có thể thấy, quy định về việc quản lý chất lượng và cấp phép lưu hành TPCN rất chặt chẽ.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có quy chuẩn về TPCN. Điều này tác động như thế nào đối với công tác quản lý?
TPCN không chỉ mới mẻ ở Việt Nam mà ngay cả với thế giới cũng là sản phẩm mới. Nhu cầu dự phòng về bệnh tật của người dân là rất lớn và chúng ta cũng không thể phủ nhận vai trò và hiệu quả của TPCN đối với sức khỏe và dự phòng bệnh tật. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực mới nên ngay cả thế giới cũng chưa có những quy chuẩn về TPCN, chúng ta chỉ đưa ra các điều kiện để quản lý và lưu hành. Hơn nữa, từ năm 2000 khi TPCN xâm nhập vào Việt Nam cho tới nay, chúng ta đã có 5 văn bản để quản lý lĩnh vực này rất chặt chẽ và cụ thể. Sắp tới, liên quan đến điều kiện để sản xuất TPCN, chúng tôi cũng đang nghiên cứu xây dựng lộ trình bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP), trước mắt phấn đấu tới năm 2018 là GMP- ASEAN.
Quảng cáo TPCN đang tràn lan, thiếu chính xác, ảnh hưởng không nhỏ tới người tiêu dùng. Phải chăng chúng ta đang buông lỏng việc kiểm soát quảng cáo TPCN ?
Theo quy định của pháp luật, TPCN trước khi đưa ra quảng cáo phải gửi nội dung quảng cáo tới cơ quan quản lý để thẩm định nội dung và chỉ được quảng cáo đúng nội dung mà Cục An toàn thực phẩm đã thẩm định và phê duyệt. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng doanh nghiệp quảng cáo quá mức, thổi phồng công dụng của sản phẩm, không đúng nội dung thẩm định nhằm mục đích bán được nhiều sản phẩm. Đồng thời, một số cơ quan thông tin, đặc biệt là nhiều trang mạng, website quảng cáo sai sự thật. Trong khi đó, công tác hậu kiểm về việc quảng cáo TPCN chưa thực mạnh mẽ. Trước tình trạng này, từ đầu năm 2015 tới nay, Cục An toàn thực phẩm đã siết chặt hơn việc kiểm tra về quảng cáo TPCN và đã xử lý tới 77 doanh nghiệp vi phạm, rút 12 giấy phép, phạt tiền hơn 1,6 tỷ đồng. Đặc biệt, hàng tuần chúng tôi đều công khai các doanh nghiệp, sản phẩm TPCN vi phạm để người dân biết phòng ngừa.
Chúng tôi cũng khuyến cáo đối với người tiêu dùng cần phải hết sức thận trọng trước các sản phẩm TPCN được quảng cáo là hàng xách tay trên nhiều trang mạng, tuyệt đối không sử dụng các mặt hàng không rõ nguồn gốc, trôi nổi trên thị trường để tránh nguy cơ tiền mất tật mang. Đồng thời, chúng tôi cũng đề nghị Thanh tra của Bộ Thông tin - Truyền thông đẩy mạnh việc thanh kiểm tra, truy tận gốc để xử lý triệt để các trang mạng đang quảng cáo tràn lan quá lố về TCPN nhằm góp phần bảo vệ người tiêu dùng, cũng như tạo hành lang pháp lý công bằng cho doanh nghiệp làm ăn chân chính phát triển.
Khánh Nguyễn
