Tiếp cận thận trọng, từng bước
Giờ học phát triển tình cảm - kỹ năng xã hội cho trẻ với chủ đề “Gọi tên cảm xúc” do cô Đàm Thị Thu, giáo viên lớp Lá 1, Trường Mầm non Họa Mi 2 (phường Chợ Lớn, TPHCM) tổ chức được khởi động bằng hoạt động hát tập thể. Sau đó, trẻ xem một đoạn phim ngắn được thực hiện nhờ AI về một cuộc trò chuyện giữa hai người bạn.
Xem xong phim, cô Đàm Thị Thu phát các thẻ hình mặt người thể hiện trạng thái vui, buồn, giận dữ… và hướng dẫn trẻ cách nhận diện biểu hiện cảm xúc. Cuối buổi học, mỗi học sinh dùng iPad, tự tay quét mã QR để tham gia trò chơi dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Cô Đàm Thị Thu cho biết, khi ứng dụng AI, bài dạy trở nên trực quan với nhiều hình ảnh bắt mắt, âm thanh sống động, giúp không khí lớp học trở nên sôi nổi, trẻ hứng thú và tiếp thu kiến thức tốt hơn. Tuy nhiên, ở bậc mầm non, ngoài giờ học, các em được chăm lo sức khỏe, dinh dưỡng nhiều hơn bậc học khác nên việc ứng dụng công nghệ thông tin cần được tính toán sao cho phù hợp.
Theo khuyến nghị của các chuyên gia y tế, trẻ từ 2-5 tuổi không nên sử dụng thiết bị điện tử quá 1 giờ/ngày. Do đó, giáo viên cần đảm bảo sự cân bằng giữa thiết bị công nghệ và vận động thể chất, giữa tương tác trên máy tính với tương tác trực tiếp, giúp trẻ phát triển toàn diện thể chất, tình cảm, nhận thức và các kỹ năng xã hội.
Cô Nguyễn Hồ Bảo Châu, giáo viên Trường Mầm non Vàng Anh (phường Chợ Quán, TPHCM), cho rằng, nếu kiểm soát tốt việc trẻ làm quen với thiết bị điện tử sẽ tạo ra nền tảng vững chắc về kỹ năng, kiến thức công nghệ để thích ứng với việc học ở các bậc học cao hơn. Đơn cử, trẻ từ 3-4 tuổi được tiếp cận một số thao tác đơn giản như tắt mở nguồn thiết bị điện tử, kéo thả chuột trên màn hình.
Trẻ ở các độ tuổi lớn hơn được hướng dẫn các thao tác phức tạp hơn như: quét mã QR, bấm vào đường link bài học, chọn đáp án trên màn hình máy tính trả lời câu hỏi của giáo viên. Ngoài ra, gia đình và nhà trường cần thường xuyên phối hợp, trao đổi thông tin về thời gian sử dụng, những nội dung trẻ được truy cập phù hợp với độ tuổi trên các thiết bị điện tử tại nhà.
Phát triển theo hình xoắn ốc
Theo thầy Trần Quốc Long Xuyên, Tổ trưởng chuyên môn khối 4, Trường Tiểu học Trần Hưng Đạo (phường Cầu Ông Lãnh, TPHCM), rất nhiều tiện ích của AI có thể ứng dụng vào dạy học như: làm phim, thiết kế trò chơi, xây dựng câu hỏi bài tập, vẽ sơ đồ hệ thống kiến thức, ghi nhận kết quả bài làm của học sinh… Sản phẩm bài dạy khi ứng dụng AI có tính trực quan, sinh động hơn nhiều so với phương tiện dạy học truyền thống là bảng đen, phấn trắng.
Nhờ đó, kiến thức chuyển tải qua bài học đạt hiệu quả hơn. Song, theo thầy, để việc sử dụng AI không quá đà, giáo viên cần xuất phát từ yêu cầu của mỗi bài học, kết hợp nhiều hình thức, phương pháp dạy học để mang lại hiệu quả tiếp nhận tốt nhất cho học sinh.
Thầy Long Xuyên thông tin, hiện nay chương trình giáo dục phổ thông được thiết kế theo hình xoắn ốc. Trong đó, nội dung kiến thức, kỹ năng được trang bị theo hình thức phủ rộng ở các bậc học dưới ở mức độ cơ bản, lên các bậc học cao hơn mới phát triển chuyên sâu vào từng nội dung.
Tương tự, với ứng dụng Al, ở từng cấp học và khối lớp, trường học sẽ tổ chức cho học sinh tiếp cận từng mức độ, phù hợp với khả năng nhận thức của các em. Cụ thể, ở bậc tiểu học, AI chủ yếu được giáo viên lồng ghép vào trò chơi, bài tập, ngữ liệu hình ảnh. Khi lên bậc học cao hơn, học sinh được hướng dẫn để tự mình thao tác, ứng dụng AI để tạo ra sản phẩm cá nhân.
“Không nên tranh luận độ tuổi nào phù hợp tiếp cận AI mà vấn đề quan trọng là mức độ, nội dung tiếp cận ở từng độ tuổi. Trong cùng lớp học, khả năng tiếp nhận của mỗi học sinh khác nhau nên người thầy cần linh hoạt, lựa chọn hình thức tiếp cận phù hợp với từng đối tượng học sinh”, thầy Long Xuyên bày tỏ.
