Xuất khẩu thủy sản lần đầu tiên đạt mốc 11 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu tôm đạt 4,3 tỷ USD; cá tra 2,5 tỷ USD; hải sản 3,2 tỷ USD… Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng thủy sản như cá tra tăng 65%, cá ngừ 40%, mực và bạch tuộc 30% và tôm tăng trưởng 14% so cùng kỳ năm trước.
Tuy nhiên, đường xuất ngoại của các mặt hàng thủy sản gặp phải thách thức vào 2 tháng đầu năm 2023. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước trong tháng 1-2023 chỉ đạt 456 triệu USD, giảm 48% so với cùng kỳ năm trước. Đáng lo ngại là sự sụt giảm mạnh của các mặt hàng chủ lực như cá tra, tôm...
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, mặc dù xuất khẩu thủy sản tháng 2-2023 tăng 33,4% so với tháng trước, đạt 610 triệu USD nhưng tính chung 2 tháng đầu năm mới đạt mức 1,06 tỷ USD, giảm 29,1% so với cùng kỳ năm 2022. Qua đó cho thấy, xuất khẩu thủy sản vẫn đang đối mặt nhiều thách thức.
Doanh nghiệp thủy sản chịu sức ép lớn của các đối thủ cạnh tranh, mất nhiều đơn hàng, lao động mất việc làm, chi phí tăng. Chênh lệch tỷ giá khiến hàng xuất khẩu từ Việt Nam có giá cao hơn đối thủ tại các thị trường nhập khẩu lớn như châu Âu, Mỹ. Lạm phát cũng ảnh hưởng nặng nề đến các thị trường nhập khẩu. Trung Quốc tuy mở cửa thị trường nhưng đồng thời cũng siết chặt các tiêu chuẩn chất lượng, yêu cầu mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam; EU, Nhật Bản là những thị trường xuất khẩu hấp dẫn của thủy sản Việt. Song, thị hiếu tiêu dùng ở các quốc gia này đòi hỏi chất lượng cao, tiêu chuẩn nghiêm ngặt, thiên về sản phẩm chế biến, bảo quản lâu, trong khi nhiều sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam vẫn còn dạng thô hoặc sơ chế. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý ở Hoa Kỳ thường sử dụng các công cụ bảo hộ như điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp với một số nông sản Việt.
Trong bối cảnh chung, xuất khẩu thủy sản khó có sự bừng sáng ngoạn mục, tuy nhiên vẫn còn nhiều dư địa cần tận dụng để mở rộng thị trường, tăng trưởng xuất khẩu trong các tháng tiếp theo.
Việc Trung Quốc mở cửa mang lại hy vọng lớn về sự hồi phục nhu cầu không chỉ ở thị trường này mà cả các thị trường khác trên thế giới khi mà du lịch và giao thương được thông suốt, tác động đến sức cầu tiêu dùng. Cùng với Nhật Bản, Hoa Kỳ và EU thì các nước ASEAN là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn thứ 4 của Việt Nam. Đây là các thị trường được nhận định có tiềm năng lớn trong năm 2023 khi các nước khôi phục kinh tế sau đại dịch Covid-19. Ngoài ra, một số thị trường xuất khẩu mới khu vực châu Á, Trung Đông có khả năng mở rộng.
Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi để tăng trưởng xuất khẩu thủy sản là những giải pháp nội tại của ngành. Nhìn tổng thể, ngành thủy sản đang có bước chuyển quan trọng từ khai thác, đánh bắt là chủ yếu sang nuôi trồng thâm canh. Nhưng để vượt qua khó khăn, phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần xem xét lại điểm mạnh, yếu của mình để tìm ra hướng đi cho thời gian tới. Cần ứng dụng nhiều hơn nữa công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng lượng và quản trị hiệu quả hàng tồn kho, tăng tỷ trọng chế biến sâu và xây dựng thương hiệu, đảm bảo tiêu chuẩn, chất lượng. Cần kết nối chặt chẽ giữa các mắt xích trong các chuỗi giá trị ngành hàng thủy sản chủ lực, từ đầu vào đến đầu ra, từ vùng nuôi đến các ngành công nghiệp chế biến, dịch vụ hậu cần logistics...
Cần sử dụng rộng rãi công nghệ số, mã vạch giúp người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn chất lượng nông sản và bán hàng qua các kênh tiêu dùng hiện đại. Dư địa tăng trưởng giá trị thủy sản còn nhiều, chưa khai thác hết để gia tăng hàm lượng chất xám thông qua chế biến sâu, chuyển đổi số, điều phối xuất nhập khẩu và khai thác các kênh phân phối, tiêu dùng thủy sản trong nước.
