Dư luận vẫn thường ca ngợi cố đô Huế bằng cụm từ: “Huế đẹp Huế thơ”. Thơ là nên thơ hay thơ mộng, nhưng thơ còn “xuất khẩu thành thơ”, vì người Huế có thể nói chuyện với nhau có vần điệu như thơ. Vì thế nên các cửa hàng hay thương hiệu ngày nay hay chào mời đặc sản bằng những câu thơ.
Cũng hấp dẫn như món ăn đặc sản. Tỷ như, chỉ Huế mới có món chè nhãn lồng bốc thịt quay, với mấy câu thơ chào mời:
Nhãn lồng thay hột thịt quay
Chè ngon nổi tiếng xưa rày Huế ơi.
Món chè lạ nhất trên đời
Ngọt - bùi khắng khít một trời yêu thương.
Cũng chỉ riêng Huế mới có món cơm hến. Dòng Hương Giang thơ mộng ở gần thôn Vỹ Dạ có một cái cồn nhỏ, là nơi tập trung của con hến, nên gọi là cồn Hến và chỉ có hến ở cồn này mới ngon và món cơm hến ra đời từ đây. Đặc biệt cơm hến rất cay, ăn với cơm nguội, nên mới có bài thơ chào mời cơm Hến:
Đã nghe ớt đỏ cay nồng
Tìm trong vị Hến một dòng Hương xanh
Ruốc thơm, cơm nguội, rau lành
Mời anh buổi sáng chân thành món quê.
Thật bất ngờ lai lịch về món tôm chua. Theo thơ chào mời thì: Nguyên là đặc sản Gò Công/ Theo bà Từ Dũ ra cùng Hương giang/ Tôm hồng, ớt đỏ, riềng vàng/ Vị chua thấm lưỡi nhớ hàng thịt phay. Đất Gò Công còn gọi tiếng Hoa là Khổng Tước có tới hai hoàng hậu, bà Nam Phương vợ vua Bảo Đại và bà Từ Dũ vợ vua Khải Định, bà đã truyền món tôm chua cho cung nữ, ăn ghém với thịt heo phay. Anh tôm chua từ Gò Công ra Huế.
Cũng chỉ có Huế mới có món bánh ăn cạp kẹp vào nhau, đó là món ram-ít. Mời em ăn ngậm mà nghe/ Bánh ram giòn rụm đam mê vị nhà/ Bánh ít mềm dẻo tình ta/ Ít-ram khắng khít đôi ta chung lòng. Đã có một thời sinh viên, viên chức giờ tan tầm rủ nhau lên dốc Nam Giao để ăn món ghiền bánh bèo chén. Bánh đổ bột trong những cái chén sứt mẻ bỏ đi, chấy lên bột tôm chan nước mắm ngọt mà húp: Tôm chấy hồng thắm bánh bèo/ Dẻo thơm bột gạo quê nghèo nên thương/ Hẹn em ngồi quán ven đường/ Bánh bèo kết nối tơ duyên đôi lòng.
Du khách đi tour Huế luôn nhớ món bún thịt nướng Kim Long: Kim Long tỏa khói chiều thơm/ Thịt em nướng đã ướp hương đậm đà/ Bánh ướt dẻo trắng mượt mà/ Đón mừng du khách gần xa ấm lòng. Nếu du khách muốn có gói kẹo về làm quà thì đã có thương hiệu chào mời: Thơm tho mềm dẻo ngọt ngào/ Mè xửng hạt đậu chao ôi tuyệt vời/ Món quà xứ Huế em ơi/ Kẹo thơm mè xửng tặng người tình chung.
Câu thơ quảng cáo đặc sản Huế còn nhiều như các món của cung đình, món chè đậu ngự hay món nem chả, để kết thúc là 4 câu thơ chào mời món bánh khoái, nổi bật là chuỗi nhà hàng bánh khoái Lạc Thiện của mấy anh chị em cô Câm:
Nước lèo, rau sống, tỏi nồng
Càng ăn càng khoái càng không muốn về
Bột tôm thịt trứng ướp vàng
Cùng chung khuông bánh thơm tràn phố đông.
Bánh khoái là một loại bánh xèo trong Nam, bánh xèo có lẽ do âm thanh khi đổ bột nghe tiếng xèo, còn bánh khoái là do từ tên chính là bánh khói do khi đổ bánh thì khói bốc lên nghi ngút, nhưng tiếng Huế gọi chệch ra khói là khoái cũng như chữ nói, nái chệch thành noái. Ngôn ngữ văn hóa chen trong món ăn thức uống.
LÊ VĂN SÂM
