Ngày 4-6, Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể là thành viên Chính phủ đầu tiên đăng đàn trả lời chất vấn của các đại biểu (ĐB) Quốc hội. Nghị trường “nóng” lên với những câu hỏi, trả lời và tranh luận liên quan đến các dự án đầu tư theo hình thức xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT). Nhiều ĐB cho rằng giải pháp xử lý bất cập tại các dự án BOT vẫn chưa căn cơ.

“Nóng” tranh luận về các dự án BOT

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa

Tiếp tục chất vấn về nội dung này, ĐB Lưu Bình Nhưỡng (tỉnh Bến Tre) cho rằng chính sách đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), trong đó có hợp đồng BOT, còn bất cập là do thể chế chưa hoàn chỉnh; có sự lợi dụng chính sách trong thực hiện, gây bức xúc cho người dân và chưa giải quyết được 3 lợi ích căn bản của nhà đầu tư, Nhà nước, người dân. Giải pháp đưa ra hiện nay vẫn mang tính “ăn đong”, chưa căn cơ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, việc lợi dụng chủ trương của Đảng, Nhà nước để thực hiện dự án, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an đang vào cuộc quyết liệt để xử lý. Còn về phía Bộ GTVT, bộ quán triệt việc này phải làm nghiêm túc, nếu phát hiện cán bộ sai phạm sẽ cương quyết xử lý.

Về những phản ứng của người dân với chủ đầu tư tại một số trạm BOT, ông Thể cho rằng do chưa hoàn thiện thể chế nên đã dẫn đến tâm tư của nhà đầu tư, bên cạnh đó là tranh chấp về đền bù, tái định cư… Để đảm bảo hài hòa lợi ích 3 bên, bộ sẽ quan tâm đặc biệt đến dự án BOT, nếu có vấn đề sẽ chỉ đạo nghiên cứu, xử lý ngay.

ĐB Lưu Bình Nhưỡng cũng nhấn mạnh, điều ông muốn bộ trưởng nói là hoàn thiện thể chế chứ không chỉ đưa ra những giải pháp chắp vá, thiếu căn cơ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, một số dự án nằm ngoài phạm vi là do lịch sử để lại, đã triển khai từ lâu. Chẳng hạn, có dự án được triển khai từ năm 2014 và Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản tiếp tục thực hiện việc thu phí. Những dự án được duyệt đều có sự tham gia của chính quyền địa phương, các bộ, ngành liên quan xem xét về tính hợp lý. Hiện nay, nếu di dời những trạm thu phí đó thì phải tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội để có kinh phí thực hiện hợp đồng đã ký với nhà đầu tư.

Không hài lòng, ĐB Hoàng Quang Hàm cho rằng bộ trưởng giải thích do vấn đề lịch sử là không thuyết phục. Những dự án đó khi triển khai người dân có biết đâu!? Bộ đã thương thảo với nhà đầu tư để giảm định mức, ngân hàng giảm lãi suất chưa? Nay “vỡ lở” bắt dân chịu là chưa thỏa đáng.

Tranh luận lại, theo ĐB Nguyễn Thanh Hồng (tỉnh Bình Dương), có thể Bộ GTVT đối mặt với việc nhà đầu tư khởi kiện nên đưa ra các giải pháp giảm cước, kéo dài thời gian thu phí. Song, tư duy đó không thể chấp nhận.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Kế hoạch - Đầu tư hoàn chỉnh dự án luật về đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Còn hiện nay, việc thực hiện chưa được hoàn chỉnh do văn bản điều chỉnh chỉ ở cấp nghị định. Hy vọng sắp tới khi có luật, cơ chế, trách nhiệm sẽ được thực hiện căn cơ hơn.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, hiện 88 dự án BOT đã có thông số đầy đủ trên website của bộ. Vừa qua, bộ đã chỉ đạo Tổng cục Đường bộ làm việc với nhà đầu tư để công khai tiếp các dự án BOT. Về việc tại sao dự án BOT quyết toán chưa xong vẫn thu phí, ông Thể cho biết dự án BOT có thời gian thu phí 15 - 20 năm, nhà đầu tư đã bỏ 100% vốn đầu tư nên không thể không cho thu phí vì sẽ phát sinh chi phí. Việc thu phí hiện nay “vẫn nằm trong thời gian thu phí”. Hiện bộ đang tích cực quyết toán để điều chỉnh chính thức. 

Vấn đề khác được nhiều ĐB quan tâm là hạ tầng đường sắt. ĐB Dương Trung Quốc (tỉnh Đồng Nai) đặt vấn đề về tình trạng đường sắt lạc hậu, dẫn tới tai nạn xảy ra liên tiếp vừa qua. “Phải chăng làm đường bộ thì dễ chia sẻ lợi ích hơn làm đường sắt?”, ĐB Quốc nêu câu hỏi.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, nếu giao thông đường sắt phát triển tốt thì sẽ giảm tải cho đường bộ và không phải đầu tư nhiều tiền cho đường bộ Bắc - Nam như hiện nay. Ông Thể thừa nhận giao thông đường sắt hiện nay vô cùng lạc hậu, chưa có giải pháp nâng cấp để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân và “xin nhận trách nhiệm của ngành trong tham mưu vấn đề này”.

Trước thực tế tai nạn đường sắt gia tăng, ông Thể cho biết hiện vẫn còn hơn 5.700 đường giao cắt trên toàn tuyến đường sắt, trong đó có hơn 1.500 đường giao cắt do Tổng công ty Đường sắt tổ chức có gác chắn, quản lý tương đối tốt; còn lại hơn 4.200 đường giao cắt dân sinh, nếu chấp hành giao thông không nghiêm sẽ tiềm ẩn nguy cơ tai nạn. Hiện Bộ GTVT đang cùng địa phương tập trung xử lý để chấn chỉnh tình trạng trên.

Cũng theo người đứng đầu ngành giao thông, cách đây 8 năm, dự án đường sắt Bắc - Nam đã trình ra Quốc hội nhưng sau đó không được thông qua do nguồn huy động đầu tư quá lớn. “Nếu làm thì phải xây tuyến mới chứ không thể chắp vá trên đường hiện nay. Nếu Quốc hội thống nhất chủ trương, Chính phủ chỉ đạo sẽ tiến hành triển khai các dự án đường sắt mới”, ông Thể giải trình thêm.

Ngay lập tức, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhắc nhở tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội đồng ý dùng khoản dự phòng đầu tư công trung hạn 5 năm là 15.000 tỷ đồng để phát triển các dự án giao thông, trong đó có 7.000 tỷ đồng dành cho đầu tư đường sắt. Tuy nhiên, việc này cũng chậm và “bộ trưởng cần nhanh chóng chỉ đạo để sớm trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội”.

NGỌC QUANG