Trong quý 1 năm 2008, phường 16 quận Gò Vấp TPHCM đã tiếp nhận và xử lý 163 vụ việc tranh chấp và đơn thư khiếu nại, trong đó đến 90 trường hợp các đương sự tự rút đơn qua công tác hòa giải tại phường. Nếu tính trong vòng 7 năm từ 1999 đến 2006, phường đã tổ chức hòa giải thành cho 656 trường hợp trong số 670 vụ việc tranh chấp, khiếu nại. Đây được xem là cấp cơ sở có tỷ lệ hòa giải thành cao mà Chủ tịch UBND TPHCM Lê Hoàng Quân đã yêu các cơ quan liên quan cần khảo sát mô hình, kinh nghiệm để có thể nhân rộng…
Không dùng mệnh lệnh hành chính
Ông Nguyễn Văn Dụng thuyết phục bà Trương Thị Chinh hiến đất mở rộng đường theo chủ trương của phường. Ảnh: TR.T.
Phường 16, quận Gò Vấp là một trong những phường có tốc độ đô thị hóa nhanh, đất nông nghiệp thu hẹp, khu dân cư ngày càng mở rộng. Việc mua bán chuyển nhượng nhà đất thường được làm bằng giấy tay. Vì thế khi thực hiện các thủ tục đăng ký quyền sử dụng theo pháp luật, thường phát sinh các tranh chấp phức tạp.
Từ đó, khiếu nại, tranh chấp, mâu thuẫn trong các gia đình ngày càng gia tăng. Không những thế, việc chỉnh trang đô thị, mở rộng hẻm bằng mô hình “dân hiến đất, nhà nước làm đường” cũng không phải lúc nào cũng xuôi chèo mát mái. Bởi vì, ai nhà rộng đất nhiều bắt buộc phải hiến nhiều, nhưng trong thời buổi “tấc đất tấc vàng” để người ta “xuôi tai”, không gửi đơn khiếu nại chẳng phải chuyện dễ.
Ông Nguyễn Văn Dụng, Thường trực Hội đồng hòa giải phường 16 đưa điển hình gia đình bà Trương Thị Chinh ở tổ dân phố 38, đường số 4, phường 16. Trước đây gia đình bà đã hiến cả 1.000m² đất để xây dựng Trường Tiểu học Lam Sơn, nay chính quyền địa phương mở rộng đường số 4, vận động bà hiến thêm 42m² nữa.
Trong khi gia đình bà không lấy gì làm khá giả, mẹ già bị bại liệt đã nằm một chỗ hơn 4 năm nay, giá đất theo thị trường gần 15 triệu đồng/m². Rõ ràng một bài toán rất khó cho cán bộ vận động, hòa giải. Đến nỗi gia đình yêu cầu nhà nước chỉ cần xây lại cái cổng nhà sau khi đập cổng cũ, cũng không thực hiện được vì phường không có kinh phí.
Đến nay, ông Dụng cũng không thể nhớ đã bao nhiêu lần gặp gỡ gia đình bà Trương Thị Chinh và cuối cùng gia đình bà Chinh đã gật đầu “thôi vì cái lợi chung” để con đường không phải cong khi đi qua trước nhà bà. Nhưng để có được cái gật đầu ấy bà phải làm công tác dân vận trong nội bộ gia đình, để không lòi ra một đơn khiếu nại nào. Khi được hỏi vì sao dễ bị cán bộ phường “dụ”, bà Chinh cười nói: Phường nói có tình, có lý mình nghe thôi, người dân ai cũng biết vì cái lợi chung cả, nhưng có điều vận động thì phải ra vận động đừng có “vận động ép” hoặc hù dọa bằng các mệnh lệnh hành chính.