Đầu tư trọng điểm 4 đại học để vào tốp châu Á
Theo báo cáo kết luận của Ban chỉ đạo Trung ương về Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, 4 đại học gồm ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TPHCM, ĐH Đà Nẵng và ĐH Bách khoa Hà Nội sẽ được đầu tư trọng điểm từ nay đến năm 2030, hướng đến mục tiêu phấn đấu vào tốp 150 đại học hàng đầu châu Á và có ít nhất một lĩnh vực thuộc tốp 100 thế giới theo các bảng xếp hạng uy tín.
Theo đó, 4 đại học nói trên sẽ được đầu tư trọng điểm, làm hình mẫu cho hệ thống giáo dục đại học với một số mục tiêu cụ thể như: thu hút 50 triệu USD mỗi năm cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo; mỗi đại học tạo ra 50 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp khoa học và công nghệ hàng năm, trong đó có 10 doanh nghiệp khởi nghiệp thành công, được định giá từ 200 triệu USD trở lên...
Trong tháng 11-2025, 4 cơ sở đại học trọng điểm sẽ triển khai kế hoạch hành động cụ thể để đạt mục tiêu về thứ hạng, khẩn trương đề xuất các dự án đầu tư hạ tầng khoa học và công nghệ, tập trung các ngành công nghệ chiến lược.
THANH HÙNG
Trợ lý ảo trong học tập và nghiên cứu
Ở môi trường đại học, theo GS-TS Trần Linh Thước, giảng viên Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐHQG TPHCM), các trường cần phát triển công nghệ chiến lược, sản phẩm chiến lược theo hướng xây dựng nhóm nghiên cứu liên ngành; tìm kiếm ứng dụng mới kết hợp công nghệ có sẵn; liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước từ nghiên cứu cơ bản đến thương mại hóa.
Ở góc độ khác, PGS-TS Đàm Sao Mai, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Công nghiệp TPHCM, nhận định: “AI đang đóng vai trò kiến trúc sư đối với hoạt động trải nghiệm và thực hành chuyên sâu ở các trường đại học”.
Triết lý “học đi đôi với hành” đã và đang được hiện thực hóa một cách triệt để thông qua công nghệ Bản sao số (Digital Twin) và phòng thí nghiệm ảo dựa trên AI. Với sự hợp tác về dữ liệu và quy trình từ doanh nghiệp, trường đại học có thể xây dựng các nhà máy ảo, trung tâm logistics ảo, hệ thống tài chính ảo... Từ đó, sinh viên các ngành kỹ thuật có thể thực tập trong nhà máy lắp ráp ảo, lập trình robot và tối ưu hóa dây chuyền sản xuất.
Tương tự, sinh viên ngành nông nghiệp có thể quản lý trang trại thông minh ảo, sử dụng AI để điều khiển hệ thống tưới tiêu, dự báo tình hình sâu bệnh. Sinh viên ngành an ninh mạng có thể thực chiến trong môi trường bị tấn công và phòng thủ mạng do AI điều khiển, đối mặt với những kịch bản tinh vi nhất...
Mô hình hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp, với sự giúp sức của nền tảng công nghệ cao sẽ rút ngắn đáng kể khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn, giúp sinh viên có kinh nghiệm làm việc ngay khi ngồi trên ghế nhà trường.
Rộng mở cơ hội hợp tác đầu tư
Nhiều cơ sở đào tạo đại học cùng doanh nghiệp đã nhanh chóng tham gia các chương trình hợp tác phát triển và ứng dụng AI, vừa hướng đến lợi ích ngắn hạn vừa có tính chiến lược.
Trường ĐH Bách khoa (ĐHQG TPHCM) và Tập đoàn VNPT vừa ký hợp tác chiến lược thúc đẩy nghiên cứu và phát triển công nghệ lõi. GS-TS Mai Thanh Phong, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa, cho biết, mối hợp tác này nhằm thực hiện 2 chủ trương lớn của Bộ Chính trị là Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Theo đó, hai bên đặt trọng tâm nghiên cứu, phát triển, ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là công nghệ lõi trong lĩnh vực AI, vi mạch bán dẫn, chip... Thông qua liên kết nhà trường - doanh nghiệp, sinh viên được tạo điều kiện tiếp cận môi trường làm việc thực tế khi thực tập và làm việc tại doanh nghiệp.
Mới đây, Khoa Công nghệ thông tin, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TPHCM) khánh thành Phòng thí nghiệm An toàn thông tin và Phòng thí nghiệm Các hệ thống thông minh. Hai phòng thí nghiệm được Đại học Quốc gia TPHCM đầu tư giai đoạn 2020-2025 với tổng kinh phí 70 tỷ đồng, trong đó gần 60% dành cho hạng mục siêu máy tính NVIDIA DGX Station.
Đây là đơn vị đầu tiên trong hệ thống Đại học Quốc gia TPHCM vận hành siêu máy tính - nền tảng tính toán hiệu năng cao phục vụ các nghiên cứu chuyên sâu về AI và học máy. Bên cạnh đó, hệ thống phòng thí nghiệm thông minh được trang bị nhiều thiết bị hiện đại như máy chủ chuyên dụng, công cụ nghiên cứu thực tại ảo và thực tại tăng cường, công nghệ tương tác người - máy, thiết bị IoT, máy bay không người lái và các thiết bị chuyên biệt cho lĩnh vực an toàn thông tin.
Sự đồng bộ này giúp Khoa Công nghệ thông tin triển khai các hướng nghiên cứu tiên phong, đồng thời thúc đẩy ứng dụng và chuyển giao công nghệ vào thực tiễn.
HÙNG THANH
