Ông bà ta thường nói: “Dạy con từ thuở còn thơ”. Trong thực tế cho thấy, những trẻ có vấn đề về nhân cách thường được sinh ra và trưởng thành trong những gia đình thiếu việc giáo dục nhân cách cho trẻ ngay từ lúc còn bé. Do vậy việc sớm rèn luyện nhân cách cho trẻ xem ra rất quan trọng.
Việc sớm rèn luyện nhân cách cho trẻ rất quan trọng. Ảnh nguồn Ecopark
Đáp ứng những nhu cầu ăn mặc, học hành, vui chơi cho trẻ là niềm vui và hạnh phúc của các bậc làm cha mẹ. Nhưng khi được thỏa mãn những nhu cầu cần thiết, trẻ cảm thấy mình được nuông chiều nên từ đó có khuynh hướng đòi hỏi những nhu cầu mới, đôi khi không cần thiết, thậm chí bất hợp lý và tai hại. Trong những trường hợp như thế, lẽ tất nhiên cha mẹ không làm gì khác hơn là từ chối. Nhưng trẻ không dễ dàng chấp nhận sự từ chối của cha mẹ khi mà chúng ý thức được sự nuông chiều và sự nhượng bộ của cha mẹ.
Trước hết, khi đứa trẻ ở độ ba đến năm tuổi, cha mẹ phải cẩn trọng trong lời nói, không buột miệng hứa đùa khi chưa suy nghĩ chín chắn và chưa có cơ sở. Trong thực tế, một số cha mẹ vì để được việc nên có thói quen dỗ dành trẻ bằng những câu đại loại như: Hôm nay con đi học một mình nhé! Ngày mai mẹ sẽ đưa con đi chợ mua đồ chơi hoặc chủ nhật tuần tới ba sẽ đưa con đi xem hát… và sau đó vì cơm áo gạo tiền mà cha mẹ rất dễ dàng quên đi. Nhưng với trẻ, chúng sẽ luôn ghi nhớ và hàng ngày, hàng giờ… mong đợi cha mẹ thực hiện những lời hứa đó. Trẻ sẽ nhắc lại bất cứ lúc nào và cha mẹ rất dễ dàng bị động và trở nên thất hứa. Chỉ một lời hứa cho được việc, vô tình người lớn đã đánh mất lòng tin của trẻ.
Thứ hai là phải kiên quyết không nhượng bộ đối với trẻ khi cần thiết. Khi một đòi hỏi nào của trẻ mà cha mẹ thấy không cần thiết và đã nói “không” thì phải dứt khoát. Trong trường hợp trẻ vòi vĩnh, làm nũng, thậm chí khóc la, gào thét đòi cho bằng được… cha mẹ cũng phải tìm mọi cách dỗ dành và giải thích rõ ràng, không được nhượng bộ nửa chừng, cũng không nên dùng lời quát mắng, roi vọt để trấn áp trẻ. Thực tế cho thấy, nếu cha mẹ đã kiên quyết từ chối một đôi lần với những đòi hỏi không chính đáng của trẻ, tự khắc những lần sau trẻ sẽ nghiệm ra và ngoan ngoãn nghe lời. Ngược lại, trẻ sẽ lợi dụng ngay điểm yếu này của cha mẹ để tiếp tục đòi hỏi những lần tiếp theo. Thật tai hại khi để trẻ có thói quen “được đằng chân, lân đằng đầu” đòi cho bằng được những yêu cầu ngày càng tăng của chúng. Hẳn trong chúng ta cũng ít nhất một lần chứng kiến ở siêu thị, cửa hàng… một trẻ nào đó đòi mẹ mua cho bằng được một món đồ chơi, dù mẹ cháu không bằng lòng mua nhưng cháu vẫn cứ khư khư ôm giữ món đồ chơi ấy trong tay và khóc lóc, làm mình làm mẩy trước mặt mọi người. Trong trường hợp này, không ít ông cha, bà mẹ vì lịch sự và thể diện phải chiều con. Vậy là vô tình cha mẹ hình thành một thói quen không tốt cho trẻ.
Thứ ba là phải giải thích cho trẻ hiểu biết và quý trọng giá trị đồng tiền vì trẻ thường có thói quen đòi hỏi mua sắm bởi chúng chẳng hiểu giá trị đồng tiền. Cha mẹ phải giải thích cho chúng hiểu rằng, đồng tiền có được là do công sức lao động của con người, không phải lúc nào cũng dễ dàng có, đôi khi phải khó khăn chật vật lắm mới có được, vì thế khi mua một món đồ nào cho trẻ ta cũng phải giải thích cho chúng hiểu sự cần thiết của nó để tạo ý thức tiết kiệm. Ví dụ, khi chọn một cây viết, ta cũng nên nói với trẻ: “Cây viết kia tuy đẹp nhưng đắt quá! Con nên chọn cây này cũng bền nhưng lại rẻ hơn và như vậy con đã tiết kiệm được một ít tiền để dùng vào việc khác”. Sự so sánh mang tính tiết kiệm này còn tạo cho trẻ thói quen không tranh đua vật chất với bạn bè. Và cũng trong ý thức này, cha mẹ đừng bao giờ nói rằng: “Để mẹ mua cho con cái khác đẹp hơn” khi trẻ có ý thèm muốn món đồ nào đó của bạn. Câu nói này vô tình hay cố ý tạo cho trẻ thói đua đòi ganh tị.
Thứ tư là phải giải thích cho trẻ biết lý do khi nhận được quà tặng của cha mẹ. Ngoài nhu cầu ăn mặc, vui chơi… để khuyến khích việc học hành cho trẻ bằng quà tặng, cha mẹ cũng nên nói rõ lý do. Ví dụ như: Đây là quà tặng cho con được nhiều điểm 10…, đây là quà tặng con được đạt giỏi học kỳ 1… Tránh tiện tay mua sắm một món quà không cần thiết cho trẻ.
Và cuối cùng các bậc cha mẹ đừng bao giờ tiết kiệm lời giải thích với trẻ khi chúng thất vọng vì ta không thỏa mãn yêu cầu nào đó. Lời giải thích sao cho phù hợp với từng lứa tuổi và dễ hiểu để trẻ tiếp thu được. Ở lứa tuổi lên 3 - 4, nếu trẻ có thói quen ăn kẹo thì ta giải thích ăn kẹo nhiều sẽ bị đau bụng và hư răng. Nếu chúng thích những món đồ chơi súng đạn, cha mẹ giải thích: đồ chơi này nếu đạn trúng vào sẽ làm cho hỏng mắt thay vì nói: Con không nên chơi vì nó mang tính bạo lực.
Trẻ em là người chủ đất nước trong tương lai, hình thành một nhân cách tốt cho trẻ là một việc làm rất cần thiết của các bậc làm cha mẹ.
Nguyễn Minh Út