Đi sâu, nắm rõ
Câu chuyện tranh chấp đất gia tộc kiện tới kiện lui kéo dài gần cả chục năm ở địa phương này cũng không hiếm. Vào năm 2003, UBND phường 16 quận Gò Vấp nhận được đơn khiếu nại tranh chấp đất gia tộc của các hộ dân Nguyễn Thị Liếp, Nguyễn Kim Xuyến, Võ Thị Ky, Võ Văn Quốc… kiện ông Trịnh Văn Phú chiếm dụng đất hương hỏa. Qua kết quả xác minh của phường, phần đất gia tộc ông Võ Văn Ngãi sử dụng từ trước năm 1975 có diện tích hơn 340m². Sau khi ông Ngãi qua đời, cuối năm 1975 các người con, dâu (đã nêu trên) của ông cho ông Trịnh Văn Phú (cháu ngoại ông Ngãi) ở và sử dụng phần đất nêu trên.
Trong quý 1 năm 2008, toàn thành phố đã nhận 4.307 đơn thư khiếu nại, tố cáo, trong đó có 1.255 đơn trùng lắp. Các ngành các cấp đã xử lý đạt tỷ lệ 98%. Theo UBND TP, đơn thư khiếu nại so với cùng kỳ giảm, vì TP có nhiều chính sách điều chỉnh đơn giá bồi thường nên hạn chế phát sinh khiếu nại. Đồng thời, UBND các quận huyện có nhiều cố gắng trong giải quyết khiếu nại nên số vụ việc lên cấp trên đã giảm bớt. Đặc biệt công tác tuyên truyền vận động hòa giải cơ sở đã được các cấp các ngành thực hiện khá tốt... |
Sau 3 lần lên phường hòa giải các bên vẫn chưa đồng ý. Tháng 4-2004, các bên đưa đơn lên UBND quận Gò Vấp. Sau khi xem xét vụ việc UBND quận Gò Vấp hướng dẫn họ liên hệ tòa án bởi vì sự việc thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án. Đến lúc này bên khiếu nại lại quay về phường và ông Dụng đã dựa vào luật để phân tích: nếu mang ra tòa với giá trị đất đang sử dụng, án phí phải đóng lên đến cả 100 triệu đồng, đó là chưa kể quan hệ anh em họ hàng không tránh khỏi rạn nứt, lợi bất cập hại.
Khi bắt tay vào xử lý hòa giải, ông Dụng tuyên bố: “Tôi là người từ trên trời rơi xuống, không quen biết với cả hai bên khiếu nại và bị khiếu nại…”. Cuối cùng gia tộc họp lại 100% đồng ý cho ông Phú toàn quyền sử dụng thửa đất trên. Khi cầm biên bản họp gia tộc của ông Phú, ông Dụng nhẹ nhõm: Muốn được kết quả này cán bộ phải dày công đi sâu, nắm rõ nguồn gốc đất, để nói chuyện với hai bên. Chưa hết, cần biết tâm lý người dân để ý kiến mình đưa ra có sức thuyết phục, thấu lý đạt tình. Dân mình, luôn biết lấy chữ tình làm trọng. Người ta, mỗi người sẵn sàng chịu thiệt một chút mà giữ được tình làng nghĩa xóm…
Kinh nghiệm trong công tác hòa giải ở cơ sở theo ông Nguyễn Văn Dụng: Điều đầu tiên nhất phải là người có trình độ chuyên môn. Thứ hai phải vừa nắm luật vừa nắm ý dân. Đôi khi làm công việc này phải áp dụng cả nghệ thuật quân sự vào nữa “biết người biết ta trăm trận trăm thắng”.
Trao đổi thêm về công tác hòa giải, ông Võ Đại Thắng, Chủ tịch UBND phường 16, Chủ tịch Hội đồng hòa giải của phường cho biết, khi tiếp dân về các vụ khiếu nại cán bộ trước hết phải giải thích thiệt hơn cho bà con về các điều khoản luật. Trong nhiều trường hợp phải phô tô những quy định của pháp luật liên quan cho bà con đọc. Rất nhiều vụ việc, cán bộ phải vận dụng tình hình thực tế để dàn xếp. Có khi những điều vận dụng không nằm trong quy định của luật, nhưng lại được hai cả bên chấp thuận “tâm phục khẩu phục”. Kết quả trong gần 10 năm qua, phường 16 Gò Vấp không có trường hợp hòa giải thành nào bị “lật kèo”.
Trần Toàn
