Gửi báo cáo tới Quốc hội phục vụ kỳ họp thứ 6, Bộ VH-TT-DL cho biết, mức độ mai một giá trị văn hóa truyền thống ở các dân tộc có số dân dưới 1.000 người ở mức nghiêm trọng. Hiện Việt Nam có 14 dân tộc thiểu số rất ít người, trong đó có 5 dân tộc thiểu số có số dân dưới 1.000 người (gồm: Si La, Pu Péo, Rơ Măm, Brâu và Ơ Đu).
Phần lớn các dân tộc thiểu số cư trú ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, có khó khăn đặc thù, biên giới hải đảo; đời sống vật chất còn nhiều khó khăn; cơ sở hạ tầng chưa phát triển. Bên cạnh đó là chất lượng các dịch vụ thấp, thiếu thốn; lối cư trú không tập trung (ở nhiều địa phương khác nhau, thậm chí ở nước ngoài như: Chứt, Lô Lô, Bố Y, Cống, Ngái… hay cư trú xen kẽ với các dân tộc khác - dân tộc có số dân lớn hơn). Các dân tộc này có xu hướng bị hòa nhập và tiếp nhận ồ ạt nhiều nét văn hóa của các dân tộc khác có số dân lớn hơn.
So với các dân tộc thiểu số khác, mức độ mai một giá trị văn hóa truyền thống ở các dân tộc có số dân dưới 1.000 người đang ở mức nghiêm trọng. Tỷ lệ đồng bào ở nhà truyền thống của các dân tộc này rất thấp, như dân tộc Brâu (1,5%) và Rơ Măm (1,5%).
Bên cạnh đó, ngôn ngữ, chữ viết; bài hát, điệu múa, nhạc cụ truyền thống; trang phục truyền thống, nghề thủ công truyền thống cũng đang bị thất truyền. Theo kết quả điều tra 53 dân tộc thiểu số năm 2019, có 5,5% dân tộc thiểu số biết sử dụng nhạc cụ truyền thống, trong đó có dân tộc như Chứt, Si La, Ngái chỉ còn dưới 10 người biết sử dụng nhạc cụ truyền thống; có 13% người dân tộc thiểu số biết múa điệu múa truyền thống của dân tộc mình; có 13,6% người dân tộc thiểu số biết hát bài hát truyền thống, trong đó dân tộc Ngái cũng chỉ còn dưới 10 người biết hát bài hát truyền thống… Thực trạng này đã phản ảnh rõ sự mai một văn hóa truyền thống ở các dân tộc thiểu số trong bối cảnh hiện nay.
“Nguy cơ mai một văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số nói chung và dân tộc có số dân dưới 10.000 người nói riêng đang đặt ra những thách thức rất lớn đối với công tác quản lý Nhà nước về bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống”, bản báo cáo nêu rõ.
Khoản 5, điều 4, Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14-1-2011 của Chính phủ về công tác dân tộc quy định: “Dân tộc thiểu số rất ít người” là dân tộc có số dân dưới 10.000 người. Đây là những dân tộc thiểu số có mức độ và phạm vi mai một văn hóa truyền thống rất cao.
