Phóng viên: Thưa Phó Thủ tướng, nhìn lại chặng đường gần 40 năm Đổi mới, đâu là bước ngoặt mang tính quyết định nhất về đổi mới tư duy chiến lược đã định hình nên diện mạo đất nước ngày hôm nay?
Phó Thủ tướng NGUYỄN CHÍ DŨNG: Tôi cho rằng đó chính là sự chuyển đổi dứt khoát từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, lạc hậu, kém phát triển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Thành tựu minh chứng rõ nét nhất cho sự thành công của việc “cởi trói” tư duy này chính là sự vươn lên ngoạn mục của Việt Nam. Từ một nước nghèo, đến nay chúng ta đã trở thành nền kinh tế có quy mô đứng thứ 33 trên thế giới, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu về thương mại và thu hút FDI. GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt hơn 4.700USD, bắt đầu bước vào ngưỡng thu nhập trung bình cao. Việt Nam đã trở thành hình mẫu về hàn gắn, vươn lên sau chiến tranh, là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Tôi có lần cũng đã chia sẻ suy nghĩ của mình, rằng, nếu coi đất nước ta như một con tàu lớn thì con tàu ấy đã vượt qua những khúc quanh, giờ là thời điểm phải tiến nhanh hơn, vững chắc hơn ra biển lớn để đến bờ bến hùng cường.
Bối cảnh thế giới và trong nước từ những ngày đầu bỡ ngỡ ấy đến nay đã vô cùng khác biệt. Theo Phó Thủ tướng, tư duy chiến lược của chúng ta có đang theo kịp những biến động đó không và đâu là “điểm nghẽn” lớn nhất về tư duy cần phải khai thông ngay lúc này?
Tình hình thế giới đang diễn biến rất nhanh, phức tạp và khó dự báo. Chúng ta đang chịu tác động trực tiếp từ những cú sốc địa chính trị, sự thay đổi cấu trúc kinh tế do tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ, xu hướng phân mảnh kinh tế toàn cầu và các thách thức an ninh phi truyền thống. Với một nền kinh tế có độ mở lớn, Việt Nam đang chịu tác động mạnh từ bối cảnh này, đan xen với các thách thức nội tại, tạo sức ép không nhỏ đối với quá trình phát triển.
“Điểm nghẽn” lớn nhất đã được nhận diện rõ ràng, chính là thể chế, đặc biệt thể chế huy động và sử dụng hiệu quả, sáng tạo các nguồn lực. Mặc dù thời gian qua chúng ta đã từng bước tháo gỡ một số “điểm nghẽn” bằng việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính song vẫn cần tiếp tục hoàn thiện hơn nữa. Để đạt mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững, Việt Nam cần khẳng định tư duy mới, tầm nhìn mới, tâm thế mới; chủ động kiến tạo phát triển, quyết định tương lai, tham gia các cấu trúc trật tự kinh tế mới, “cuộc chơi” mới, phù hợp với những xu hướng mới đang diễn ra trên thế giới; đồng thời phải hành động quyết liệt, thực hiện những cải cách mạnh mẽ với quyết tâm chính trị cao nhất.
Nhiều chuyên gia cho rằng những động lực từ đổi mới thể chế kinh tế đã tới hạn. Vậy, động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam trong những thập kỷ tới nên đến từ đâu, thưa Phó Thủ tướng?
Tôi cho rằng động lực tăng trưởng mới phải đến từ thay đổi tư duy, khơi thông các nguồn lực, phát huy nội lực, năng lực sáng tạo để phát triển.
