Đề tài Mậu Thân-1968 không phải xa lạ, đã có nhiều tác phẩm thuộc nhiều thể loại viết về sự kiện này, từ điện ảnh, sân khấu đến văn học. Tuy nhiên, cuốn tiểu thuyết có đề tài về sự kiện Mậu Thân 1968 của nữ nhà văn Trầm Hương vừa xuất bản, với nhan đề Đêm Sài Gòn không ngủ, vẫn có một nét đặc trưng riêng.
Về nội dung cơ bản, tác phẩm xoay quanh những giờ phút hào hùng và đầy bi tráng của các chiến sĩ biệt động thành, trước, trong và sau các đợt tấn công vào Sài Gòn, dịp Tết Mậu Thân năm 1968. Đây đó là hình ảnh những cơ sở vận chuyển, chôn giấu vũ khí, những người mẹ, người chị, đưa các chiến sĩ bị thương rút khỏi thành phố.
Và khắc họa nổi bật nhất là hình ảnh người chiến sĩ biệt động thành chiến đấu trên đường phố Sài Gòn đêm giao thừa 1968… Thế nhưng, nếu chỉ có thế, Đêm Sài Gòn không ngủ vẫn không đi khỏi quỹ đạo chung của một số tác phẩm viết về chiến tranh trước đó. Không những vậy, nếu so với những tác phẩm của chính những người trong cuộc - những người lính trực tiếp chiến đấu - thì tác giả, một cán bộ của Bảo tàng Cách mạng Phụ nữ Nam bộ, dù có điều kiện tiếp xúc nhiều tư liệu, nhiều nhân chứng, vẫn không thể truyền tải được hết cái không khí ác liệt của chiến tranh, của máu lửa một thời mà chỉ những ai trực tiếp trải qua mới khả dĩ nói lên được phần nào.
Nhà văn nữ Trầm Hương đã chọn một cách thể hiện khác, một góc nhìn khá mới. Câu chuyện của Đêm Sài Gòn không ngủ bắt đầu với một chi tiết mang đậm kịch tính. Cô sinh viên cao học Kim, con gái của ông đại biểu Quốc hội Thẩm Bình và bà Chánh án Hồng Tâm, ngay trong ngày đính hôn đã tình cờ phát hiện ra mình không phải là con ruột của bố mẹ mình hiện nay...
Và sau đó, cả cuốn sách là một cuộc hành trình đi tìm kiếm sự thật về cha mẹ ruột của cô. Nhưng, Kim chỉ là một trong các nhân vật chính, bằng lối kể chuyện đan xen quá khứ và hiện tại, mỗi nhân vật với câu chuyện riêng của mình đều lần lượt trở thành nhân vật chính. Đó có thể là câu chuyện của Đại tá Nguyễn Tư - “Ông trùm Biệt động Sài Gòn”, người mà sau 30 năm vẫn không thể quên những giây phút chứng kiến từng cánh quân, từng đồng đội không trở về.
Đó cũng có thể là Thẩm Bình, nguyên là nhà báo chiến trường với những tấm ảnh, câu chuyện một thời ám ảnh ông. Và Hồng Tâm, người chiến sĩ biệt động luôn chôn chặt trong lòng những bi kịch của cá nhân, một nữ chiến sĩ biệt động, sau những ngày Mậu Thân bị địch bắt tra tấn đã mất đi thiên chức của người phụ nữ: khả năng làm mẹ, trước vinh quang và bi tráng của cả dân tộc trong cuộc chiến tranh. Rồi Khâm, Nguyệt, những mảnh đời với nhiều éo le do chiến tranh tạo ra.
Đêm Sài Gòn không ngủ, cái nhan đề của cuốn tiểu thuyết, chính vì thế trở nên nhiều nghĩa. Đó có thể là những đêm Mậu Thân rực lửa, cũng có thể là những đêm thao thức nhớ về đồng đội của những người lính thời hòa bình; những đêm trắng của thế hệ trẻ khi tự hỏi đằng sau dòng chữ “tổn thất to lớn” của những tài liệu liên quan về trận Mậu Thân, là bao nhiêu máu và nước mắt của những chàng trai, cô gái hy sinh cho Tổ quốc. Đó cũng có thể là những đêm không ngủ của những người đang đắm mình trong danh vọng vật chất, chợt bừng tỉnh giấc mộng danh lợi khi đối diện với đồng đội, với quá khứ bi hùng.
Đêm Sài Gòn không ngủ là tác phẩm hưởng ứng cuộc vận động sáng tác tiểu thuyết sử thi về đề tài chiến tranh cách mạng, do Bộ Quốc phòng phát động. Đây cũng là tác phẩm về chiến tranh theo phong cách mới, với mong muốn góp phần giúp thế hệ trẻ hiểu và cảm nhận cái giá mà ông cha đã phải trả cho cuộc sống hòa bình hôm nay. Tuy nhiên, cũng chính vì là một cách thể hiện mới nên đôi chỗ tác giả quá chìm đắm vào dòng thác cảm xúc, khiến người đọc cảm thấy nặng nề và khó nắm bắt ý tưởng. Thế nhưng, dù sao Đêm Sài Gòn không ngủ cũng đã thể hiện được sự chân thành của tác giả khi đưa đề tài chiến tranh cách mạng đến với độc giả trẻ hôm nay.
Tường Vy
