Chuyến thăm Trung Á lần đầu tiên của Ngoại trưởng Mỹ Condoleeza Rice tới Kyrgyzstan, Afghanistan, Kazakhstan và Tajikistan kéo dài trong 3 ngày từ 10-10 cho thấy một phần trong chính sách của Mỹ đối với khu vực này.
Dễ nhận thấy Uzbekistan không nằm trong lịch trình của chuyến đi do Quốc hội Mỹ đang có kế hoạch cấm vận đối với Uzbekistan (vì cho là chính phủ nước này đàn áp người biểu tình). Hai vấn đề quan trọng nhất trong chuyến đi là: thứ nhất, tìm nơi đặt căn cứ quân sự Mỹ thay thế cho căn cứ tại Uzbekistan; thứ hai, thuyết phục các nước trong khu vực thành lập các tổ chức khu vực mà không có Nga, Trung Quốc và Iran.
Kể từ sau sự kiện 11-9, đặc biệt là từ khi Mỹ tấn công Afghanistan, Washington đã xây dựng được mối quan hệ đồng minh khá chắc chắn tại khu vực Trung Á, nhất là thuyết phục được Kyrgyzstan và Uzbekistan cho phép Mỹ đặt căn cứ quân sự.
Bà C.Rice (trái) trong buổi gặp Thủ tướng Kyrgyzstan Felix Kulov.
Thế nhưng, mối quan hệ này vừa qua bị lung lay sau khi Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO - gồm Nga, Trung Quốc, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan) đã yêu cầu Mỹ thiết lập một thời gian biểu chính xác để rút quân khỏi các nước Trung Á. Tờ Kommersant của Nga dẫn nguồn từ Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Mỹ xem quyết định của SCO là “do áp lực từ Bắc Kinh và Mátxcơva”.
Chặng cuối chuyến thăm của bà Rice là Tajikistan, nơi Mỹ đang muốn lập căn cứ quân sự thay thế cho căn cứ quân sự tại Uzbekistan. Bà Rice sẽ cố gắng thuyết phục Tổng thống Tajikistan Emomali Rakhmonov chấp nhận để Mỹ đóng quân ở Tajikistan. Vấn đề Mỹ đóng quân tại Tajikistan cũng đã được thảo luận giữa Tổng thống Nga và Tổng thống Tajikistan hồi tuần rồi tại Mátxcơva, dĩ nhiên là ông Putin muốn Tajikistan không đồng ý với đề nghị của Mỹ.
Không giống như chuyến thăm Trung Đông cách đây vài tháng, chuyến đi này của bà Rice có thể sẽ không đả động đến vấn đề dân chủ. Do đó bà Rice khó có thể chấp nhận đòi hỏi của lực lượng đối lập tại Tajikistan đòi gây áp lực lên Tổng thống Rakhmonov xung quanh vấn đề thủ lĩnh lực lượng này, ông Mahmadruzi Iskandarov vừa bị tòa án Tajikistan kết án 23 năm tù.
Đối với Kazakhstan, Bộ Ngoại giao Mỹ gần đây cho hay Mỹ có thể giúp Kazakhstan gia nhập WTO. Mỹ từ lâu cũng đã lên kế hoạch thành lập khối kinh tế Trung Á bao gồm cả Afghanistan nhưng không có Nga, Trung Quốc và Iran. Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Shiner đã gợi ý về khả năng thành lập khu vực mậu dịch tự do, xóa bỏ hàng rào mậu dịch đối với nhiều mặt hàng, chủ yếu là dầu mỏ.
Vũ Minh (Theo Kommersant)