Thứ nhất, chúng ta phải huy động tối đa mọi nguồn lực xã hội, lấy đầu tư công làm “vốn mồi” để dẫn dắt, kích hoạt đầu tư của khu vực tư nhân. Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Thứ hai, và đây là yếu tố then chốt, chúng ta phải khai thác tối đa tiềm năng từ các động lực tăng trưởng mới, đặc biệt cần khai thác và phát huy được năng lực sáng tạo của người Việt Nam kết hợp với tiến bộ khoa học công nghệ của thời đại. Đó là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ lượng tử, robot, hàng không vũ trụ... Đây là những lĩnh vực có khả năng thúc đẩy tái cấu trúc nền kinh tế, xác lập mô hình tăng trưởng mới, tạo sự chuyển biến về chất trong giai đoạn tới. Song song với đó là phát triển các mô hình kinh tế mới như khu thương mại tự do, trung tâm tài chính, gắn với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nếu cứ đi trên lối mòn cũ, chúng ta chỉ có thể “về đích” sau cùng. Muốn bứt phá phải mở lối đi riêng, đi trước một bước, dám đặt mục tiêu xa hơn, cao hơn sức mình để nỗ lực phấn đấu và chỉ thế mới đạt được mục tiêu mình mong muốn và mới đảm bảo “đúng hướng, tiến công và vượt lên”.
Hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, theo Phó Thủ tướng, bước đột phá tiếp theo về tư duy chiến lược cần tập trung vào những lĩnh vực cốt lõi nào?
Để hóa giải khó khăn và làm mới các động lực tăng trưởng, có nhiều nhóm giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm đã được đề ra. Trong đó, một cách ngắn gọn, cần tập trung vào các lĩnh vực sau:
Hoàn thiện thể chế là ưu tiên hàng đầu. Phải tiếp tục đổi mới công tác xây dựng và thực thi pháp luật theo hướng minh bạch, ổn định, tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Đặc biệt, cần rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong các lĩnh vực trọng yếu như đất đai, khoáng sản, quy hoạch và tháo gỡ ngay vướng mắc cho hàng ngàn dự án để khơi thông nguồn lực. Và phải dám đặt cho mình những mục tiêu thách thức, tạo áp lực và động lực để bứt phá.
Tiếp theo là nâng cao năng lực công nghệ, tiến tới làm chủ công nghệ ở một số lĩnh vực then chốt, có thế mạnh, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Phát triển hạ tầng và năng lượng là giải pháp có ý nghĩa then chốt. Trọng tâm là đẩy nhanh xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, sớm hoàn thành các dự án trọng điểm quốc gia. Phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, hướng tới năng lượng sạch, ổn định, bảo đảm an ninh năng lượng trong dài hạn; đẩy mạnh công tác giáo dục - đào tạo, phát huy sức mạnh con người Việt Nam, tận dụng thời kỳ “dân số vàng”.
Cùng với đó cần phát huy sức mạnh tổng hợp từ các thành phần kinh tế; thúc đẩy sự liên kết và bổ trợ lẫn nhau giữa kinh tế nhà nước, kinh tế tư nhân và khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài nhằm hình thành cấu trúc kinh tế hiệu quả và bền vững.
Cuối cùng, hội nhập quốc tế cần triển khai theo hướng thực chất hơn. Trong hội nhập, nội lực giữ vai trò quyết định; ngoại lực là nguồn bổ sung quan trọng. Nguyên tắc xuyên suốt là hội nhập sâu rộng nhưng bảo đảm giữ vững độc lập, tự chủ và nâng cao năng lực tự cường của nền kinh tế.
Là thành viên Ban Chỉ đạo Tổng kết 40 năm Đổi mới, đâu là thông điệp cốt lõi mà Phó Thủ tướng muốn gửi gắm đến thế hệ tương lai, những người sẽ viết tiếp câu chuyện Đổi mới?
Để sớm hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam thịnh vượng, hùng cường, tôi mong muốn các nhà đầu tư, các địa phương và đặc biệt là thế hệ trẻ đồng lòng, chung sức cùng Chính phủ thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước. Thế hệ trẻ hôm nay chính là tương lai của đất nước, những người sẽ viết tiếp những trang sử vàng của dân tộc ta. Với tinh thần đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên của toàn dân tộc; với sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và sự điều hành hiệu quả của Chính phủ, chúng ta sẽ thực hiện thắng lợi các mục tiêu, đưa Việt Nam thân yêu của chúng ta bứt phá mạnh mẽ, khẳng định vị thế và uy tín trên trường quốc tế.
Xin trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng!
