Ai quản lý?

Chưa bao giờ nghề bán sách cũ lại thịnh vượng như  bây giờ. Dạo qua những đoạn đường Nguyễn Thị Minh Khai, Cách Mạng Tháng Tám, Trần Huy Liệu, Nguyễn Thái Sơn… chỉ vài trăm mét đã có hàng chục cửa hàng sách cũ chen nhau san sát…

• Bán sách cũ - một nghề chuyên nghiệp

“Đống sách ở phía trước đó, hai ngàn một quyển. Truyện tranh, mới…  hai ngàn, cũ… ngàn rưởi …”, chị chủ lều-hay một cái đại loại như cái lều- sách cũ trên đường Trần Nhân Tôn đang rất đông khách, nói vội khi nghe hỏi giá.  “Lều sách” của chị dựng trên vỉa hè, tấp nập  khách hàng trẻ tuổi tìm kiếm trong đống sách bày la liệt, ai muốn mua thì tự tìm lấy.

So với hàng loạt các xe ba gác chở sách cũ bên cạnh thì đây là điểm bán hàng xôn khá quy mô. Chủ yếu khách hàng của những điểm bán xôn là sinh viên tìm mua sách học như: sách Kinh tế, Tin học, Ngoại ngữ, Từ điển… Một số khác mua sách rẻ tiền để giải trí, giết thời gian. Thi thoảng, cũng có người  sưu tầm sách hy vọng tìm thấy một cuốn sách quý trong  đống sách hỗn độn ấy.

Bán sách xôn khá đơn giản. Người bán không cần hiểu nhiều về sách, điều cốt yếu là làm sao giá bán cao hơn giá mua, lời lãi chút đỉnh đổi lấy một ngày công. Không chỉ cung cấp sách cho độc giả, họ cũng là đầu mối của các cửa hàng sách cũ lớn hơn. Người từ các cửa hàng lớn đến lựa ra những cuốn sách họ biết là sách giá trị, và mua lại với giá cao từ những điểm bán xôn.

Theo Thành-một người bán sách xôn,  muốn trở thành ông chủ một nhà sách cũ có quy mô không dễ, phải là người hiểu biết về sách, có hàng chục năm kinh nghiệm để vừa có thể quản lý hàng ngàn quyển sách, vừa biết cái hay của văn chương, hiểu tác giả để có thể tư vấn cho khách…

Ở giữa  khu chợ sách cũ nho nhỏ này, ba nhà sách liền nhau có cùng biển hiệu: Nhà sách T.N, mỗi căn bán một loại sách cũ khác nhau do một người quản lý đầy kinh nghiệm, từng có 7 năm trong nghề. Khách hàng thích tìm đến gặp ông chủ của nhà sách cũ này vì chỉ cần nói tên cuốn sách mình muốn tìm hoặc tên tác giả là ông chủ sẽ cho biết  chi tiết về cuốn sách đó, bởi trước hàng ngàn cuốn sách  chen chúc nhau trong một không gian chật chội của nhà sách cũ, việc tự tìm cho mình cuốn sách là điều không dễ dàng đối với người mua.

Phương Nghi là sinh viên trường Đại học Kinh tế. Là một người thích đọc sách, cô sưu tầm cho mình một tủ sách với hàng trăm cuốn, hào hứng kể “Mình thích nói chuyện với những ông chủ tiệm sách cũ  am hiểu về sách.  Có lần, mình mua bộ Bố già, họ liền giảng cho em bộ sách này được tái bản mấy lần, cái khác biệt trong mỗi lần tái bản là ở đâu”.

• Những ấn phẩm lậu nấp sau quầy sách cũ

Phần lớn, các cửa hàng sách cũ thu hút khách nhờ vào giá cả.Tuy nhiên, hiện nay có một hiện tượng đáng lo ngại là nhiều cửa hàng sách cũ lại coi sách mới là mặt hàng chủ lực với giá sách thấp hơn giá bìa. Cửa hàng sách cũ bán sách mới tập trung ở đường Nguyễn Thị Minh Khai. Ở đây, sách mới vẫn nguyên lớp giấy bóng kính,  bán thấp hơn giá bìa 20%. Những cửa hàng trên đường Trần Huy Liệu cũng là những cửa hàng sách cũ chủ yếu bán… sách mới với giá giảm từ  20% đến 50% so với giá bìa. Những loại sách mới được bán nhiều nhất ở đây là các loại sách luyện thi đại học, sách tham khảo, sách giáo khoa… Các cửa hàng sách cũ kinh doanh sách mới với giá rẻ, đã  tạo ra một sự cạnh tranh không lành mạnh, khiến thị trường sách bất ổn và không loại trừ đây là nguồn sách in lậu, in nhân bản đang được bày bán công khai.

Tại một cửa hàng sách cũ trên đường N.T.M.K khi chúng tôi đang lựa sách thì một người đàn ông dừng xe hỏi “Sách tôi dặn đã có chưa chị?”. Bà chủ tiệm gật đầu, đảo mắt nhìn quanh và lôi ra một chồng sách photocopy được cột dây cẩn thận cho  vào bao ni lông màu đen. Liếc nhanh, tôi thoáng thấy trên trang bìa dòng chữ 7 đêm khoái lạc. Khi tôi ngỏ ý muốn mua vài bộ “sách cấm” đem về dưới quê, bà ta dò xét tôi một lúc rồi ghé tai “Sách này muốn mua  phải đặt tiền trước, hôm sau đến lấy…”. Được biết, phần lớn các cửa hàng sách cũ ở đây đều có mối quen đến mua, bán sách đồi trụy, sách cấm. Có người trực tiếp kinh doanh mặt hàng này, cũng có người chỉ làm trung gian đứng ra làm cầu nối, chuyên cung cấp sách lậu cho các tỉnh, thành…

Từ khu vực sách cũ trên đường N.T.M.K chúng tôi vòng sang khu bán sách cũ trên đường Đ.B.P. Đây là khu vực chuyên bán sách bói toán. Phải vòng vo thăm dò và bỏ tiền mua vài quyển sách cũ, anh chủ tiệm mới cho chúng tôi một danh mục sách bói Tây, ta đủ loại: Bói bài tây, Xem tướng số, Bói chỉ tay, Năm hạn và cách giải trừ, Tử vi nghiệm lý toàn thư, Xem nốt ruồi nam nữ… được in  màu với giá từ vài chục ngàn đến hơn 100.000 đồng.

• Ai quản lý các cửa hàng sách cũ?

Mua bán sách cũ là một nhu cầu trên thị trường sách hiện nay. Tuy nhiên, sự lập lờ giữa việc kinh doanh sách cũ, sách mới của một số cửa hàng sách cũ khiến các cơ quan quản lý gặp nhiều khó khăn. Có thể nói, trong khi các cửa hàng sách qui mô được quản lý rất chặt chẽ về nội dung của các ấn phẩm, thì tại khu vực nhà sách cũ, vấn đề này đang bị thả lỏng, khó kiểm soát. Nếu không được quy hoạch, quan tâm quản lý, những nhà sách cũ có nguy cơ trở thành những điểm đen văn hóa trên thị trường sách hiện nay.

Tường Tâm